Οι φτέρες (ferns) είναι από τα πιο όμορφα φυτά εσωτερικού χώρου. Είναι καλλωπιστικά φυτά που ανάλογα με το εκάστοτε είδος μπορούν να έχουν διάφορες μορφές, σχήματα και υφές φύλλων. Υπάρχουν αειθαλή και φυλλοβόλα είδη (δηλαδή χάνουν τα φύλλα τους το χειμώνα), είδη φτέρης κατάλληλα για ανάπτυξη σε υγρά εδάφη και άλλα για ξηρά εδάφη. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι υπάρχουν τόσα πολλά διαφορετικά είδη φτέρης και η συλλογή τους μπορεί να γίνει εθιστική. Δεν είναι εύκολο να βαρεθείτε ψάχνοντας για το κατάλληλο είδος φτέρης για εσάς, είτε ενδιαφέρεστε για την απόκτηση κάποιου από τα πιο κλασικά είδη, είτε κάποιου πιο σπάνιου είδους.
Οι φτέρες μπορούν να φυτευτούν και σε συνθέσεις διαφορετικών ειδών προσφέροντας ιδιαίτερα ικανοποιητικά αποτελέσματα από καλλωπιστικής άποψης, αλλά επίσης αποτελούν μια θαυμάσια επιλογή για συνδυασμό με άλλα φυτά εσωτερικού χώρου, ειδικά οι ποικιλίες με μεγαλύτερο μέγεθος φύλλων. Επίσης, αξίζει να δώσετε προσοχή και στο χρώμα, καθώς ορισμένα είδη φτέρης συνδυάζονται καλύτερα με άλλα φυτά εσωτερικού χώρου λόγω του χρώματος, του συνολικού φυλλώματος αλλά και του σχήματος τους.
Η φτέρη (κατηγορία Polypodiopsida), ανήκει σε μια κατηγορία μη ανθοφόρων, αγγειόσπερμων φυτών που έχουν ρίζες, μίσχους και σύνθετα φύλλα και που αναπαράγονται με σπόρια. Ο αριθμός των γνωστών ειδών φτέρης που υπάρχουν είναι περίπου 10.500, αλλά οι εκτιμήσεις κυμαίνονται έως και 15.000, καθώς ορισμένες ομάδες δεν έχουν ακόμη μελετηθεί και επειδή νέα είδη εξακολουθούν να βρίσκονται σε ανεξερεύνητες τροπικές περιοχές.
Τα είδη φτέρης μπορούν να διαφέρουν μεταξύ τους όσων αφορά τη μορφή τους αλλά και τις μεθόδους αναπαραγωγής τους. Σε μέγεθος, μπορούν να κυμαίνονται από ύψος μόλις 1–1,2εκ. έως και 10 έως 25 μέτρα σε ορισμένα είδη. Κάποια είδη διατηρούν την ικανότητα να αναρριχώνται, ενώ άλλα επιπλέουν στην επιφάνεια του νερού των λιμνών. Η πλειοψηφία των ειδών της φτέρης απαντάται σε ζεστές, υγρές περιοχές της Γης. Αναπτύσσονται σε αφθονία στις τροπικές περιοχές του πλανήτη, και ο πληθυσμός τους μειώνεται σε αριθμό όσο κινούμαστε προς γεωγραφικά πλάτη που χαρακτηρίζονται από μειωμένα αποθέματα υγρασίας, ενώ ελάχιστα είδη φτέρης απαντώνται σε ξηρά, κρύα μέρη.
Πολλά είδη φτέρης είναι επίφυτα ή αλλιώς αερόφυτα, και πρόκειται για φυτικά είδη που αναπτύσσονται πάνω σε άλλα είδη φυτών ή αντικείμενα τα οποία χρησιμοποιούν μόνο για την παροχή φυσικής υποστήριξης και δεν είναι παρασιτικά σε αυτά. Τα περισσότερα επίφυτα απαντώνται σε υγρές τροπικές περιοχές, όπου η ικανότητά τους να αναπτύσσονται πάνω από το επίπεδο του εδάφους τους παρέχει πρόσβαση στο ηλιακό φως σε πυκνά σκιασμένα δάση και για τη θρέψη τους εκμεταλλεύονται τα θρεπτικά συστατικά που είναι διαθέσιμα από φύλλα και άλλα οργανικά υπολείμματα που συσσωρεύονται ψηλά στις κόμες των δέντρων.
Ίσως το είδος φτερής που συναντάμε πιο συχνά, με καταγωγή από την Φλόριντα των ΗΠΑ. Πρόκειται για ένα είδος αειθαλούς φτέρης με τάση να αναπτύσσεται κάθετα προς τα πάνω, μπορεί να φτάσει τα 90 εκατοστά σε ύψος και πλάτος. Τα πλατιά λογχοειδή φύλλα, που μοιάζουν με πτερύγια αρχικά αναπτύσσονται κάθετα προς τα πάνω πριν αρχίσουν να δημιουργούν καμάρες, ενώ όσο πλησιάζουν το σημείο πλήρους ανάπτυξης αρχίζουν να γέρνουν.
Αυτή η μοναδική φτέρη μεγαλώνει εύκολα σε εσωτερικούς χώρους. Τα φύλλα της δεν έχουν το κοινό σχήμα πούπουλου που απαντάται στα περισσότερα είδη φτέρης και μπορεί να αναγνωριστεί εύκολα από τα επίπεδα, κυματοειδή φύλλα της σε σχήμα λουριού, τα οποία έχουν λαμπερό πράσινο χρώμα και μπορούν να φτάσουν σε μήκος έως και το 1,2 m. Η φτέρη bird’s nest πήρε το όνομά της από το γεγονός ότι το κέντρο του φυτού μοιάζει με φωλιά πουλιού, ενώ η εμφάνισή τους θυμίζει κάπως μια συστάδα από φύκια που αναπτύσσεται στην ξηρά.
Το συγκεκριμένο είδος φτέρης πήρε το όνομά του από τα γούνινα ριζώματα που αναπτύσσονται στην επιφάνεια του εδάφους και μοιάζουν με πόδι κουνελιού. Τα ριζώματα συχνά αναπτύσσονται στο πλάι της γλάστρας, προσθέτοντας μια επιπλέον διάσταση στο φυτό. Πέρα από την καλλωπιστική τους αξία, τα ριζώματα απορροφούν υγρασία και θρεπτικά συστατικά καθώς σέρνονται στην επιφάνεια του υγρού εδάφους. Τα φύλλα της είναι λεπτεπίλεπτα και δαντελωτά. Ιδανικά μπορείτε να την φυτέψετε σε ένα κρεμαστό δοχείο, ώστε να είναι εμφανή και τα φύλλα και τα ριζώματα της.
Η φτέρη P. bifurcatum είναι ένα αειθαλές είδος φτέρης που αναπτύσσεται ως επίφυτο και έχει εντυπωσιακή εμφάνιση. Τα φυτά του είδους μπορούν να έχουν δύο είδη φύλλων, το ένα είναι σε σχήμα καρδιάς και το άλλο είναι γκριζοπράσινα, τοξωτά, φύλλα μήκους έως 90 cm, τα οποία μοιάζουν με κέρατα ταράνδου. Αναπτύσσονται εξαιρετικα σε εξωτερικούς χώρους, σε ζεστά σημεία και επειδή είναι επίφυτα, μπορούν να μεγαλώσουν ακόμα και πάνω σε δέντρα όταν τους παρέχεται η κατάλληλη στήριξη. Σε εσωτερικούς χώρους μπορούν να αναπτυχθούν ικανοποιητικά και όταν φυτεύονται σε ένα κρεμαστό καλάθι.
Είναι μια συμπαγής, αειθαλής φτέρη που σχηματίζει ένα σχεδόν επίπεδο φύλλωμα από πτερύγια μήκους 25 εκατοστών, που αποτελείται από στρογγυλεμένα, βαθυπράσινα φυλλαράκια που φέρονται σε σκούρα καφέ, ροζ κλιμακωτά στελέχη. Πρόκειται για μια φτέρη πιο εύκολης καλλιέργειας η οποία δεν χρειάζεται τόση υγρασία όπως άλλες φτέρες και όσο μεγαλώνει, παραμένει σε διαχειρίσιμο μέγεθος.
Ο τόπος προέλευσης και η προσαρμοστικότητα του κάθε είδους φτέρης θα καθορίσουν πόσο υψηλή ή χαμηλή θερμοκρασία χρειάζεται. Στις περισσότερες φτέρες δεν αρέσει το κρύο, με τις φτέρες από τροπικές περιοχές να ευδοκιμούν σε θερμοκρασίες 15-21 °C, ενώ εκείνες από πιο εύκρατες περιοχές απολαμβάνουν θερμοκρασίες μεταξύ 10-16 C.
Διατηρήστε τις φτέρες υγιείς και όμορφες παρέχοντάς τους μέτρια έως άνω του μέσου όρου επίπεδα σχετικής υγρασίας. Η αγάπη τους για τον υγρό αέρα κάνει τις φτέρες τέλεια φυτά εσωτερικού χώρου για φωτεινά μπάνια ή κουζίνες. Εάν οι φτέρες δεν έχουν αρκετή υγρασία, τα φύλλα τους μπορεί να γίνουν καφέ και να στεγνώσουν πρόωρα. Επειδή τους αρέσει η υγρασία, οι περισσότερες φτέρες είναι ιδανικά φυτά για ενυδρεία (terrarium).
Για να αυξήσετε την υγρασία, βάλτε τη γλάστρα της φτέρης τους σε δίσκους με υγρά βότσαλα ή κόκκους πηλού. Οι φτέρες λατρεύουν επίσης να τις ψεκάζετε σε τακτά χρονικά διαστήματα με χλιαρό, μαλακό νερό, εκτός εάν η υγρασία ολόκληρου του δωματίου διατηρείται υψηλή με τη χρήση υγραντήρα.
Αν και οι περισσότερες φτέρες αναπτύσσονται συνήθως σε υγρά, σκιερά μέρη όπως κάτω από τη σκιά της κόμης των δέντρων στα δάση, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζονται φως για την ανάπτυξή τους. Γενικά, οι φτέρες απαιτούν μέτριας έως σχετικά υψηλής έντασης έμμεσο ηλιακό φώς και θα πρέπει να προστατεύονται από την άμεση έκθεσή τους σε αυτό, ειδικά κατά τη διάρκεια των πιο θερμών ωρών της ημέρας. Τοποθετείστε τις φτέρες σας σε μια θέση κοντά σε κάποιο παράθυρο που έχει ήλιο το πρωί ή αργά το απόγευμα και κρατήστε τες μακριά από το δυνατό φως του ήλιου, ειδικά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Εάν οι φτέρες εκτεθούν σε πολύ έντονο φως, τα φύλλα τους μπορεί να αποκτήσουν χλωρωτική όψη ή ακόμα και να υποστούν ζημιές από ηλιακά εγκαύματα.
Μπορείτε να διατηρήσετε τις φτέρες σας σε ημίφως, αρκεί να τις βγάζετε τακτικά σε πιο έντονο φως. Μπορείτε επίσης να καλύψετε τις ανάγκες τους σε φως μέσω τεχνητού φωτός, αλλά αυτό θα πρέπει να γίνεται με τη χρήση κατάλληλων λαμπτήρων LED ή φθορισμού. Οι απλοί λαμπτήρες που κυκλοφορούν στην αγορά παράγουν υπερβολική θερμότητα και κινδυνεύουν να προκαλέσουν προβλήματα στις φτέρες σας.
Τα περισσότερα είδη φτέρης είναι φυτά των τροπικών δασών και διαθέτουν τρυφερές, λεπτές ρίζες προσαρμοσμένες να αναπτύσσονται σε ελαφρύ έδαφος, το οποίο είναι πλούσιο σε οργανική ουσία. Το κατάλληλο υπόστρωμα θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από επαρκή ποσοστά στράγγισης έτσι ώστε οι ρίζες να μην αναπτύσσονται ποτέ βυθισμένες σε νερό. Ένα μείγμα με κομπόστ, τύρφη ή κοκοφοίνικα και άμμου αποτελεί μια από τις καλύτερες επιλογές.
Το χώμα δεν πρέπει ποτέ να αφήνεται να στεγνώσει, πράγμα που μπορεί να σημαίνει ότι το φυτό πρέπει να ποτίζεται με μικρές ποσότητες νερού ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ειδικά αν αναπτύσσεται σε περιβάλλον με ζεστή, ξηρή ατμόσφαιρα.
Ωστόσο το χώμα δεν θα πρέπει να είναι πολύ υγρό ή λασπωμένο, καθώς όπως τα περισσότερα φυτά εσωτερικού χώρου, οι φτέρες θα σαπίσουν εάν το περιβάλλον της ρίζας τους διατηρηθεί κορεσμένο με υγρασία για πολύ καιρό.
Γενικά, δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες σχετικά με τις ανάγκες της φτέρης σε θρέψη. Αυτό σχετίζεται πιθανόν με το γεγονός πως δεν έχουν ιδιαίτερα υψηλές απαιτήσεις σε λιπάσματα και γενικά δε χρειάζεται λίπανση παρά μόνο 1-2 φορές το χρόνο με κάποιο λίπασμα πλούσιο σε άζωτο κατά την περίοδο της άνοιξης και του φθινοπώρου οπότε είναι και σε μεγαλύτερη ανάπτυξη.
Η φτέρη δεν χρειάζεται ιδιαίτερο κλάδεμα, ωστόσο χρειάζεται να αφαιρούνται τα ξερά, νεκρά φύλλα της για τη διατήρηση της καλής εικόνας του φυτού. Χρησιμοποιείτε πάντα αποστειρωμένα εργαλεία για την προστασία του φυτού από μετάδοση ασθενειών κατά τη διεξαγωγή των διαφόρων εργασιών όπως το κλάδεμα.
Οι φτέρες μπορούν να πολλαπλασιαστούν όλον τον χρόνο, αλλά η ιδανική περίοδος είναι την άνοιξη κατά τον Μάρτιο και Απρίλιο. Εάν θέλετε να πολλαπλασιάσετε ένα φυτό φτέρης, ο ευκολότερος τρόπος είναι μέσω διαίρεσης κατά την περίοδο της άνοιξης. Για να εκτελέσετε την παραπάνω τεχνική αρκεί απλώς να βγάλετε μια καλά ανεπτυγμένη φτέρη με αρκετά φύλλα από το δοχείο της ή να την ξεθάψετε από το έδαφος και να την χωρίσετε σε κομμάτια. Αν το φυτό έχει ισχυρά ριζώματα που πρέπει να κοπούν, χρησιμοποιήστε ένα κοφτερό μαχαίρι, ψαλίδι κλαδέματος ή φτυάρι. Μόλις διαχωριστούν, ξαναφυτέψτε κάθε ξεχωριστό τμήμα είτε σε δοχεία είτε στο έδαφος. Φροντίστε να κρατάτε τα νέα τμήματα καλά ποτισμένα για τους πρώτους μήνες μετά τη διαίρεσή τους ώστε να καταφέρουν να αναπτύξουν πλούσιο ριζικό σύστημα. Μπορείτε να αναπαράγετε λίγα νέα φυτά τη φορά με αυτόν τον τρόπο, και σε αντίθεση με τον πολλαπλασιασμό από σπόρια, κάθε νέο φυτό θα είναι γενετικά πανομοιότυπο (κλώνος) του αρχικού φυτού.
Για τα φυτώρια, ο πιο συνηθισμένος τρόπος πολλαπλασιασμού της φτέρης είναι με σπόρια. Αυτά περιέχονται σε μικρές κάψουλες, που ονομάζονται σποραγγεία, στην κάτω πλευρά των φύλλων. Ο ακριβής χρόνος για να πάρετε τα σπόρια είναι διαφορετικός για κάθε είδος φτέρης. Εάν δεν απελευθερωθούν σπόρια, μπορεί να έχετε μαζέψει τα φύλλα πολύ νωρίς ή πολύ αργά. Κάθε νέο φυτό που αναπτύσσεται από σπόρια θα διαφέρει γενετικά από το μητρικό φυτό.
Μπορείτε να μεταφυτεύσετε τις φτέρες σας την άνοιξη, αλλά μόνο εάν οι ρίζες τους έχουν γεμίσει τη γλάστρα. Διαφορετικά, απλώς ξύστε το πάνω στρώμα του χώματος και συμπληρώστε με μείγμα χώματος πλούσιο σε οργανική ουσία. Κόψτε τυχόν κατεστραμμένα φύλλα για να ενθαρρύνετε τη νέα βλάστηση. Όταν μεταφυτεύετε τις φτέρες σας, μπορείτε να τις χωρίσετε και να φτιάξετε δύο νέα φυτά.
Οι πιο κοινές ασθένειες και εχθροί της φτέρης είναι:
Τα πιο συνηθισμένα είδη φτέρης είναι ακίνδυνα για τα κατοικίδια μας. Ωστόσο υπάρχουν κάποια όπως η Emerald Fern, Poison Hemlock, Winter Fern, Nebraska Fern ή California Fern τα οποία είναι τοξικά για τα κατοικίδια. Οι τοξικές φτέρες έχουν συνήθως δηλητηριώδη φύλλα, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν διάφορα συμπτώματα όπως διάρροια και πόνο στο στομάχι. Θα πρέπει οι ιδιοκτήτες των κατοικίδιων να ερευνούν και να εξακριβώνουν ότι το είδος της φτέρης που επιλέγουν δεν αποτελεί κίνδυνο.
Τα περισσότερα σπίτια έχουν ξηρή ατμόσφαιρα, ειδικά τους χειμερινούς μήνες με τα καλοριφέρ και τους αγωγούς θέρμανσης. Τα φύλλα της φτέρης της Βοστώνης κιτρινίζουν εάν η υγρασία δεν είναι αρκετά υψηλή. Εάν παρατηρήσετε κιτρίνισμα, φροντίστε να αυξήσετε την υγρασία γύρω από το φυτό, είτε ψεκάζοντας την τακτικά με νερό είτε ακόμα δοκιμάζοντας να βάλετε τη γλάστρα της φτέρης σας σε ένα δίσκο με βότσαλα γεμάτο με νερό, χωρίς όμως να δημιουργήσετε ασφυκτικές συνθήκες που μπορεί να οδηγήσουν τα φύλλα σε σήψη.
Είναι πολύ σημαντικό το έδαφος της φτέρης να παραμένει υγρό. Το ξηρό έδαφος είναι ο νούμερο ένα λόγος που πεθαίνουν οι φτέρες της Βοστώνης. Ελέγχετε το χώμα καθημερινά και φροντίστε να του δίνετε λίγο νερό εάν το χώμα είναι τελείως στεγνό.
