Ο περονόσπορος της αμπέλου προκαλείται από τον μύκητα (Plasmopara viticola) και μαζί με το ωίδιο της αμπέλου αποτελούν από τις σημαντικότερες μυκητολογικές ασθένειες της καλλιέργειας. Η διαχείριση της ασθένειας αποτελεί κορμό για την πλειοψηφία των προγραμμάτων φυτοπροστασίας στους αμπελώνες.
Ο περονόσπορος της αμπέλου μπορεί να προσβάλει όλα τα πράσινα όργανα των πρέμνων σε όλα τα στάδια του κύκλου καλλιέργειας.
Τα συμπτώματα που παρατηρούνται στα μολυσμένα φύλλα είναι κυκλικές, ελαιώδεις κηλίδες κίτρινου χρώματος, οι οποίες περιορίζονται από τις νευρώσεις των φύλλων. Οι κηλίδες σταδιακά αποκτούν καφέ χρώμα, ξεραίνονται και σχίζονται. Όταν επικρατούν ευνοϊκές συνθήκες (υγρασία και συννεφιά) για την ανάπτυξη της ασθένειας, τότε οι κηλίδες αυξάνονται γρήγορα σε μέγεθος, συνενώνονται και μπορούν να ξεράνουν ακόμα και ολόκληρο το φύλλο, ενώ στην κάτω επιφάνεια των μολυσμένων φύλλων παρατηρούνται οι καρποφορίες του μύκητα.
Ελαιώδης κηλίδα από προσβολή περονόσπορου σε φύλλο αμπέλου
Σε περίπτωση που προσβληθούν οι τρυφεροί βλαστοί, οι μίσχοι, οι έλικες ή οι νεαρές ανθοταξίες από τον περονόσπορο της αμπέλου, τότε παρατηρούνται μεταχρωματισμοί καφέ χρώματος οι οποίοι εξαπλώνονται μέχρι να καλύψουν όλη την επιφάνεια του ιστού, ενώ στη συνέχεια οι μολυσμένοι ιστοί συστρέφονται, ξεραίνονται και πέφτουν στο έδαφος.
Τέλος, η ασθένεια του περονόσπορου της αμπέλου μπορεί να προσβάλει και τα νεαρά σταφύλια τα οποία και χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό ευπάθειας από την ασθένεια. Σε αυτή την περίπτωση, τα σταφύλια αποκτούν γκρίζο χρώμα και στη συνέχεια καλύπτονται από τις καρποφορίες του μύκητα.
Προσβολή σταφυλιών από περονόσπορο της αμπέλου
Ποια είναι τα κρίσιμα στάδια προσβολής από περονόσπορο στο αμπέλι και ποιες οι ιδανικές συνθήκες προσβολής από την ασθένεια;
Η πιο κρίσιμη περίοδος διαχείρισης της ασθενείας του περονόσπορου της αμπέλου είναι κατά τα πρώτα στάδια της άνθησης των πρέμνων. Αυτή την περίοδο λαμβάνουν χώρα οι πιο σημαντικές προσβολές από την ασθένεια.
Όταν επικρατεί βροχερός καιρός επί σειρά ημερών και θερμοκρασίες μεταξύ 20- 25 °C, ευνοούνται ιδιαίτερα οι προσβολές από την ασθένεια του περονόσπορου της αμπέλου.
Μεγαλύτερα προβλήματα από την ασθένεια του περονόσπορου της αμπέλου παρατηρούνται σε περιοχές και χρονιές που κατά την περίοδο της άνοιξης επικρατούν συνθήκες υψηλής σχετικής υγρασίας και υψηλών θερμοκρασιών και όταν κατά την περίοδο του καλοκαιριού επικρατεί βροχερός καιρός.
Πώς γίνεται η διαχείριση του περονόσπορου της αμπέλου;
Τα προγράμματα ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας του περονόσπορου της αμπέλου βασίζονται κυρίως σε προληπτικά μέτρα τα οποία στοχεύουν στην αποφυγή εγκατάστασης της ασθένειας στον αμπελώνα.
Αρχικά, θα πρέπει να δίνεται βάση στην επιλογή της τοποθεσίας εγκατάστασης του αμπελώνα ώστε να μην γίνεται σε μέρος που χαρακτηρίζεται από υψηλά ποσοστά υγρασίας στην ατμόσφαιρα ή κλιματολογικές συνθήκες οι οποίες ευνοούν την ύπαρξη προσβολών από τον περονόσπορο της αμπέλου. Επιπλέον, η εφαρμογή των κατάλληλων καλλιεργητικών πρακτικών όπως η εφαρμογή χλωρών κλαδεμάτων (ξεφύλλισμα, βλαστολόγημα, κορυφολόγημα κλπ.) με στόχο την εξασφάλιση των ιδανικών συνθηκών αερισμού, φωτισμού και περιορισμού της υγρασίας στην περιοχή της κόμης μπορεί εξασφαλίσει την πλήρη κάλυψη των βλαστικών οργάνων του αμπελιού, να περιορίσει σε σημαντικό βαθμό τις προσβολές από περονόσπορο και έτσι να μειωθεί και ο αριθμός ψεκασμών με φυτοπροστατευτικά σκευάσματα για την αντιμετώπιση της ασθένειας.
Για τη διαχείριση και την αντιμετώπιση της ασθένειας μπορούν να αξιοποιηθούν χημικά μέσα. Πιο συγκεκριμένα χρησιμοποιούνται:
- Μυκητοκτόνα επαφής, που είναι σκευάσματα τα οποία δεν μπορούν να διαπεράσουν την επιδερμίδα των ψεκασμένων φυτικών ιστών.
- Μυκητοκτόνα με διελασματική δράση. Στη συγκεκριμένη κατηγορία ανήκουν σκευάσματα που μπορούν να διαπεράσουν την επιδερμίδα των ψεκασμένων φυτικών ιστών και να μετακινηθούν στο εσωτερικό τους, όμως δε μπορούν να μετακινηθούν και στα υπόλοιπα όργανα του φυτού (π.χ. στη νέα βλάστηση).
- Μυκητοκτόνα με διασυστηματική δράση, που είναι σκευάσματα τα οποία μπορούν να διαπεράσουν την επιδερμίδα των ψεκασμένων φυτικών ιστών και να μετακινηθούν και στα υπόλοιπα όργανα του φυτού (π.χ. στη νέα βλάστηση).
Γενικά, αποτελεί ορθή γεωργική πρακτική, τα μυκητοκτόνα που δρουν εξ’ επαφής να αξιοποιούνται κατά τους προληπτικούς ψεκασμούς, ενώ τα μυκητοκτόνα σκευάσματα με διελασματική και διασυστηματική δράση που έχουν και θεραπευτική δράση, να αξιοποιούνται όταν οι συνθήκες που επικρατούν ευνοούν την ύπαρξη προσβολών από την ασθένεια.
Σε κάθε περίπτωση, συνιστάται να γίνεται χρήση των δραστικών ουσιών με διελασματική ή διασυστηματική δράση σε συνδυασμό με κάποιο μυκητοκτόνο επαφής για την αποφυγή ανάπτυξης ανθεκτικότητας της ασθένειας σε κάποια δραστική ουσία. Επιπλέον, ο χρόνος και η μέθοδος εφαρμογής του σκευάσματος θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην αποτελεσματικότητα του ψεκασμού και τελικά στη διαχείριση της ασθένειας. Σε περιοχές που υπάρχει ισχυρή παρουσία της αμπελοκαλλιέργειας, μπορούν να αξιοποιούνται μετεωρολογικοί σταθμοί, συμβουλευτικές υπηρεσίες ή γεωργικές προειδοποιήσεις για τον καθορισμό του κατάλληλου χρόνου επέμβασης.
Ο χρόνος εφαρμογής του πρώτου ψεκασμού για τη διαχείριση της ασθένειας του περονόσπορου της αμπέλου είναι κρίσιμος. Στην περίπτωση που δεν υπάρχουν διαθέσιμοι τρόποι πρόβλεψης της εμφάνισης της ασθένειας, ο χρόνος εφαρμογής μπορεί να καθοριστεί μέσω του φαινολογικού σταδίου που βρίσκεται η καλλιέργεια και από τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες της περιόδου. Συνήθως, ο πρώτος ψεκασμός για τον περονόσπορο της αμπέλου συστήνεται να γίνεται κατά το στάδιο των 6-8 φύλλων. Ανάλογα με το ρυθμό ανάπτυξης της καλλιεργούμενης ποικιλίας αμπέλου, μπορούν να εφαρμόζονται άλλος ένας ή δύο ψεκασμοί για τη διαχείριση της ασθένειας πριν το στάδιο της ανθοφορίας.
Πού στοχεύουν οι ψεκασμοί για τον περονόσπορο της αμπέλου;
Στόχος των ψεκασμών κατά της ασθένειας του περονόσπορου της αμπέλου είναι να γίνεται πλήρης κάλυψη της βλάστησης από το μυκητοκτόνο. Η κρισιμότερη περίοδος για τη διαχείριση της ασθένειας του περονόσπορου της αμπέλου είναι κατά την περίοδο λίγο πριν και κατά τη διάρκεια της άνθησης των πρέμνων. Στην περίπτωση που υπάρχει κίνδυνος προσβολής των σταφυλιών, τότε θα πρέπει να γίνεται επανάληψη του ψεκασμού.
Γενικά, οι ψεκασμοί για τον περονόσπορο της αμπέλου επαναλαμβάνονται κάθε 10-14 ημέρες. Παρ' όλ' αυτά, για την ορθή διαχείριση της ασθένειας, θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη:
- Tο στάδιο της καλλιέργειας.
- O κίνδυνος εμφάνισης προσβολής από περονόσπορο.
- Το μικροκλίμα της περιοχής που βρίσκεται το χωράφι.
- Οι παρατηρήσεις που γίνονται κατά την επίσκεψη στον αγρό.
- Η ευπάθεια της καλλιεργούμενης ποικιλίας στην ασθένεια του περονοσπόρου της αμπέλου.
- Οι καιρικές συνθήκες.
Γενικά, μπορεί να εφαρμοστούν 4 -10 ψεκασμοί για τη διαχείριση του περονόσπορου της αμπέλου, ανάλογα με την περιοχή καλλιέργειας και τη χρονιά. Για τον παραπάνω λόγο, συστήνεται να χρησιμοποιούνται εργαλεία υποβοήθησης λήψης αποφάσεων όταν αυτά είναι διαθέσιμα καθώς μπορούν να μειώσουν σημαντικά τις εισροές αγροχημικών που γίνονται στην καλλιέργεια καταφέρνοντας με επιτυχία:
- Την ολοκληρωμένη διαχείριση της ασθένειας του περονόσπορου της αμπέλου.
- Την εξοικονόμηση χρημάτων στον παραγωγό.
- Την προστασία του περιβάλλοντος.
- Τη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης ανθεκτικότητας της ασθένειας σε δραστικές ουσίες με μυκητοκτόνο δράση.
Κατά το στάδιο της επιλογής του κατάλληλου μυκητοκτόνου σκευάσματος, η ικανότητά του να καταπολεμά και άλλες ασθένειες θα πρέπει να λαμβάνεται πάντα υπόψη. Επιπλέον, ο παραγωγός θα πρέπει να υπολογίζει το βαθμό ευπάθειας της ποικιλίας αμπελιού που καλλιεργεί στην ασθένεια του περονόσπορου της αμπέλου, καθώς μπορούν να υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσά τους. Για παράδειγμα, υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στο πρόγραμμα ψεκασμών για τη διαχείριση της ασθένειας ανάμεσα στις πρώιμες και τις όψιμες ποικιλίες αμπέλου.
Διαχείριση της ανθεκτικότητας της ασθένειας του περονόσπορου της αμπέλου στα μυκητοκτόνα
Γενικά, τα μυκητοκτόνα με διελασματική και διασυστηματική δράση παρόλο που χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό αποτελεσματικότητας, όσον αφορά την πρόληψη και τη θεραπεία της ασθένειας του περονόσπορου της αμπέλου, σε σχέση με τα μυκητοκτόνα επαφής, η εμπειρία μας έχει δείξει πως υπάρχει υψηλός κίνδυνος εμφάνισης ανθεκτικότητας της ασθένειας σε αυτές τις δραστικές ουσίες. Κάποιες από αυτές για παράδειγμα είναι οι δραστικές ουσίες metalaxyl (φαινυλαμίδια) και cymoxanil.
Έτσι, ο παραγωγός θα πρέπει να συνθέτει το πρόγραμμα των ψεκασμών του αμπελώνα του με βάση το παραπάνω κριτήριο. Για παράδειγμα, ορισμένοι γεωπόνοι προτείνουν σκευάσματα που περιέχουν δραστικές ουσίες με διελασματική ή διασυστηματική δράση κατά το κρίσιμο στάδιο της άνθησης και συστήνουν στους παραγωγούς να κάνουν χρήση μυκητοκτόνων που δρουν μέσω επαφής για την αντιμετώπιση του περονόσπορου της αμπέλου κατά τα πρώτα στάδια της καλλιεργητικής περιόδου. Η παραπάνω μέθοδος μπορεί να είναι αποτελεσματική στη διαχείριση της ανθεκτικότητας της ασθένειας στις δραστικές ενώσεις.
Από την άλλη, τα διασυστηματικά μυκητοκτόνα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά κατά τα ενεργά στάδια ανάπτυξης της αμπέλου και έχουν την ικανότητα να προστατεύουν και τη νέα βλάστηση αφού μπορούν να μετακινούνται εντός των φυτικών ιστών. Επιπλέον, παρόλο που τα μυκητοκτόνα με διασυστηματική και διελασματική δράση μπορούν να έχουν και θεραπευτική δράση στην περίπτωση που εφαρμοστούν 1-2 ημέρες μετά την προσβολή των φυτών από την ασθένεια, αλλά επιτυγχάνονται καλύτερα αποτελέσματα όταν χρησιμοποιούνται προληπτικά. Τέλος, μέσω της εφαρμογής θεραπευτικών ψεκασμών, αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης ανθεκτικότητας από την ασθένεια του περονόσπορου της αμπέλου.
