Ανάμεσα στην πληθώρα των εχθρών που μπορούν να προσβάλουν τα εσπεριδοειδή (όπως είναι ο ιός της τριστέτσας) συγκαταλέγεται και ο φυλλοκνίστης (Phyllocnistis citrella). Ο φυλλοκνίστης πρόκειται για ένα φυτοφάγο μικρολεπιδόπτερο με καταγωγή από τη Νοτιοανατολική Ασία, το οποίο αποτελεί σημαντικός εντομολογικός εχθρός των εσπεριδοειδών και στη χώρα μας, ενώ μπορεί επίσης να προσβάλει και κάποια είδη ανθοκομικών φυτών.
Βιολογικός κύκλος και συμπτώματα του φυλλοκνίστη στα εσπεριδοειδή
Ο φυλλοκνίστης είναι μια μικρή πεταλούδα που μπορεί να φτάσει σε μέγεθος τα 2 - 4 mm και έχει χαρακτηριστικό ασημένιο χρώμα. Τα ενήλικα άτομα του φυλλοκνίστη αφού εξέλθουν από το στάδιο της νύμφης, συζεύγνυνται και γεννούν τα αυγά τους στην κάτω επιφάνεια των φύλλων, συνήθως κοντά στο κεντρικό νεύρο τους.
Ακμαίο άτομο φυλλοκνίστη
Τα αυγά, εκκολάπτονται μια εβδομάδα αργότερα και οι κίτρινου χρώματος, μικροσκοπικές προνύμφες του εντόμου ξεκινούν αμέσως να ορύσσουν στοές. Προτιμούν να ορύσσουν στοές ακριβώς κάτω από την επιδερμίδα του φύλλου από όπου τρέφονται με το μεσόφυλλο, αφήνοντας πίσω τους σκωληκόμορφες στοές ασημένιου χρώματος, οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να καλύψουν μέχρι και ολόκληρο το φύλλο.
Προνύμφη φυλλοκνίστη στο εσωτερικό της στοάς που έχει ορύξει σε φύλλο
Η προνύμφη του φυλλοκνίστη περνάει από τρία προνυμφικά στάδια και στο τέταρτο, νυμφώνεται στην άκρη της στοάς που έχει ανοίξει συνήθως στην περιφέρεια του φύλλου. Στο σημείο που θα νυμφωθεί το έντομο παρατηρείται μικρή αναδίπλωση στο φύλλο. Αφού το έντομο ολοκληρώσει το στάδιο της νύμφωσης και της χρυσαλίδας, μεταμορφώνεται σε ακμαίο, ολοκληρώνοντας τον βιολογικό του κύκλο.
Νύμφη φυλλοκνίστη των εσπεριδοειδών
Ο φυλλοκνίστης των εσπεριδοειδών έχει 5 - 13 γενιές ανά έτος. Ο αριθμός και η διάρκεια του βιολογικού κύκλου του φυλλοκνίστη μεταβάλλεται και καθορίζεται ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στο περιβάλλον. Έτσι για παράδειγμα, όταν επικρατούν ιδανικές συνθήκες όσον αφορά κυρίως τη θερμοκρασία και την περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε υγρασία, ο βιολογικός κύκλος του εντόμου ολοκληρώνεται μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα (14 - 18 ημέρες), ενώ για παράδειγμα κατά την περίοδο του χειμώνα ο βιολογικός κύκλος του φυλλοκνίστη μπορεί να ολοκληρώνεται σε χρονικό διάστημα δύο μηνών. Όταν επικρατούν θερμοκρασίες κάτω από 12 - 13°C, η ανάπτυξη του εντόμου σταματάει.
Η προνύμφη του φυλλοκνίστη προκαλεί ζημιές στην τρυφερή βλάστηση και κυρίως στο φύλλωμα των εσπεριδοειδών, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προσβάλει και τους τρυφερούς βλαστούς και τους πράσινους καρπούς των δέντρων. Στους ιστούς που προσβάλλει ορύσσει στοές οι οποίες προκαλούν κατσάρωμα της βλάστησης στο σημείο της προσβολής, υποβαθμίζοντας την αισθητική εικόνα του δέντρου και μειώνοντας σημαντικά τη φωτοσυνθετική ικανότητά του. Πολύ συχνά, τα συμπτώματα της προσβολής από φυλλοκνίστη μπορεί να αναγνωριστούν λανθασμένα ως προσβολή από αφίδες ή σαλιγκάρια.
Στοά από φυλλοκνίστη σε φύλλο εσπεριδοειδούς
Μέθοδοι αντιμετώπισης του φυλλοκνίστη των εσπεριδοειδών
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του φυλλοκνίστη στα εσπεριδοειδή είναι δύσκολη και βασίζεται κυρίως στην καλή κατανόηση του βιολογικού κύκλου του εντόμου και στη σύνθεση του κατάλληλου προγράμματος ολοκληρωμένης αντιμετώπισής του. Ένα σωστό πρόγραμμα ολοκληρωμένης διαχείρισης του φυλλοκνίστη στα εσπεριδοειδή συμπεριλαμβάνει:
Καλλιεργητικές τεχνικές:
- Εφαρμογή κατάλληλου κλαδέματος. Η συγκεκριμένη πρακτική έχει να κάνει κυρίως με την αφαίρεση των λαίμαργων βλαστών του δέντρου με στόχο την αραίωση της βλάστησης και την εξασφάλιση επαρκούς αερισμού και φωτισμού στο εσωτερικό της κόμης του δέντρου. Επίσης, οι έντονα προσβεβλημένοι ιστοί θα πρέπει να αφαιρούνται με το κλάδεμα ώστε να μειώνονται οι πληθυσμοί του εντόμου.
- Καθαρισμός του χωραφιού. Ο παραγωγός θα πρέπει να λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα ώστε το χωράφι του να διατηρείται καθαρό από υπολείμματα της καλλιέργειας όπως πεσμένα φύλλα, καθώς αυτά μπορεί να γίνουν “καταφύγιο” και σημείο αναπαραγωγής του εντόμου. Επιπλέον, θα πρέπει να αποφεύγεται η μεταφορά φυτικού υλικού, καθώς μαζί με αυτό μπορεί να μεταφερθεί και μόλυσμα σε άλλο χωράφι.
- Ορθολογική διαχείριση του αρδευτικού νερού και των αζωτούχων λιπασμάτων. Ο παραγωγός θα πρέπει να εφαρμόζει την αζωτούχο λίπανση νωρίς μέσα στην καλλιεργητική περίοδο ώστε να αναπτυχθεί γρήγορα η νέα βλάστηση και να μην συμπέσει με την εμφάνιση του εντόμου. Επιπλέον, οι υπερβολικές αρδεύσεις θα πρέπει να αποφεύγονται στους εσπεριδεώνες καθώς τα υψηλά επίπεδα υγρασίας θα δημιουργήσουν ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξή του.
Βιολογική αντιμετώπιση :
- Βασίζεται στη χρήση φυσικών εχθρών του φυλλοκνίστη. Αυτά μπορούν να είναι είδη αρπακτικών ή και παρασιτοειδών εντόμων όπως για παράδειγμα τα Ageniaspis citricola, Citrostichus phyllocnistoides κλπ. Θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή, καθώς οι εφαρμογές ψεκασμών μπορεί να μειώσουν τους πληθυσμούς των ωφέλιμων εντόμων.
Χημική αντιμετώπιση :
- Ο φυλλοκνίστης των εσπεριδοειδών δημιουργεί σοβαρότερα προβλήματα σε νεαρής ηλικίας και πρόσφατα εμβολιασμένα δέντρα, στα οποία συστήνεται, σε περιπτώσεις έντονων προσβολών, να γίνεται χρήση κατάλληλων, εγκεκριμένων εντομοκτόνων σκευασμάτων. Σε μεγαλύτερης ηλικίας δέντρα συνήθως δεν είναι απαραίτητη η χρήση χημικών εντομοκτόνων.
- Ο ψεκασμός θα πρέπει να στοχεύει στην καλή κάλυψη της τρυφερής βλάστησης, καθώς ο φυλλοκνίστης των εσπεριδοειδών δεν προσβάλλει την ώριμη βλάστηση.
Τέλος, η εφαρμογή τακτικών ελέγχων για τον καθορισμό του κατάλληλου χρόνου επέμβασης θα καθορίσει σε σημαντικό βαθμό την επιτυχία της αντιμετώπισης του φυλλοκνίστη των εσπεριδοειδών. Κατά την εφαρμογή του ελέγχου, θα πρέπει να παρατηρούνται τα φύλλα των δέντρων για σημάδια προσβολής από φυλλοκνίστη όπως είναι το κατσάρωμα των φύλλων και οι χαρακτηριστικές οφιοειδής στοές που δημιουργεί στα φύλλα. Αξιοποιώντας όλες τις παραπάνω μεθόδους διαχείρισης, ο παραγωγός μπορεί να προστατεύσει τα δέντρα του από προσβολές, να διατηρήσει την παραγωγικότητα του δενδροκομείου του σε υψηλά επίπεδα και να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα της εκμετάλλευσής του.
