Κομποστοποίηση στο σπίτι!

Και ποιος δεν έχει ακούσει για την “κομποστοποίηση” και την αξία της ως φυσική μέθοδο ανακύκλωσης; Και πόσοι ακόμα έχουν σκεφτεί πως θα ήθελαν να συμβάλουν στη βιωσιμότητα του πλανήτη με αυτόν τον απλό και ίσως γρήγορο τρόπο; Τι είναι τελικά η κομποστοποίηση και πώς μπορώ να την εφαρμόσω στο σπίτι μου; Και όταν την εφαρμόσω τι κάνω έπειτα τα προϊόντα της; Όλα αυτά τα ερωτήματα θα τα απαντήσουμε παρακάτω.

Τι είναι η κομποστοποίηση και γιατί να την επιλέξω;

Η κομποστοποίηση είναι η φυσική διαδικασία κατά την οποία πραγματοποιείται φυσική αποσύνθεση και μετατροπή των οργανικών αποβλήτων σε πολύτιμο φυτόχωμα, δηλαδή λίπασμα (κομπόστ) με την βοήθεια των αποικοδομητών (αερόβια βακτήρια, ακτινομύκητες και μύκητες) και των σαπροφάγων οργανισμών. Συνεπώς μπορούμε να μειώσουμε τα σκουπίδια που καταλήγουν στους κάδους απορριμμάτων με ταυτόχρονη δημιουργία πλούσιων οργανικών λιπασμάτων που παρασκευάζονται με χαμηλή κατανάλωση ενέργειας. 

Το κομπόστ που παράγεται είναι γόνιμο λίπασμα πλούσιο σε φωσφόρο, κάλιο, άζωτο, χαλκό, ψευδάργυρο, σίδηρο, ασβέστιο και μαγγάνιο σε μορφή που μπορεί να απορροφηθεί από τις ρίζες και να μεταφερθεί στο φυτό. Επίσης είναι υγιές προϊόν για τα φυτά καθώς οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται θανατώνουν τους παθογόνους μικροοργανισμούς, τους σπόρους των ζιζανίων με αποτέλεσμα να είναι αποστειρωμένο.

Ποιοι παράγοντες έχουν σημασία στην κομποστοποίηση;

Οι πέντε σημαντικότεροι παράγοντες είναι τα οργανικά υλικά (άζωτο και άνθρακας), ο αέρας (κυρίως το οξυγόνο), το νερό, η σύσταση του εδάφους με τους οργανισμούς του και τέλος η θερμοκρασία που αναπτύσσεται.

Ποια οργανικά απόβλητα (οργανικά υλικά) θεωρούνται κατάλληλα για την κομποστοποίηση;

Τα οργανικά απόβλητα που είναι κατάλληλα για κομποστοποίηση χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, σε εκείνα που είναι πλούσια σε διοξείδιο του άνθρακα (καφέ) και σε εκείνα που είναι πλούσια σε άζωτο (πράσινα). 

Τα πράσινα οργανικά απόβλητα μπορεί να είναι φυτικά απορρίμματα, υπολείμματα καφέ, αποκόμματα γρασιδιού και κοπριά από αγελάδες, άλογα, πουλερικά, χοίρους ή αχυροστρωμνή. Τα καφέ οργανικά απόβλητα μπορεί να είναι φύλλα, άχυρο, χαρτιά, λουλούδια, πριονίδι και στρωμνές ζώων μαζί με κοπριά. Η αναλογία τους θα πρέπει να είναι κατά προσέγγιση 2 καφέ (πλούσια σε άνθρακα) προς 1 πράσινο (πλούσιο σε άζωτο) αλλά δεν είναι και απόλυτο, καλό είναι να μην το υπεραναλύετε, η διαδικασία θα γίνει όπως και να έχει.  

Ωστόσο δεν είναι όλα τα οργανικά απόβλητα κατάλληλα για χρήση. Αυτά που θα πρέπει να αποφεύγονται γιατί δημιουργούν προβλήματα είτε κατά τη διάρκεια είτε μετά την κομποστοποίηση είναι: 

• λάδι και βούτυρο (επιβραδύνουν την διαδικασία της κομποστοποίησης)
• κρέας και υπολείμματα όπως το λίπος (προσελκύουν τρωκτικά, μύγες και άλλα ζώα)
• ψάρι (προσελκύει τρωκτικά και βρωμίζει το σωρό)
• γαλακτοκομικά προϊόντα (επιβραδύνουν την διαδικασία της κομποστοποίησης)
• άπλυτα κελύφη αυγών (προσελκύουν έντομα και παράσιτα)
• δυσκολοεξόντωτα ζιζάνια (όπως η περικοκλάδα)
• ζιζάνια που έχουν σπόρους (θα μολύνουμε τα φυτά που θα αναπτυχθούν με το κομπόστ)
• απόβλητα από γάτες και σκύλους (προσελκύουν παράσιτα, μεταδίδουν ασθένειες) 
• φυτά που είναι προσβεβλημένα από ασθένειες ή έντομα (είναι επικίνδυνη η μεταφορά τους στην περιοχή που θα χρησιμοποιηθεί το κομπόστ)
• ασβέστη (αυξάνει το pH του κομπόστ και προωθεί τα προβλήματα οσμής της  αμμωνίας)
• τέφρα ξύλου (θα πρέπει να προστίθεται με φειδώ γιατί αυξάνει το pH και τα προβλήματα οσμής της αμμωνίας)

Είναι απαραίτητος ο τεμαχισμός (θρυμμάτισμα) των αποβλήτων;

Ο τεμαχισμός των οργανικών αποβλήτων συμβάλλει στην γρηγορότερη αποικοδόμηση των οργανικών υπολειμμάτων καθώς έχουν μεγαλύτερη επιφάνεια ανά μονάδα όγκου με αποτέλεσμα τα μικρόβια να δρουν καλύτερα. Συνεπώς ο τεμαχισμός και το ξεφλούδισμα των χονδροειδών υλικών όπως τα κλαδιά και οι μίσχοι επιταχύνουν τον ρυθμό αποικοδόμησης. Ωστόσο, υπάρχει πιθανότητα τα μικρότερα κομμάτια να μειώσουν το ποσοστό του διαθέσιμου αέρα στο σωρό που έχει δημιουργηθεί οπότε όταν υπάρχουν πολλά τεμαχισμένα κομμάτια προτείνεται να γίνεται συχνό ανακάτεμα και προσθήκη καφέ αποβλήτων.

Τεμαχισμός των οργανικών αποβλήτων

Γιατί είναι σημαντικός ο αερισμός, το νερό και η θερμοκρασία στην κομποστοποίηση;

Ο αερισμός είναι απαραίτητος για τη δράση των αποικοδομητών οι οποίοι χρειάζονται αέρα για να επιτελέσουν τις διάφορες λειτουργίες τους. Το πρώτο και βασικό που μπορούμε να κάνουν είναι να έχουμε αρκετά καφέ οργανικά απόβλητα τα οποία βοηθούν στο να υπάρχει καλό πορώδες (κενά αέρος μεταξύ των μερών του σωρού), το οποίο είναι σημαντικό να μην χάνεται. Επίσης μπορείτε να τοποθετήσετε μικρά ξύλα ή κλαδιά στη βάση. Εναλλακτικά χρειάζεται συνεχές ανακάτεμα (ανά 1,5 μήνα) του σωρού ή διάτρηση των σωλήνων μέσα ή κάτω από τον σωρό. Όταν θέλουμε πιο γρήγορη δημιουργία του κομπόστ το ανακάτεμα γίνεται κάθε μία εβδομάδα.

Όσον αφορά το νερό είναι σημαντικό για την επιτάχυνση της αποσύνθεσης των υλικών αλλά αν είναι πολύ ξηρό τα βακτήρια δεν μπορούν να δράσουν ενώ εάν είναι πολύ υγρό τότε δεν γίνεται καλός αερισμός. Αν θα θέλαμε να εκφράσουμε το ποσοστό περιεκτικότητας σε νερό θα λέγαμε ότι θέλουμε να είναι περίπου στο 40 με 60%. Όταν είναι πολύ ξηρό προσθέτουμε νερό και ανακατεύουμε το σωρό, ενώ εάν είναι πολύ υγρό προσθέτουμε καφέ υλικά και ανακατέβουμε πάλι.

Όσον αφορά τη θερμοκρασία, ένα καλό κομπόστ θα πρέπει να πραγματοποιείται σε ένα σωρό ο οποίος δεν πρέπει να ζεσταίνεται ποτέ, αλλά η αποσύνθεση θα είναι πιο αργή και θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος για να δημιουργηθεί. Ο υπερβολικός αριθμός καφέ αποβλήτων στο μείγμα δημιουργεί ένα «ζεστό» σωρό. Η υψηλή θερμοκρασία στο σωρό του κομπόστ έχει  πλεονεκτήματα όπως ότι τα περισσότερα απόβλητα κομποστοποιούνται, τα παθογόνα καταστρέφονται (αυτά προκαλούν ασθένειες) και καταστρέφονται και οι σπόροι των ζιζανίων.

Πώς φτιάχνω έναν κομποστοποιητή;

Εκτός από την επιλογή αγοράς ενός κομποστοποιητή μπορείτε να φτιάξετε και μόνοι σας πολύ απλά. Υπάρχουν τέσσερα είδη κομποστοποιητών:

• με τούβλα
• με παλέτες (ή και σανίδες)
• με σύρμα
• ανοιχτά στην ύπαιθρο

Για να μπορέσει να αναπτυχθεί στο κέντρο του κομποστοποιητή η κατάλληλη θερμοκρασία, προτείνεται οι διαστάσεις του κομποστοποιητή να είναι 1 κυβικού μέτρου. Στην πρώτη στρώση μπορούμε να τοποθετήσουμε κλαδιά για να γίνεται καλύτερα η κυκλοφορία του αέρα. Στη δεύτερη στρώση τοποθετούνται τα οικιακά οργανικά και πράσινα απόβλητα και στην τρίτη στρώση τοποθετούμε τα καφέ οργανικά, το χώμα ή το κομπόστ.

Προτείνεται κατά τους χειμερινούς μήνες να σκεπάζεται.

Πότε ξέρω ότι είναι έτοιμο το κομπόστ;

Για την εξακρίβωση της ολοκλήρωσης του κομπόστ θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε τρεις από τις αισθήσεις σας. Η πρώτη αίσθηση που θα ενεργοποιηθεί είναι η όραση, το χρώμα του θα πρέπει να είναι σκούρο καφέ και να έχει συρρικνωθεί στο ⅓ από τον αρχικό του όγκο. Η δεύτερη θα πρέπει να είναι η αφή, όταν το πιάσετε θα πρέπει να είναι εύθραυστο, υγρό και μαλακό. Και τελευταία η οσμή, το κομπόστ θα πρέπει να έχει την χαρακτηριστική μυρωδιά του χώματος.

Στην περίπτωση που δείτε ότι έχει ξεραθεί χρειάζεται να το ποτίσετε με λίγο νερό, ενώ εάν έχει έντονα δυσάρεστη οσμή τότε θα πρέπει να το ανακατέψετε και να προσθέσετε καφέ μέρη. Υπάρχει ωστόσο και περίπτωση να υπάρχει έντονη παρουσία εντόμων γύρω από τον σωρό, οπότε στην περίπτωση αυτή πρέπει να σκεπάσετε το σωρό (για παράδειγμα με εφημερίδες), ενώ εάν υπάρχει παρουσία ποντικών τότε θα πρέπει να προστατευτεί με συρματόπλεγμα. 

Όταν ισχύουν όλα αυτά, το κομπόστ σας είναι έτοιμο για χρήση ως λίπασμα στις γλάστρες ή στο χωράφι σας!