Η χρήση των αντιβιοτικών στα ζώα εκτροφής γίνεται κατ’ εξοχήν κυρίως για την αντιμετώπιση ασθενειών, τη διαχείριση των κακών συνθηκών σταβλισμού, αλλά και για την αύξηση του σωματικού βάρους των ζώων. Η αλόγιστη ή λανθασμένη χρήση τους, όμως, αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά. Για τον λόγο αυτό, από τις 28 Ιανουαρίου 2022 έχει τεθεί σε ισχύ από την Ευρωπαϊκή Ένωση η απαγόρευση της τακτικής διατροφής των εκτρεφόμενων ζώων με αντιβιοτικά.
Ποια προβλήματα εγκυμονεί η υπερβολική χρήση αντιβιοτικών;
Όταν η χρήση αντιβιοτικών στη διατροφή των εκτρεφόμενων ζώων είναι υπερβολική, τότε αρχίζει να αποτελεί κίνδυνο για τον άνθρωπο. Πάνω από 3.500 ανθρώπινους θανάτους έχουν καταγραφεί λόγω λοιμώξεων που προέκυψαν από την ανάπτυξη ανθεκτικότητας, αποτελώντας καθημερινή απειλή για τη δημόσια υγεία.
Για την αποφυγή αυτού του κινδύνου, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προτείνει στους παραγωγούς που εκτρέφουν ζώα να διακόψουν άμεσα τη χρήση των αντιβιοτικών όταν γίνεται για την προώθηση της ανάπτυξής τους ή για την πρόληψη κάποιας ασθένειας όταν τα ζώα είναι υγιή, ώστε να αποφευχθεί η ανάπτυξη ανθεκτικών βακτηρίων.
Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών, εκτός από ηθικές και ιατρικές, έχει και οικονομικές προεκτάσεις. Πιο συγκεκριμένα, η Παγκόσμια Τράπεζα προειδοποιεί ότι υπάρχει κίνδυνος από την αύξηση ανθεκτικότητας των βακτηρίων στα αντιβιοτικά να επέλθει οικονομική ζημιά, αντίστοιχη εκείνης του 2008.
Η αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών έχει ξεκινήσει ήδη από το 1946, όταν οι βιομηχανικές φάρμες ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν αντιβιοτικά ως ζωοτροφές. Η ιδέα αυτή ξεκίνησε όταν μελέτες απέδειξαν ότι τα ζώα κέρδισαν βάρος πιο αποτελεσματικά και μεγάλωσαν πιο γρήγορα, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το κέρδος των παραγωγών. Ωστόσο, από νέες οικονομικές έρευνες προκύπτει ότι το καθαρό κέρδος είναι στην πραγματικότητα αρνητικό καθώς το κόστος των αντιβιοτικών είναι υψηλότερο από το επιπρόσθετο κέρδος.
Ποια η διαφορά μεταξύ των αντιβιοτικών και αντιμικροβιακών και πώς αναπτύσσονται οι ανθεκτικότητες;
Τα αντιβιοτικά είναι σκευάσματα που έχουν ως στόχο την πρόληψη και τη θεραπεία των ζώων από βακτηριακές λοιμώξεις. Τα αντιμικροβιακά, από την άλλη, χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία από ασθένειες που προκαλούνται από μικρόβια όπως τα παράσιτα (π.χ. η ελονοσία), ιούς (π.χ. ο HIV) ή μύκητες.
Τα βακτήρια που μολύνουν τα ζώα εκτροφής εμφανίζουν ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά (αντίστοιχα το ίδιο ισχύει και για τα αντιμικροβιακά) λόγω μετάλλαξης του DNA τους. Τα βακτήρια αυτά είναι πιθανό να μολύνουν τον άνθρωπο και είναι πολύ πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν σε σχέση με τα μη ανθεκτικά βακτήρια.
Πώς μπορεί να μειωθεί η ανάγκη για αντιβιοτικά στις εκτροφές;
Συνολικά στην Ευρώπη παράγονται περισσότερα από 300 εκ. εκτρεφόμενα ζώα σε κλωβούς και 7,2 δις κοτόπουλα κρεοπαραγωγής. Τα περισσότερα από αυτά τα εκτρεφόμενα ζώα ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες σε φάρμες εργοστασίων, καθώς τους χορηγούνται αντιβιοτικά στην τροφή ή το νερό τους για να μην μολυνθούν από ασθένειες, λόγω των κακών συνθηκών που ζουν.
Σύμφωνα με τη Δανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων, στα συμβατικά χοιροτροφία το 68% των χοίρων φέρουν το ανθεκτικό, στη μεθικιλλίνη, βακτήριο Staphylococcus aureus, ενώ στα βιολογικά χοιροτροφεία το ποσοστό ανέρχεται μόλις στο 6%. Δανέζικη έρευνα απέδειξε ότι όταν οι χοίροι έχουν πρόσβαση στον καθαρό αέρα μπορούν να μην φέρουν καθόλου βακτήρια σταφυλόκοκκου, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο λοιμώξεων καθώς και τον κίνδυνο εξάπλωσης των βακτηρίων του σταφυλόκοκκου.
Τι αναφέρει ο νέος κανονισμός σε σχέση με τα αντιβιοτικά στα εκτρεφόμενα ζώα;
Ο νέος κανονισμός για τα αντιβιοτικά και αντιμικροβιακά στην ΕΕ περιλαμβάνει τους ακόλουθους περιορισμούς στη χρήση τους στις εκτροφές:
1. Τα αντιμικροβιακά φαρμακευτικά προϊόντα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε τακτική βάση, ούτε να χρησιμοποιούνται για να αντισταθμίσουν την κακή υγιεινή, ή ανεπαρκή κτηνοτροφία, την ελλιπή φροντίδα ή για να αντισταθμιστεί η κακή διαχείριση της εκμετάλλευσης. (Άρθρο 107.1 του Κανονισμού (ΕΕ) 2019/6)
2. Τα αντιμικροβιακά φαρμακευτικά προϊόντα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για πρόληψη εκτός εάν, σε εξαιρετικές περιπτώσεις γίνεται χορήγηση τους σε μεμονωμένες περιπτώσεις ζώων ή περιορισμένο αριθμό ζώων όταν ο κίνδυνος μιας λοίμωξης ή μολυσματικής ασθένειας είναι πολύ υψηλή και οι συνέπειες είναι πιθανό να είναι σοβαρές. (Άρθρο 107.3 του Κανονισμού (ΕΕ) 2019/6)
3. Τα αντιμικροβιακά φαρμακευτικά προϊόντα χρησιμοποιούνται για θεραπεία μόνο όταν ο κίνδυνος εξάπλωσης της λοίμωξης είναι υψηλός και όπου δεν ενδείκνυται άλλες εναλλακτικές λύσεις. Τα κράτη μέλη μπορούν να παρέχουν καθοδήγηση σχετικά με τις κατάλληλες εναλλακτικές λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν. (Άρθρο 107.4 του Κανονισμού (ΕΕ) 2019/6)
4. Οι ζωοτροφές που περιέχουν αντιμικροβιακά κτηνιατρικά φαρμακευτικά προϊόντα πρέπει να χρησιμοποιούνται σύμφωνα με το άρθρο 107 του κανονισμού (ΕΕ) 2019/6, εκτός από την παράγραφο 3 αυτού, και δεν χρησιμοποιούνται για πρόληψη.
(Άρθρο 17 του Κανονισμού (ΕΕ) 2019/4)
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι για πολλά εκτρεφόμενα ζώα σε ολόκληρη την ΕΕ θα πρέπει να επιτευχθεί η καλή τους υγιεινή, αποφεύγοντας τη χρήση αντιβιοτικών σε καθημερινή βάση και χρησιμοποιώντας εναλλακτικές προσεγγίσεις, όπως η βελτίωση των ζώων.
Η νέα νομοθεσία έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει την καλή διαβίωση εκατοντάδων εκατομμυρίων ζώων εκτροφής σε ολόκληρη την ΕΕ.
