Η διατήρηση των ιδανικών συνθηκών περιβάλλοντος αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη μεγιστοποίηση της παραγωγικότητας και του βαθμού ευζωίας των ζώων σε ένα πτηνοτροφείο. Παρ' όλ' αυτά όταν οι ιδανικές συνθήκες διαταράσσονται, εμφανίζεται ένα κρίσιμο πρόβλημα στην εκτροφή, το θερμικό στρες, το οποίο θα πρέπει να αντιμετωπίζουν οι πτηνοτρόφοι άμεσα ώστε να μην μειωθεί η παραγωγικότητα των πτηνών ή ακόμα και για να μην παρατηρηθούν υψηλά επίπεδα θνησιμότητας.
Εκδήλωση θερμικού στρες στα πτηνά
Τα πτηνά, όπως οι κότες, είναι θερμόαιμα ζώα και χαρακτηρίζονται από μικρό εύρος θερμοκρασιακών τιμών στις οποίες βρίσκονται σε θερμοουδέτερη ζώνη ανάπτυξης. Όταν, όμως, εκτίθενται σε πολύ χαμηλές ή πολύ υψηλές θερμοκρασίες υπόκεινται σε θερμικό στρες. Οι υψηλές θερμοκρασίες δωματίου διακόπτουν την καλή λειτουργία των μηχανισμών θερμορύθμισης του σώματος των ζώων.
Όταν συμβαίνει αυτό, τα πτηνά μπορούν να εκδηλώσουν τόσο φυσιολογικές ανωμαλίες, όσο και ανωμαλίες στη συμπεριφορά τους, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση της παραγωγικότητας της εκτροφής. Η καλή γνώση και κατανόηση των επιπτώσεων που έχει το θερμικό στρες στα πτηνά και οι απαιτούμενες ενέργειες για την αποφυγή του, αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη σύνθεση του κατάλληλου προγράμματος διαχείρισης της εκτροφής. Έτσι, μπορεί να διατηρηθεί η ευζωία τους. Πιο συγκεκριμένα, το θερμικό στρες στα πτηνά μπορεί να προκαλέσει:
1. Μειωμένη πρόσληψη τροφής και επιβράδυνση ανάπτυξης
Μία από τις σημαντικότερες επιπτώσεις που έχει το θερμικό στρες στις όρνιθες είναι η μείωση του ρυθμού πρόσληψης τροφής. Αυτό συμβαίνει καθώς με την αύξηση της θερμοκρασίας που επικρατεί στο χώρο, μειώνεται η όρεξη των πτηνών και αυξάνεται η παραγωγή θερμότητας από τα σώματα τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πρόσληψη χαμηλότερων, από τις απαραίτητες ποσοτήτες, θρεπτικών στοιχείων και οδηγεί σε χαμηλότερο ρυθμό ανάπτυξης και πρόσληψης βάρους. Έτσι, η παραγωγικότητα και η κερδοφορία της εκτροφής μειώνεται.
2. Μειωμένη ωοτοκία
Το θερμικό στρες εκτός των άλλων έχει αρνητικές συνέπειες και στην αυγοπαραγωγή. Οι υψηλές θερμοκρασίες μπορούν να διακόψουν το φυσιολογικό αναπαραγωγικό κύκλο των πτηνών, επιφέροντας μείωση στην παραγωγή αυγών. Επίσης, τα πτηνά που βρίσκονται υπό συνθήκες θερμικού στρες εκτός από μειωμένο αριθμό αυγών, γεννούν και μικρότερου μεγέθους αυγά των οποίων τα κελύφη είναι λεπτά και πιθανόν να παρουσιάζουν ανωμαλίες. Το παραπάνω αποτελεί φλέγον ζήτημα το οποίο μπορεί να προκαλέσει σημαντική μείωση της κερδοφορίας στις αυγοπαραγωγικές μονάδες.
3. Μείωση της γονιμότητας και των ποσοστών εκκόλαψης
Οι υψηλές θερμοκρασίες μπορούν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στα γεννητικά όργανα τόσο των αρσενικών όσο και των θηλυκών πτηνών επιφέροντας μείωση στην αναπαραγωγική τους ικανότητα. Επιπλέον, η παρατεταμένη έκθεση των αυγών σε υψηλές θερμοκρασίες κατά το στάδιο που εκκολάπτονται μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένα ποσοστά εκκόλαψης τους. Οι παραπάνω παράγοντες επιφέρουν μείωση στην αποδοτικότητα της εκτροφής.
4. Αλλαγές στη συμπεριφορά και αύξηση της θνησιμότητας
Τα πτηνά που ζουν κάτω από συνθήκες θερμικού στρες παρουσιάζουν ποικίλες ανωμαλίες στη συμπεριφορά τους. Μπορούν να εκδηλώσουν σημάδια δυσφορίας, όπως είναι για παράδειγμα το λαχάνιασμα, η αναζήτηση σκιάς και η μειωμένη δραστηριότητα. Επίσης, μπορεί να παρατηρηθεί αυξημένος αριθμός περιστατικών επιθετικής συμπεριφοράς, μέχρι και κανιβαλισμού ανάμεσα στα ζώα του σμήνους εξαιτίας του θερμικού στρες. Τέλος, το θερμικό στρες έχει αρνητικές επιπτώσεις και στο ανοσοποιητικό σύστημα των ορνίθων, κάνοντάς τα πιο ευάλωτα σε μολύνσεις και προσβολές από ασθένειες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα ποσοστά θνησιμότητας, αυξάνοντας το κόστος και μειώνοντας τα κέρδη του πτηνοτρόφου.
Όρνιθα που παρουσιάζει συμπτώματα λαχανιάσματος
Μέθοδοι μείωσης του θερμικού στρες
1. Εξασφάλιση επαρκούς αερισμού και ψύξης του χώρου
Με την αξιοποίηση μεθόδων όπως τα συστήματα εξαερισμού, το σύστημα υγρής παρειάς ή τα συστήματα υδρονέφωσης η θερμοκρασία στο χώρο του πτηνοτροφείου μπορεί να διατηρηθεί σε καλά επίπεδα, μειώνοντας την πιθανότητα εκδήλωσης θερμικού στρες και αυξάνοντας τον βαθμό ευζωίας των ορνίθων.
2. Εξασφάλιση καθαρού νερού στις ποτίστρες
Για την ελάττωση εκδήλωσης θερμικού στρες στα πτηνά, θα πρέπει να εξασφαλίζεται η πρόσβασή τους σε άπλετες ποσότητες καθαρού και δροσερού πόσιμου νερού. Το παραπάνω ισχύει ειδικά για τις περιόδους κατά τις οποίες επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες. Η πρόσληψη νερού βοηθάει στην ενυδάτωση και τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, μειώνοντας κατά αυτόν τον τρόπο την επίδραση του θερμικού στρες.
3. Διαχείριση της διατροφής των πτηνών
Ρυθμίζοντας κατάλληλα τη διατροφή και τη σύσταση της τροφής κατά τις περιόδους του θερμικού στρες, μπορούν να καλυφθούν οι φυσιολογικές ανάγκες των ορνίθων και να συνεχιστεί κανονικά η φυσιολογική τους ανάπτυξη και η ωοτοκία.
Συμπεριλαμβάνοντας στο σιτηρέσιο τροφές οι οποίες βοηθούν στην αποφυγή του θερμικού στρες, οι όρνιθες μπορούν να το αποφύγουν. Τέτοιες τροφές μπορεί να είναι ηλεκτρολύτες ή συμπληρώματα διατροφής.
4. Παροχή σκιάς και έλεγχος του περιβάλλοντος
Αξιοποιώντας τη φυσική σκίαση ή και δημιουργώντας σημεία με σκιά, οι όρνιθες έχουν τη δυνατότητα να αναζητούν καταφύγιο σε αυτά για να προστατευτούν από την άμεση έκθεση τους στην ηλιακή ακτινοβολία. Επιπλέον, εγκαθιστώντας ειδικά υλικά με ικανότητα απορρόφησης της θερμότητας στις οροφες ή με τη χρήση ανακλαστικών υλικών, μπορεί να μειωθεί ακόμα περισσότερο η θερμοκρασία στο χώρο του πτηνοτροφείου.
5. Διαχείριση του φωτισμού
Οι λάμπες απελευθερώνουν θερμότητα στο περιβάλλον. Με τον κατάλληλο προγραμματισμό της διάρκειας λειτουργίας τους μπορούν να αποφευχθούν περιστατικά αύξησης της θερμοκρασίας πάνω από τα επιθυμητά επίπεδα.
