Το ίλεξ ή αλλιώς αρκουδοπούρναρο (Ilex aquifolium) αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή, μαζί με το αλεξανδρινό, χριστουγεννιάτικα διακοσμητικά φυτά. Επίσης είναι γνωστό και ως ιξός, ιξιός, ιξιά, ου, μελιός, μελιά, ελατένιο, βίσκος, βρυ, βίσκον το λευκόν, μελάς.
Πολλοί ταυτίζουν το ίλεξ με το γκι, ωστόσο αυτά αποτελούν διαφορετικά φυτά. Το γκι (gui) είναι το Viscum album, είναι ένα φυτό-παράσιτο με σαρκώδη φύλλα και μικρούς διαφανείς στρόγγυλους καρπούς το οποίο παρασιτεί κυρίως πάνω σε έλατα, πεύκα και βελανιδιές. Στα αγγλικά λέγεται και mistletoe, και η παράδοση θέλει τους αγγλοσάξονες να δίνουν τα πρώτα φιλιά της Πρωτοχρονιάς κάτω από ένα γκι, για να εξασφαλίσουν τύχη και ευημερία!
Αριστερά το gui (γκι) ως παράσιτο επάνω σε δέντρο βελανιδιάς. Δεξιά το ilex ή αρκουδοπούρναρο.
Στα βουνά της Ελλάδας συναντάμε το ίλεξ ή αρκουδοπούρναρο (ilex από τα λατινικά που σημαίνει πουρνάρι), το οποίο ανήκει στην οικογένεια των Οξυφυλλοειδών (Aquifoliaceae) και κατάγεται από την Ευρώπη, την δυτική Ασία και την Βόρεια Αφρική. Είναι πολυετής, αειθαλής θάμνος ή δέντρο, αργής ανάπτυξης, με ύψος έως 15 μέτρα και πλάτος έως 7 μέτρα. Είναι φυτό δίοικο, δηλαδή έχει και αρσενικά και θηλυκά δέντρα. Συνεπώς για να ανθοφορήσει το δέντρο χρειάζονται και τα δύο είδη δέντρων.
- Τα φύλλα του είναι σκούρου πράσινου χρώματος, 2-3 εκατοστών, με δερματώδη υφή και αιχμηρές, κυματιστές άκρες που το καθιστούν ξεχωριστό και εντυπωσιακό φυτό. Το φύλλωμά του παραμένει στον κήπο εύρωστο καθ’ όλη τη διάρκεια των χειμερινών μηνών σε αντίθεση με τα περισσότερα φυτικά είδη. Ανάλογα με την ποικιλία μπορεί η περιφέρεια του φυτού να έχει είτε κίτρινο είτε λευκό χρωματισμό.
- Τα άνθη του είναι κιτρινοπράσινου χρώματος με διάμετρο 2-3 χιλιοστών, εμφανίζονται την άνοιξη, είναι αρωματικά και γονιμοποιούνται μόνο όταν υπάρχουν κοντά στα θηλυκά δέντρα και αρσενικά.
- Ο καρπός του έχει σχήμα ράγας, είναι κόκκινος ή πορτοκαλί, ζελατινώδης και κολλώδης, περιέχει αρκετούς σπόρους και διατηρείται καθ’ όλη τη διάρκεια του χειμώνα. Οι καρποί αποτελούν αγαπημένη τροφή των πουλιών.
- Τα κλαδιά του μπορούν να φτάσουν σε μήκος από 30-100 εκατοστά και είναι διακλαδιζόμενα. Το φυτό πολλαπλασιάζεται συνήθως με μοσχεύματα.
Ποιες είναι οι χρήσεις του ίλεξ;
Το ίλεξ, ειδικότερα τα φύλλα και τα τρυφερά κλαδιά του που συλλέγονται τον Ιούνιο, χρησιμοποιούνται για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Το αφέψημα του φυτού είναι ιδιαίτερα διεργητικό για το νευρικό σύστημα, ωστόσο έχει την ιδιότητα να μειώνει την αρτηριακή πίεση και να αυξάνει την εφίδρωση, Επίσης, τα φύλλα του χαρακτηρίζονται για την εφιδρωτική και διουρητική τους δράση. Το βάμμα των φύλλων θεωρείται διουρητικό και καταπολεμά τη χρόνια βρογχίτιδα και άλλα είδη παθήσεων. Τέλος, το ίλεξ χρησιμοποιείται ως καλλωπιστικό φυτό το οποίο τοποθετείται σε βάζα και ανθοδοχεία, καθώς και σε στεφάνια.
Ποια είναι η πιο κατάλληλη θέση εγκατάστασης του ίλεξ;
Το ίλεξ για να αναπτυχθεί δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις ως προς τη θέση φύτευσης. Όμως για να δώσει έντονο φύλλωμα θέλει ηλιόλουστες θέσεις αλλά ανέχεται μερικώς και τις ημισκιερές θέσεις. Επειδή είναι ευαίσθητο φυτό στους παγετούς καθώς και στο ζεστό άνεμο θέλει προστατευμένες θέσεις. Ωστόσο μπορεί να αναπτυχθεί και σε απροστάτευτα σημεία. Γεωγραφικά μπορεί να φυτευτεί και σε περιοχές με κρύο αλλά και σε παραθαλάσσιες περιοχές. Τέλος, είναι φυτό με ανοχή στην ατμοσφαιρική ρύπανση του αστικού τοπίου.
Αναπτύσσεται το ίλεξ σε γλάστρα;
Το ίλεξ μπορεί να αναπτυχθεί είτε στον κήπο είτε σε γλάστρα στο μπαλκόνι. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στην επιλογή της γλάστρας, καθώς είναι αναγκαίο να έχει τρύπες ώστε το χώμα να στραγγίζει καλά για να μπορέσει να αναπτυχθεί το φυτό. Η διάμετρος και το ύψος της γλάστρας δεν χρειάζεται να είναι μεγάλη, περίπου 30 εκατοστών. Τοποθετείται είτε σε βορεινό είτε σε ανατολικό προσανατολισμό και στο φυτόχωμα είναι καλό να τοποθετείται περλίτης.
Τι ανάγκες έχει το ίλεξ σε έδαφος, νερό και λίπανση;
Το ίλεξ δεν έχει ιδιαίτερες εδαφικές απαιτήσεις, αναπτύσσεται σε ποικίλα εδάφη αλλά προτιμάει τα υγρά, καλά στραγγιζόμενα και ασβεστώδη εδάφη. Επίσης, ως προς την οξύτητα του εδάφους δεν είναι ιδιαίτερα απαιτητικό. Έχει ανάγκη από καλά ποτίσματα κατά τα πρώτα στάδια ανάπτυξής του, περίπου 2 φορές την εβδομάδα και μέτρια ποτίσματα, περίπου 3 φορές την εβδομάδα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν έχει ήδη αναπτυχθεί.
Ως φυτό αργής ανάπτυξης δεν έχει πολλές ανάγκες σε θρεπτικά στοιχεία. Ένα πλήρες λίπασμα την περίοδο που αναπτύσσεται, δηλαδή την άνοιξη αρκεί για να καλυφθούν οι ανάγκες του. Εάν το φυτό είναι σε γλάστρα τότε έχει μεγαλύτερες λιπαντικές ανάγκες, χρειάζονται 3 λιπάνσεις, μια την άνοιξη, μια το καλοκαίρι και μια το φθινόπωρο.
Τι κλάδεμα χρειάζεται το ίλεξ;
Το ίλεξ είναι φυτό αργής ανάπτυξης γι’αυτό και δεν είναι ιδιαίτερα απαιτητικό ως προς το κλάδεμα. Ωστόσο, κατά την περίοδο της άνοιξης είναι καλό να αφαιρούνται τα ασθενικά και καχεκτικά κλαδιά, ώστε το φυτό να παραμένει εύρωστο. Το κλάδεμα μπορεί να γίνει και το καλοκαίρι ή το φθινόπωρο αλλά το φυτό θα χάσει τους καρπούς του και συνεπώς την καλλωπιστική του αξία.
