Η οργανική ουσία του εδάφους αποτελείται από φυτικής και ζωικής προέλευσης υπολείμματα τα οποία βρίσκονται σε διάφορα στάδια αποσύνθεσης μαζί με τους μικροοργανισμούς, τα σκουλήκια και τα έντομα που επιτελούν τις διεργασίες αυτές.
Υπολείμματα φυτικής και ζωικής προέλευσης
Τα είδη των φυτικών και ζωικών οργανισμών, καθώς και μικροοργανισμών που υπάρχουν στο έδαφος εξαρτώνται άμεσα από τις συνθήκες του περιβάλλοντος. Το σύνολο των οργανισμών αυτών ονομάζεται εδαφική βιομάζα.
Οι σημαντικότεροι ζωικοί οργανισμοί είναι τα τρωκτικά, οι γεωσκώληκες, τα αρθρόποδα και τα γαστερόποδα. Οι διεργασίες που επιτελούν είναι οι εξής: τεμαχίζουν τα φυτικά υπολείμματα, τα καταναλώνουν και τα αναμιγνύουν μαζί με ανόργανα εδαφικά υλικά και ένζυμα στον πεπτικό τους σωλήνα. Στη συνέχεια, τα προϊόντα του μεταβολισμού τους (πλούσια σε άζωτο, φωσφόρο και κάλιο) τα εναποθέτουν σε βαθύτερα στρώματα. Επίσης κατά τη μετακίνησή τους στο έδαφος ανοίγουν στοές συμβάλλοντας έτσι στην ανάμειξη των ανόργανων και οργανικών συστατικών του εδάφους, στην καλύτερη μεταφορά του νερού και του αέρα.
Τα αυτοφυή και καλλιεργούμενα είδη εμπλουτίζουν το έδαφος με την εναπόθεση νεκρών ριζών και άλλων τμημάτων του υπέργειου μέρους των φυτών. Η πιο σημαντική επίδραση γίνεται από το ριζικό τους σύστημα το οποίο δημιουργεί στοές (βιοπόρους) και συσσωματώματα. Επίσης επηρεάζουν τις ιδιότητες του εδάφους καθώς λαμβάνουν από το έδαφος νερό μαζί με θρεπτικά στοιχεία και οξυγόνο και απελευθερώνει διοξείδιο του άνθρακα. Έτσι γύρω από το ριζικό σύστημα (ριζόσφαιρα) δημιουργείται ιδανικό περιβάλλον για τη δράση των μικροοργανισμών.
Τα μονοετή φυτά που ολοκληρώνουν τον βιολογικό τους κύκλο σε λίγους μήνες συμβάλλουν στην αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους κάθε χρόνο, καθώς το ριζικό σύστημά τους και μέρος του υπέργειου παραμένει στο χωράφι. Επίσης, το ριζικό σύστημα άρα και το φυτικό υλικό των μονοετών φυτών εκτείνονται και σε βαθύτερα στρώματα του εδάφους. Τα φυτικά υπολείμματα από τα πολυετή φυτά είναι κυρίως μέρη του υπέργειου τμήματος (καρποί, κλαδιά, φύλλα κ.λπ), τα οποία όταν πέσουν στο έδαφος οξειδώνονται με γρήγορο ρυθμό και μόνο ένα μέρος τους αποσυντίθεται ή ενσωματώνεται στο έδαφος.
Οφέλη της οργανικής ουσίας στην ανάπτυξη των φυτών
- Προμηθεύει τα φυτά με τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζονται για να συνεχίσουν την ανάπτυξή τους καθώς αποσυντίθεται σε εύκολα αφομοιώσιμες μορφές για το φυτό. Επίσης συγκρατεί στο έδαφος μικροθρεπτικά που χρειάζεται το φυτό και ρυθμίζει το pH του εδάφους με αποτέλεσμα την εύκολη απορρόφηση των θρεπτικών στοιχείων από τα φυτά.
- Προωθεί την ανάπτυξη των ριζών καθώς όταν υπάρχουν στο έδαφος χουμικά οξέα αναπτύσσεται εντονότερα το ριζικό σύστημα, δημιουργεί μακρύτερες ρίζες με αποτέλεσμα το υπέργειο τμήμα να αναπτύσσεται καλύτερα. Επίσης, τα αζωτοδεσμευτικά βακτήρια προμηθεύουν με άζωτο τις ρίζες και προωθούν την ανάπτυξή τους.
- Βελτιώνει το πορώδες του εδάφους το οποίο διευκολύνει τη διέλευση του νερού και του αέρα με αποτέλεσμα την μείωση της απορροής του νερού, της διάβρωσης του εδάφους και την καλύτερη ανάπτυξη του ριζικού συστήματος καθώς δεν εμποδίζεται από την ύπαρξη συσσωματωμάτων.
- Τα χημικά λιπάσματα δρουν καλύτερα καθώς διασπώνται ευκολότερα σε αφομοιώσιμες μορφές. Επίσης η οργανική ουσία μειώνει την έκπλυση των φυτοφαρμάκων προς τα κατώτερα στρώματα του υδροφόρου ορίζοντα.
- Προστατεύει το φυτό από επιβλαβείς χημικές ουσίες που υπάρχουν στα όξινα εδάφη και γίνονται τοξικά για το φυτό. Η οργανική ουσία έχει την ικανότητα να δεσμεύει τις ουσίες αυτές μειώνοντας την ένταση της ζημιάς.
Πώς γίνεται η μέτρηση της οργανικής ουσίας του εδάφους
Κατά την εδαφική ανάλυση του χωραφιού γίνεται και ο προσδιορισμός της ποσότητας της οργανικής ουσίας του εδάφους. Ο γεωπόνος της περιοχής με βάση τα αποτελέσματα αυτά συμβουλεύει τον παραγωγό για το σχέδιο λίπανσης που θα ακολουθήσει.
