Το στρες που προκαλεί το ψύχος στα πρόβατα, θερμικό στρες, συνήθως προβλέπεται εξ αρχής από τους παραγωγούς, καθώς η παραγωγικότητα και η ευημερία τους εξαρτάται άμεσα από τις θερμοκρασιακές συνθήκες που επικρατούν. Για τον λόγο αυτό γίνονται μελέτες για να ερευνηθεί το κατά πόσο είναι εφικτό σε εκτροφές προβάτων, η θερμοκρασία να παραμένει εντός του εύρους της θερμοουδέτερης ζώνης κυρίως κατά την περίοδο του χειμώνα, ώστε να  μην αυξάνονται οι ανάγκες των ζώων σε τροφή. Σε επίπεδο περιβάλλοντος και με την ανάγκη να ακολουθήσουν οι κτηνοτρόφοι τις επιταγές της νέας ΚΑΠ, ο περιορισμός της άσκοπης κατανάλωσης τροφής σχετίζεται με τη μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου.

Πώς διαχειρίζονται στις ελληνικές εκτροφές το θερμικό στρες και ποια είναι η πιο οικονομική λύση;

Δυστυχώς στους ελληνικούς στάβλους το θερμικό στρες, η θερμοκρασία νερού και το ζήτημα των ζωοτροφών κατά τη διάρκεια του χειμώνα δεν λαμβάνονται υπόψη, με αποτέλεσμα η παραγωγικότητα των ζώων να είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν οι κτηνοτρόφοι να συσσωρεύουν τη θερμότητα που παράγεται από τις βιολογικές διεργασίες των ζώων, η οποία εξαρτάται από το βάρος και το είδος των ζώων, για τη θέρμανση της εκτροφής τις ψυχρές ημέρες.

Ωστόσο, και τα απόβλητα των προβάτων θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως πηγή θερμότητας, εάν μετατραπούν σε βιοαέριο μέσω αναερόβιας χώνευσης (δηλαδή μέσω μιας μικροβιακής διαδικασίας αποσύνθεσης οργανικής ύλης χωρίς την παρουσία οξυγόνου) και χρησιμοποιούνταν ως καύσιμο στο σύστημα θέρμανσης. Το βιοαέριο αποτελεί το κύριο προϊόν της αναερόβιας χώνευσης και αποτελείται κυρίως από CH4 και CO2 . Χρησιμοποιείται είτε απευθείας σε κινητήρες εσωτερικής καύσης για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, είτε μόνο για παραγωγή θερμότητας. Μελέτες δείχνουν ότι η χρήση βιοαερίου μέσω λέβητα για παραγωγή θερμότητας έφτασε σε ενεργειακή απόδοση 83%. 

Συνεπώς, ο συνδυασμός της συσσώρευσης της θερμότητας που παράγεται από τα σώματα των ζώων εντός του αχυρώνα και της χρήσης των αποβλήτων των προβάτων μέσω αναερόβιας χώνευσης με στόχο την παραγωγή θερμότητας από βιοαέριο μπορεί να αποτελέσει τη λύση για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την αύξηση της παραγωγικότητας των ζώων κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Όμως, αυτή η βιώσιμη λύση για τη ρύθμιση των συνθηκών μικροκλίματος μέσα σε ένα στάβλο προβάτων δεν έχει μελετηθεί ακόμα σε ικανοποιητικό βαθμό.

Πώς συνδέεται η κτηνοτροφία με την κλιματική αλλαγή;

Η κτηνοτροφία και η κλιματική αλλαγή συνδέονται άμεσα, καθώς η κτηνοτροφία συμβάλλει στην αύξηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου με την άμεση (απόβλητα) ή έμμεση παραγωγή (παραγωγή ζωοτροφών και απόβλητα ζωοτροφών) αερίων όπως το μεθάνιο, το υποξείδιο του αζώτου και το διοξείδιο του άνθρακα. Σύμφωνα με μελέτες, πάνω από 30 δις ζώα συνεισφέρουν ετησίως στο 14-16% των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η κτηνοτροφική παραγωγή λόγω του νέου τρόπου ζωής των ανεπτυγμένων χωρών έχει αυξηθεί και αναμένεται να αυξηθεί για να καλύψει τις αυξανόμενες πληθυσμιακές ανάγκες. 

Ωστόσο, και η κλιματική αλλαγή επηρεάζει αρνητικά τα ζώα, καθώς οι παράγοντες που επηρεάζουν τις βέλτιστες συνθήκες ανάπτυξης των ζώων, όπως η θερμοκρασία και η σχετική υγρασία, συνεχώς αλλάζουν σε πολλές περιοχές παγκοσμίως φέρνοντας αρνητικές συνέπειες για την κτηνοτροφία. Επιπλέον, ακραία καιρικά φαινόμενα παρατηρούνται συχνότερα σε σχέση με το παρελθόν. Αυτή η συνθήκη επηρεάζει την παραγωγικότητα των ζώων τις καλλιέργειες, την ποιότητα των ζωοτροφών κ.λπ.

Τι είναι η θερμοουδέτερη ζώνη και ποια η σημασία της στην ευημερία των ζώων;

Όλα τα ζώα έχουν μια θερμοουδέτερη ζώνη, η οποία είναι ένα εύρος θερμοκρασιών περιβάλλοντος όπου ο κανονικός μεταβολισμός προσφέρει αρκετή θερμότητα για να διατηρήσει μια βέλτιστη σταθερή θερμοκρασία. Τα όρια θερμοκρασίας της θερμοουδέτερης ζώνης είναι η ανώτερη κρίσιμη θερμοκρασία και η κατώτερη κρίσιμη θερμοκρασία. 

Πολλές έρευνες έχουν διεξαχθεί σχετικά με το πρόβλημα του θερμικού στρες. Ωστόσο, και το στρες λόγω χαμηλών θερμοκρασιών επηρεάζει την ευημερία των ζώων. Σε θερμοκρασίες χαμηλότερες από την κατώτερη κρίσιμη θερμοκρασία, τα ζώα πρέπει να αυξήσουν τον μεταβολισμό τους για να διατηρήσουν τη φυσιολογική θερμοκρασία του σώματός τους σε υψηλότερες τιμές από την ανώτερη κρίσιμη θερμοκρασία. Η θερμοκρασία του σώματος του ζώου αυξάνεται πάνω από το κανονικό λόγω ανεπαρκούς απώλειας θερμότητας 

Τα ζώα καταναλώνουν τροφή για να διατηρήσουν τη θερμοκρασία του σώματός τους εντός των ορίων της θερμοουδέτερης ζώνης. Έτσι, η πρόσληψη τροφής μετατρέπεται σε θερμότητα σώματος αντί για αύξηση βάρους, παραγωγή γάλακτος και άλλους παράγοντες παραγωγικότητας. 

Θερμοκρασίες πέρα ​​από τα όρια της θερμοουδέτερης ζώνης αυξάνουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τα ζώα καθώς μειώνεται η αποτελεσματικότητα της μετατροπής των ζωοτροφών και αυξάνεται ο ρυθμός αναπνοής τους. Εκτός από την αναποτελεσματική μετατροπή της τροφής, όταν τα ζώα είναι κάτω από την κατώτερη κρίσιμη θερμοκρασία καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες τροφής για να διατηρήσουν τη θερμοκρασία του σώματός τους στο σωστό επίπεδο και να μην αυξήσουν την παραγωγικότητά τους. 

Ποιες είναι οι περιβαλλοντικες και οικονομικές επιπτώσεις από τη λανθασμένη διαχείριση του ψύχους στην εκτροφή;

Ο έλεγχος των περιβαλλοντικών συνθηκών μέσα σε μια κτηνοτροφική εκμετάλλευση γίνεται με την εγκατάσταση συστημάτων αυτοματισμού και κλιματισμού. Αυτά τα συστήματα καταναλώνουν ενέργεια και συμβάλλουν στην αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, καθώς τροφοδοτούνται κυρίως από ηλεκτρική ενέργεια η οποία παράγεται κυρίως από ορυκτά καύσιμα έχοντας ως αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους παραγωγής. Αυτό το πολυδιάστατο ζήτημα αφορά όλα τα ζώα, τόσο σε ψυχρότερες όσο και σε θερμότερες περιοχές και σχετίζεται με το είδος του ζωικού κεφαλαίου. Πιο συγκεκριμένα:

1. Κατανάλωση τροφής

Από τα μηρυκαστικά ζώα, τα οποία υπολογίζεται ότι εκπέμπουν το 7-10% των συνολικών εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου από κτηνοτροφικές εκτροφές, τα πρόβατα είναι εκείνα που είναι υπεύθυνα για το μεγαλύτερο ποσοστό. Όπως και στα υπόλοιπα κτηνοτροφικά ζώα, έτσι και στα μηρυκαστικά, το μεγαλύτερο ποσοστό εκπομπών οφείλεται στην παραγωγή ζωοτροφών. 

Η Ελλάδα κατέχει σημαντική θέση σε αριθμό εκτροφών προβάτων τα οποία στεγάζονται σε απλές κατασκευές χωρίς μηχανισμούς ρύθμισης της θέρμανσης και τεχνητό αερισμό. Ο αερισμός επιτυγχάνεται από τα παράθυρα των εγκαταστάσεων με τον φυσικό αέρα, τα οποία συνήθως μένουν ανοιχτά όλο τον χρόνο. Έτσι, οι κτηνοτρόφοι μπορούν να αντιμετωπίσουν το θερμικό στρες κατά τις θερμότερες περιόδους, αλλά κατά τις ψυχρότερες η θερμοκρασία συνήθως πέφτει κάτω από την κατώτερη κρίσιμη θερμοκρασία των ζώων. 

2. Πόσιμο νερό

Η απόδοση των ζώων επηρεάζεται και από την θερμοκρασία που έχει το πόσιμο νερό, κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, το εύρος θερμοκρασιών του νερού θα πρέπει να είναι γύρω στους 2-20°C ώστε να ενισχύεται η παραγωγικότητα των προβάτων. Πιο συγκεκριμένα, η θερμοκρασία του νερού σχετίζεται άμεσα με τις πεπτικές αποδόσεις του ζώου και γι’ αυτό όταν επικρατούν χαμηλές θερμοκρασίες κρίνεται πολλές φορές απαραίτητη η θέρμανση του πόσιμου νερού, κυρίως όταν αποθηκεύεται σε ανοιχτές δεξαμενές.