Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων εξέδωσε φυλλάδιο γεωργικών προειδοποιήσεων για την καλλιέργεια της ελιάς στην περιοχή της Αχαϊας, όπου και εφιστά την προσοχή ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα από τους παραγωγούς για την αντιμετώπιση της καρκίνωσης, του κυκλοκονίου και του γλοιοσπορίου.

Καρκίνωση (ή φυματίωση) της ελιάς

Η καρκίνωση γνωστή και ως φυματίωση της ελιάς είναι ασθένεια που οφείλεται στο βακτήριο Pseudomonas savastanoi. Το βακτήριο επιβιώνει στην ελιά είτε εντός των καρκινωμάτων είτε πάνω στα φύλλα και τους καρπούς. 

Συμπτώματα

Κυριότερο σύμπτωμα της ασθένειας είναι ο σχηματισμός υπερπλασιών (φυμάτια ή καρκινώματα) που συνήθως εμφανίζονται πρώτα στα νεότερα κλαδιά και έπειτα στους βραχίονες, τον κορμό, ακόμα και στις ρίζες. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προσβάλλονται τα φύλλα και οι καρποί στους οποίους εμφανίζονται κηλιδώσεις, με τελικό αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής. Στους πράσινους καρπούς οι κηλίδες εμφανίζονται γύρω από τα φακίδια ή και ακανόνιστα, είναι καστανού χρώματος στην αρχή και μελανού μετέπειτα. Χαρακτηριστικό σύμπτωμα της ασθένειας είναι η ολική ή μερική ξήρανση των κλαδίσκων λόγω μειωμένης ροής χυμού.

Αίτια που ευνοούν τη διασπορά

Τέτοιου είδους φυμάτια εμφανίζονται συχνά στο σημείο εμβολιασμού, στη βάση των λαίμαργων βλαστών και σε πληγές. Πιο συγκεκριμένα η εξάπλωση της ασθένειας ευνοείται από τη δημιουργία πληγών που προκαλούνταιι κατά τις καλλιεργητικές εργασίες (συλλογή καρπού κ.ά), τις χαμηλές θερμοκρασίες (παγετός), την πτώση των φύλλων, την ανεμοθύελλα, το χαλάζι και τη βροχή. Σε περιοχές και περιόδους που χαρακτηρίζονται από υψηλές βροχοπτώσεις παρατηρείται έξαρση της ασθένειας, αλλά η ασθένεια μπορεί να διασπείρεται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους με το νερό.

Αντιμετώπιση της ασθένειας

Για την αποφυγή της ασθένειας καλό είναι να εφαρμοστούν τα παρακάτω καλλιεργητικά μέτρα από τους παραγωγούς:

  1. Να αποφεύγεται το κλάδεμα των δέντρων ή το καθάρισμά τους τις ημέρες με βροχή. Σε περίπτωση που πέσει χαλάζι, παγετός ή συμβεί οτιδήποτε που μπορεί να δημιουργήσει πληγές, θα πρέπει να εφαρμόζονται ψεκασμοί κάλυψης με χαλκούχα σκευάσματα.
  2. Να απολυμαίνονται τα κλαδευτικά εργαλεία σε διάλυμα 5% φορμόλης ή άλλο κατάλληλο απολυμαντικό π.χ. οινόπνευμα ή χλωρίνη. 
  3. Να καταστρέφονται οι προσβεβλημένοι βλαστοί. Στην περίπτωση σοβαρών προσβολών χρειάζεται να αφαιρείται ολόκληρος ο κορμός και σε λιγότερο έντονες προσβολές θα πρέπει να αφαιρούνται τα καρκινώματα με μαχαιρίδιο, το οποίο πρέπει να απολυμαίνεται και οι πληγές να επικαλύπτονται με πυκνό βορδιγάλειο πολτό (3%) ή με πάστα.

Πριν την εγκατάσταση του ελαιώνα χρειάζεται να δίνεται προσοχή στην επιλογή του πολλαπλασιαστικού υλικού ώστε να είναι πιστοποιημένο και απαλλαγμένο από οποιαδήποτε ασθένεια.

Κυκλοκόνιο

Η ασθένεια του κυκλοκόνιου (Spilocaea (ή Cycloconium) oleaginum) είναι χαρακτηριστική μυκητολογική ασθένεια της ελιάς.

Συμπτώματα

Προσβάλλει κυρίως τα φύλλα και τα άνθη, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να παρατηρούνται συμπτώματα της ασθένειας ακόμη και στους βλαστούς και τους καρπούς. Τα προσβεβλημένα φύλλα κιτρινίζουν και πέφτουν, προκαλώντας την εξασθένηση του δέντρου. Επίσης στα φύλλα παρατηρείται σχηματισμός του χαρακτηριστικού συμπτώματος της ασθένειας γνωστού και ως το “μάτι του παγωνιού”. Τα πρώτα σημάδια προσβολής παρατηρούνται στα πιο γερασμένα φύλλα και κυρίως στα χαμηλότερα τμήματα της κόμης του δέντρου. Τα σπόρια του μύκητα μεταφέρονται με τον άνεμο ή και με τη βοήθεια του νερού. Οι μολύνσεις από κυκλοκόνιο πραγματοποιούνται συνήθως δύο φορές τον χρόνο, την άνοιξη και το φθινόπωρο. Σε παρατημένους ελαιώνες παρατηρείται το μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετώπισης της ασθένειας. Οι ανοιξιάτικες προσβολές συνήθως είναι χαμηλότερης έντασης απ’ ότι οι φθινοπωρινές, καθώς τα προσβεβλημένα από την ασθένεια φύλλα συνήθως πέφτουν από το δέντρο κατά τη διάρκεια του χειμώνα. 

Αντιμετώπιση

Για την καταπολέμηση της ασθένειας θα πρέπει να λαμβάνονται τα παρακάτω μέτρα:

  • Λήψη των απαραίτητων μέτρων ώστε στον ελαιώνα να μην επικρατούν συνθήκες υψηλής υγρασίας περιβάλλοντος και καλής κυκλοφορίας του αέρα, όπως είναι για παράδειγμα η εφαρμογή σωστού κλαδέματος για την αραίωση της βλάστησης και η αποφυγή πυκνών φυτεύσεων. 
  • Πραγματοποίηση δύο προληπτικών ψεκασμών αυτήν την περίοδο με κατάλληλα μυκητοκτόνα. Για περιοχές στις οποίες επικρατούν ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη του κυκλοκόνιου, συστήνεται οι προληπτικοί αυτοί ψεκασμοί να εφαρμόζονται και κατά την περίοδο του φθινοπώρου, από αρχές Σεπτέμβρη ως και την περίοδο του Οκτωβρίου, λίγο πριν την έλευση των πρώτων βροχών. 
  • Συνιστάται να γίνονται τακτικές επισκέψεις στο χωράφι για παρατήρηση ύπαρξης συμπτωμάτων της ασθένειας, καθώς και παρακολούθηση των επικρατούντων κλιματικών συνθηκών ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
  • Οι δραστικές ουσίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καταπολέμηση του κυκλοκονίου είναι: difenoconazole, dodine, fenbuconazole, kresoxim methyl, φωσφονικά άλατα καλίου, pyraclostrobin, tebuconazole, trifloxystrobin, χαλκός (βορδιγάλειος), χαλκός (οξυχλωριούχος), χαλκός (τριβασικός θειϊκός), χαλκός (υδροξείδιο), χαλκός (υποξείδιο), χαλκός (οξυχλωριούχους με υδροξείδιο). Τα χαλκούχα μυκητοκτόνα έχουν μεγαλύτερη δραστικότητα και προτιμούνται έναντι των οργανικών μυκητοκτόνων, όμως δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά το στάδιο της άνθισης. 

Γλοιοσπόριο (ή ανθράκωση) 

Το γλοιοσπόριο είναι η ασθένεια που προκαλείται από τον μύκητα Gloeosporium olivarum (=Colletotrichum clavatum).  Η ασθένεια είναι επίσης γνωστή ως ανθράκωση ή παστέλλα. Από τον 19ο αιώνα έχει καταγραφεί σε πληθώρα χωρών, μεταξύ αυτών και στην Ελλάδα.

Το γλοιοσπόριο αποτελεί την πλέον καταστροφική ασθένεια του ελαιοκάρπου σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, στις οποίες επικρατούν υψηλά ποσοστά υγρασίας ή βροχοπτώσεις, σε συνδυασμό με ήπιες θερμοκρασίες. Συγκεκριμένα, έντονα προβλήματα παρατηρούνται στην Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα, στα νησιά του Ιονίου Πελάγους και τις παράκτιες περιοχές της Ηπείρου.


Γενικές οδηγίες για σωστό κλάδεμα στην ελιά 

Στόχος του κλαδέματος των δέντρων είναι η επίτευξη του καλόυ αερισμού και φωτισμού του εσωτερικού της κόμης του. Όταν επιτευχθούν οι δύο αυτοί στόχοι τα επίπεδα υγρασίας της κόμης διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα, με αποτέλεσμα να μην ευνοείται η προσβολή από ασθένειες (κυκλοκόνιο, καπνιά και γλοιοσπόριο), εχθρούς (κυρίως κοκκοειδή και ξυλοφάγα έντομα) και πραγματοποιείται καλύτερα η φωτοσύνθεση.

Το πρώτο στο οποίο θα πρέπει να δίνεται προσοχή είναι οι τομές κλαδέματος οι οποίες δεν θα πρέπει να είναι μεγάλης διατομής. Μετά το κλάδεμα θα πρέπει να γίνεται επικάλυψη των μεγαλύτερων τουλάχιστον πληγών με πάστα επούλωσης. Επίσης, τα εργαλεία κλαδέματος χρειάζεται να απολυμαίνονται για την αποφυγή μετάδοσης ασθενειών και ιώσεων. Τέλος, πρώτα θα πρέπει να κλαδεύονται τα φαινομενικά υγιή δέντρα και έπειτα εκείνα που έχουν ήδη προσβληθεί από κάποια ασθένεια για αποφυγή της περεταίρω μετάδοσής της στον ελαιώνα.