Βοτανική ταξινόμηση: το κολοκύθι ανήκει στην οικογένεια Cucurbitaceae μαζί με το αγγούρι, το πεπόνι και το καρπούζι και έχει λατινική ονομασία Cucurbita pepo L.
Φυτό: είναι μονοετές, ποώδες φυτό το οποίο χαρακτηρίζεται ως έρπον ή αναρριχώμενο καθώς φέρει έλικες οι οποίοι το βοηθούν να αναρριχάται.
Ρίζα: είναι πασσαλώδης, αναπτύσσεται έως και 120 εκατοστά σε βάθος, αλλά ο κύριος όγκος των ριζών του φυτού βρίσκεται μέχρι τα 40-50 εκατοστά βάθος στο έδαφος, οπότε χαρακτηρίζεται ως επιπολαιόριζο φυτό.
Φύλλα: είναι απλά, μεγάλα σε μέγεθος, μπορούν να έχουν τρεις ή πέντε λοβούς με μεγάλες ή μικρές εγκολπώσεις και στην επιφάνειά τους φέρουν τρίχες. Ο μίσχος των φύλλων είναι μακρύς, χοντρός και κούφιος στο εσωτερικό του.
Βλαστός: συνήθως έχει γωνιώδη διατομή, αλλά μπορεί επίσης να έχει κυλινδρική ανάλογα με την ποικιλία. Φέρει τρίχες, έχει μικρά μεσογονάτια διαστήματα και δεν παρουσιάζει διακλαδώσεις, ενώ το μήκος του μπορεί να φτάσει μέχρι μερικά μέτρα.
Άνθη: είναι μεγάλα σε μέγεθος, μονήρη και μπορούν να γίνουν εύκολα αντιληπτά πάνω στο φυτό. Τα άνθη του κολοκυθιού εκφύονται από τις μασχάλες των φύλλων. Το περιάνθιο τους είναι πενταμερές και η στεφάνη τους έχει χοανοειδές σχήμα, ενώ το χρώμα τους είναι έντονο κίτρινο.
Κίτρινο άνθος κολοκυθιού
Καρπός: χαρακτηρίζεται ράγα ή πέπων και μπορεί να έχει διάφορα χρώματα (πράσινο, λευκό, με ή χωρίς ρίγες κλπ) και σχήματα (στρογγυλό, κυλινδρικό, με γωνίες), χαρακτηριστικό που καθορίζεται ανάλογα με την ποικιλία.
Καρπός κολοκυθιού
Σπόρος: είναι μεγάλου μεγέθους, έχει σχήμα ελλειψοειδές και είναι πεπλατυσμένος. Οι σπόροι του κολοκυθιού είναι δυνατόν να διατηρήσουν την ικανότητά τους να βλαστάνουν για 4-5 χρόνια αν διατηρηθούν σε κατάλληλες συνθήκες. Ένα γραμμάριο σπόρων κολοκυθιού αντιστοιχούν σε περίπου 10 σπόρους.
Στην αγορά κυκλοφορούν διάφορες ντόπιες καλλιεργούμενες ποικιλίες οι οποίες επιλέγονται για να καλλιεργούνται καθώς προτιμούνται από τους καταναλωτές. Οι διαφορετικές ποικιλίες κολοκυθιού μπορούν να διαφέρουν μεταξύ τους σε θέματα που αφορούν πέρα από τα μορφολογικά χαρακτηριστικά τους και σε θέματα που αφορούν την ταχύτητα με την οποία ωριμάζει ο καρπός τους, χαρακτηριστικό που καθορίζει πότε μια ποικιλία είναι πρώιμη ή όψιμη και σε τι ποσοστό. Άλλη μια διαφορά ανάμεσα στις διαφορετικές ποικιλίες έχει να κάνει με θέματα που αφορούν την ανθεκτικότητα που παρουσιάζουν σε διάφορους εχθρούς και ασθένειες που προσβάλλουν την καλλιέργεια, καθώς επίσης και με την ικανότητά τους να εγκλιματιστούν στο ιδιαίτερο μικροκλίμα της κάθε περιοχής. Παρακάτω δίνεται η λίστα με τις ποικιλίες κολοκυθιού που καλλιεργούνται στη χώρα μας.
Το κολοκύθι είναι φυτό που καλλιεργείται κατά τις θερμές εποχές του έτους καθώς είναι μια καλλιέργεια που παρουσιάζει ιδιαίτερη ευαισθησία σε ζημιές από παγετό. Παρ' όλα αυτά, με τη σωστή διαχείριση είναι δυνατόν να ανταπεξέλθει σε χαμηλές θερμοκρασίες. Η παραγωγικότητα των φυτών κολοκυθιού ευνοείται όταν καλλιεργούνται σε περιβάλλον δροσερό, με υψηλή σχετική υγρασία. Η καλλιέργεια κολοκυθιού έχει ανάγκες σε μέση θερμοκρασία η οποία κυμαίνεται από 18-27°C. Όταν επικρατούν χαμηλότερες από τις απαιτούμενες θερμοκρασίες, τότε ο ρυθμός ανάπτυξης των φυτών μειώνεται ενώ σε συνθήκες παγετού μπορεί να προκληθούν σημαντικές ζημιές στην καλλιέργεια ή ακόμα και ολοκληρωτική καταστροφή της. Ωστόσο, τα φυτά κολοκυθιού μπορούν να ανταπεξέλθουν καλύτερα όταν επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες και συνθήκες χαμηλής σχετικής υγρασίας περιβάλλοντος. Όταν επικρατούν ευνοϊκές συνθήκες όσων αφορά το κλίμα, τότε απαιτούνται κατά μέσο όρο 30 με 60 ημέρες από την εποχή σποράς της καλλιέργειας μέχρι την έναρξη της περιόδου συγκομιδής. Όσον αφορά τον φωτοπεριοδισμό, δηλαδή το βαθμό που επηρεάζεται η άνθηση από την αναλογία ώρες ημέρας:ώρες νύχτας, υπάρχουν διαφορές στο βαθμό που επηρεάζονται οι διαφορετικές ποικιλίες κολοκυθιού, αν και πλέον καλλιεργούνται κυρίως ποικιλίες και υβρίδια τα οποία είναι ουδέτερα σχετικά με τον φωτοπεριοδισμό και δεν επηρεάζονται από την παραπάνω σχέση.
Το κολοκύθι προτιμά εδάφη υψηλής γονιμότητας, πλούσια σε οργανική ουσία, μέσης σύστασης, ικανά να συγκρατούν επαρκή ποσοστά υγρασίας και οξυγόνου όμως να στραγγίζουν επαρκώς. Το ιδανικό pH εδάφους για την καλλιέργεια του κολοκυθιού κυμαίνεται μεταξύ 6-7,5. Σε περίπτωση που το έδαφος που θέλουμε να καλλιεργήσουμε κολοκύθι είναι όξινου pH τότε θα πρέπει να γίνονται οι απαραίτητες ενέργειες για την αύξησή του, όπως γίνεται για παράδειγμα με προσθήκη ασβεστίου σε αυτό. Για πρώιμες καλλιέργειες κολοκυθιού, προτιμότερα είναι τα ελαφρώς σύστασης, αμμώδη εδάφη καθώς θερμαίνονται ευκολότερα και ταχύτερα από τα βαρύτερης σύστασης εδάφη. Σχετικά με την αντοχή τους στην αλατότητα, τα φυτά του κολοκυθιού παρουσιάζουν σχετική ανθεκτικότητα η οποία υπερισχύει σε σχέση με αυτή του αγγουριού. Τέλος, για την αντιμετώπιση προβλημάτων που σχετίζονται με την ύπαρξη παθογόνων εδάφους, συστήνεται η σύνθεση και υιοθέτηση τετραετούς τουλάχιστον συστήματος αμειψισποράς.
Το κολοκύθι είναι φυτό το οποίο απαιτεί σταυρογονιμοποίηση για την επίτευξη υψηλών αποδόσεων ποσότητας και ποιότητας της παραγωγής. Η γονιμοποίηση των ανθέων της κολοκυθιάς επιτυγχάνεται σε υψηλό ποσοστό με τη βοήθεια των μελισσών καθώς επίσης και με τη βοήθεια των μυρμηγκιών σε ορισμένες περιπτώσεις. Σε περίπτωση ανεπαρκούς γονιμοποίησης η παραγωγή μειώνεται και οι λιγοστοί καρποί που παράγονται από τα φυτά είναι παραμορφωμένοι.
Εποικονίαση του άνθους με τη βοήθεια μελισσών
Σε περίπτωση που δεν είναι επιθυμητή η διασταύρωση μεταξύ διαφορετικών ποικιλιών κολοκυθιού, τότε θα πρέπει η απόσταση μεταξύ των διαφορετικών ποικιλιών κολοκυθιού να είναι μεγαλύτερη από 500 μέτρα. Αυτό δεν συμβαίνει στην καλλιέργεια C. maxima (στρογγυλή κολοκύθα) κοντά σε καλλιέργεια κολοκυθιού, καθώς δεν είναι εφικτή η γονιμοποίηση μεταξύ των ειδών.
