Ο ψευδόκοκκος ή βαμβακάδα (Planococcus sp.) είναι ένα έντομο που στην Ελλάδα έχει πολλά φυτά-ξενιστές, συμπεριλαμβανομένων των κηπευτικών (μελιτζάνα, αγγούρι), καλλωπιστικών (φίκος, γαρδένια, φοίνικας, τριανταφυλλιά) και σε δενδρώδεις καλλιέργειες (εσπεριδοειδή, αμπέλι). Τα τελευταία χρόνια, αποτελεί σημαντικό εχθρό στα εσπεριδοειδή, καθώς τρέφεται με τους χυμούς των δέντρων, προκαλώντας εξασθένησή τους. Επιπλέον, τα μελιτώματα του εντόμου αυτού ευνοούν την ανάπτυξη των μυκήτων της καπνιάς.
Οι προσβολές από ψευδόκοκκο είναι ιδιαίτερα έντονες σε περιοχές με υψηλή υγρασία. Αποτελεί ιδιαίτερο πρόβλημα σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, μεταξύ αυτών και οι Νομοί Αχαίας, Ηλείας, Αιτωλοακαρνανίας και Μεσσηνίας.
Τι συμπτώματα προκαλεί ο ψευδόκοκκος;
Ο ψευδόκοκκος προκαλεί ζημιές άμεσες και έμμεσες. Στις άμεσες, συγκαταλέγονται οι ζημιές που παρατηρούνται από τη διατροφή του εντόμου στα διάφορα μέρη του φυτού, γεγονός που προκαλεί εξασθένηση και αποδυνάμωση του δέντρου. Οι νύμφες αφού επιλέξουν τη θέση στην οποία θα τραφούν, ξεκινούν και παράγουν ένα κάλυμμα σαν κερί, που τις προστατεύουν από τις εξωτερικές συνθήκες και από άλλους εχθρούς.
Οι έμμεσες ζημιές, οι οποίες είναι και οι σημαντικότερες, περιλαμβάνουν κυρίως τις ζημιές που προκαλούνται από τα μελιτώματα του ψευδόκοκκου. Τα μελιτώματα είναι κολλώδη εκκρίματα που απεκκρίνει το έντομο, καλύπτοντας τα φύλλα και τους καρπούς και ευνοώντας την ανάπτυξη των μυκήτων της καπνιάς. Η καπνιά δεν προκαλεί άμεσα συμπτώματα στο δέντρο, όμως μειώνει την ικανότητά του να φωτοσυνθέτει, οδηγώντας σε βλάστηση που δεν είναι ανεπτυγμένη καλά. Αντίστοιχα, οι καρποί ρυπαίνονται από την ύπαρξη της καπνιάς (μύκητας), και μειώνεται η εμπορική τους αξία.
Ρύπανση καρπών από την καπνιά
Επιπλέον, η ύπαρξη μελιτωμάτων προσελκύει και μυρμήγκια, τα οποία τρέφονται από τις εκκρίσεις του ψευδόκοκκου. Τα μυρμήγκια με τη σειρά τους προστατεύουν τον ψευδόκοκκο από τους φυσικούς εχθρούς του, μειώνοντας την αποτελεσματικότητά τους. Η ύπαρξη μελιτωμάτων επίσης προσελκύει κι άλλους εχθρούς, όπως το λεπιδόπτερο Ectomyelois ceratoniae το οποίο δεν προκαλεί άμεσα ζημιές στους καρπούς, αλλά κατά τη διάρκεια της διατροφής του ανοίγει μικρές οπές στην επιφάνεια του καρπού, γεγονός που επιτρέπει την ευκολότερη είσοδο μυκήτων και βακτηρίων εντός του καρπού.
Μυρμήγκια στους καρπούς εξαιτίας των μελιτωμάτων
Ποιος είναι ο βιολογικός κύκλος του ψευδόκοκκου;
Ο ψευδόκοκκος έχει 3-4 γενιές ανά έτος, δηλαδή διαφορετικοί πληθυσμοί του εντόμου ολοκληρώνουν τον βιολογικό τους κύκλο 3 με 4 φορές το χρόνο αναλόγως τις συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή. Μπορεί να διαχειμάσει ως ωό (αυγό), νύμφη ή ενήλικο στις σχισμές των κλαδιών ή κοντά στο έδαφος. Η πρώτη γενιά εμφανίζεται στα τέλη της άνοιξης και τρέφεται στα φύλλα και στους βλαστούς, ενώ στις αρχές του καλοκαιριού η προσβολή συνεχίζει και στους καρπούς. Γενικά, ο ψευδόκοκκος προτιμά σκιερά και υγρά μέρη, και στους καρπούς συχνά κρύβεται κάτω από τον κάλυκα. Οι προσβολές μπορούν να συνεχίσουν καθ’όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού και σε περιοχές με ευνοϊκές συνθήκες, μέχρι και το φθινόπωρο.
Το έντομο ψευδόκοκκος
Πώς αντιμετωπίζεται η προσβολή από ψευδόκοκκο στα δέντρα;
- Καλλιεργητικές πρακτικές:
- Τα δέντρα πρέπει να κλαδεύονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να έχουν τον καλύτερο δυνατό αερισμό και μειωμένη υγρασία και σκίαση στο εσωτερικό της κόμης.
- Κλαδιά, καρποί και φύλλα προσβεβλημένα από ψευδόκοκκο πρέπει να απομακρύνονται και να καταστρέφονται.
- Όταν εφαρμόζεται κλάδεμα σε προσβεβλημένο δενδρώνα, κλαδεύονται πρώτα τα μη-προσβεβλημένα δέντρα και μετά τα προσβεβλημένα, ώστε να μην υπάρξει μεταφορά του εντόμου μέσω των εργαλείων.
- Εφαρμογή φερομονικών παγίδων γίνεται κατά την άνοιξη, ανάλογα με την περιοχή, για την έγκαιρη αναγνώριση εστιών προσβολής.
- Βιολογική καταπολέμηση:
Είναι απαραίτητη η διασφάλιση των φυσικών εχθρών του ψευδόκοκκου, όπως είναι το κολεόπτερο Cryptolaemus montrouzieri. Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντική η ορθή εφαρμογή ψεκασμών, για να μην μειώνονται οι πληθυσμοί των φυσικών εχθρών.
- Χημική καταπολέμηση:
Η χημική καταπολέμηση του ψευδόκοκκου περιλαμβάνει 2-3 ψεκασμούς. Ο πρώτος, γίνεται ανάλογα με τις συνθήκες το πρώτο δεκαήμερο του Ιουνίου, ώστε να περιοριστεί ο πληθυσμός της πρώτης γενιάς που εμφανίζεται εκείνη την περίοδο. Με τον τρόπο αυτό, καταστέλλεται σε μεγάλο βαθμό η προσβολή από το έντομο αυτό. Ανάλογα με την ένταση της προσβολής, ενδέχεται να χρειαστούν άλλοι δύο ψεκασμοί, ένας κατά το τέλος του Ιούλιου κι ένας κατά το τέλος του Αυγούστου, ώστε να μετριαστεί η ζημιά που προκαλείται από τον ψευδόκοκκο. Δραστικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για τους ψεκασμούς είναι τα παραφινέλαια, το spirotetramat και το acetamiprid.
Ο ψευδόκκοκος αποτελεί αναμφίβολα έναν από τους σημαντικότερους εχθρούς πολλών δέντρων. Για τον λόγο αυτό είναι αναγκαία η συνεχής παρακολούθηση της εμφάνισής του και η διασφάλιση της επιτυχούς αντιμετώπισής του με καλλιεργητικές, βιολογικές και ως τελευταία λύση χημικές μεθόδους.
Πηγές εικόνων:
- Ariane McCorquodale, University of Florida
- Ángel Plata, Centro de Protección Vegetal y Biotecnología, Instituto Valenciano de Investigaciones Agrarias
- José Malagón & Juan Carlos Monzó, Centro de Protección Vegetal y Biotecnología, Instituto Valenciano de Investigaciones Agrarias
