Το γένος Vicia περιλαμβάνει πάνω από 150 είδη φυτών, που είναι γνωστά ως "βίκος". Το πιο γνωστό και ευρύτατα καλλιεργούμενο είναι το είδος V. sativa (κοινός βίκος), ενώ έχουν δημιουργηθεί και αρκετά υβρίδια με διασταυρώσεις μεταξύ των ειδών (Παπακώστα-Τασοπούλου 2005). Ο βίκος αποτελεί ένα από σημαντικότερα χειμερινά ψυχανθή με χρήση κυρίως κτηνοτροφική με τη μορφή καπνού ή σανού.
Στην Ελλάδα καταλαμβάνει περίπου 75.000 στρέμματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα βρίσκεται στις πρώτες 10 χώρες παγκοσμίως σε παραγωγή βίκου. Κύρια περιοχή καλλιέργειας βίκου είναι ο νομός Λάρισας, ενώ αξιόλογες εκτάσεις καλλιεργούνται και στους νομούς Αρκαδίας, Μαγνησίας, Κορινθίας, Τρικάλων και Κρήτης.
Τα τελευταία χρόνια οι ποικιλίες “Ζέφυρος”, “Αλέξανδρος”, “Εύηνος”, “Τέμπη” συγκεντρώνουν αρκετά μεγάλο ενδιαφέρον από τους παραγωγούς.
Οι αποδόσεις σε σανό και σπόρο κυμαίνονται συνήθως μεταξύ 500-800 και από 150-250 kg/στρέμμα αντίστοιχα.
Θεωρείται φυτό με προσαρμοστικότητα και σχετικά μειωμένη ανθεκτικότητα στο ψύχος, αν και υπάρχουν είδη και ποικιλίες περισσότερο ανθεκτικές. Οι σπόροι βλαστάνουν σε θερμοκρασίες 2-6 °C, ενώ και τα ανεπτυγμένα φυτά ορισμένων ποικιλιών αντέχουν σε χαμηλές θερμοκρασίες μέχρι -10°C. Οι καταλληλότερες θερμοκρασίες για την ανάπτυξη των φυτών του βίκου είναι 17-20°C. Οι ανάγκες του βίκου για υγρασία είναι σχετικά μεγάλες. Οι περιοχές όπου καλλιεργείται πρέπει να έχουν ετήσιο ύψος βροχής τουλάχιστον 400 mm.
Ο βίκος προτιμά εδάφη μέσης γονιμότητας, καλής στράγγισης, με pH 6-7, και είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό φυτό στην οξύτητα του εδάφους.
Η ποσότητα του σπόρου που χρησιμοποιούμε εξαρτάται από την κατεύθυνση της καλλιέργειας. Για μονοκαλλιέργεια απαιτούνται ποσότητες 4-18kg/στρέμμα. Στις καλλιέργειες τις σανοδοτικές χρειαζόμαστε μεγαλύτερη ποσότητα σπόρου. Στη χώρα μας χρησιμοποιούνται 18kg/στρ. για σανοδοτική καλλιέργεια και 16kg/στρ. για καρποδοτική καλλιέργεια. Η σπορά γίνεται κυρίως σε γραμμές που απέχουν μεταξύ τους 25cm. Για τη σπορά χρησιμοποιούνται οι σπαρτικές μηχανές. Το βάθος σποράς είναι 3-5 cm.
Ο βίκος μπορεί να μπει σε οποιοδήποτε σύστημα αμειψισποράς. Όταν τον καλλιεργούμε για σανό αφήνει το χωράφι χωρίς ζιζάνια και σε επάρκεια θρεπτικών στοιχείων λόγω της αζωτοδέσμευσης.
Η σπορά του βίκου ξεκινά συνήθως στα μέσα Οκτωβρίου, ενώ για περιοχές με ισχυρούς χειμερινούς παγετούς είναι προτιμότερο να γίνεται κατά του μήνες Φεβρουάριο-Μάρτιο. Η σπορά γίνεται συνήθως με τις σπαρτικές των σιτηρών και απαιτούνται 13-18 kg σπόρο/στρέμμα. Για την Ελλάδα ποσότητα 18 kg/στρέμμα για σανοδοτική καλλιέργεια και 16 kg/στρέμμα για καρποδοτική καλλιέργεια είναι η πλέον ενδεδειγμένη. Όπου η σπορά γίνεται με το χέρι απαιτείται μεγαλύτερη ποσότητα σπόρου και επιπλέον πέρασμα (πχ. με δισκοβάρνα) για την κάλυψη του σπόρου. Οι αποστάσεις σποράς μεταξύ των γραμμών είναι συνήθως 15-25cm και το βάθος σποράς 3-5cm. Η προετοιμασία του εδάφους για καλλιέργεια βίκου είναι παρόμοια με εκείνη που εφαρμόζεται για τα χειμερινά σιτηρά και περιλαμβάνει:
Όργωμα, το οποίο γίνεται συνήθως μετά τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου ή μετά τη συγκομιδή της προηγούμενης καλλιέργειας. Όργωμα το καλοκαίρι, όταν ο αγρός είναι ελεύθερος από καλλιέργεια, δε συνιστάται γιατί το έδαφος είναι πολύ σκληρό, χάνεται και η ελάχιστη υγρασία του και επιπλέον προκαλείται φθορά στα γεωργικά μηχανήματα. Το καλοκαιρινό όργωμα είναι ωφέλιμο όταν υπάρχουν πολυετή ζιζάνια, με σκοπό να έρθουν τα υπόγεια αναπαραγωγικά τους όργανα στην επιφάνεια του εδάφους και να καταστραφούν από τις υψηλές θερμοκρασίες και την ξηρασία.
Ψιλοχωμάτισμα του εδάφους με δισκοσβάρνα. Εάν μετά τη δισκοσβάρνα συνεχίζουν να υπάρχουν μεγάλοι βόλοι, γίνεται μία επιπλέον κατεργασία με απλό καλλιεργητή ή με καλλιεργητή που συνοδεύεται από μικρό κύλινδρο για μικροϊσοπεδώσεις. Σε χωράφια σχετικά καθαρά από ζιζάνια μπορεί να γίνει καλλιέργεια βίκου με μειωμένη κατεργασία, στην οποία αποφεύγεται το όργωμα.
Ο βίκος μπορεί να καλλιεργηθεί μόνος του ή να συγκαλλιεργηθεί με άλλα φυτά, περισσότερο όμως με χειμερινά σιτηρά.
Πλεονεκτήματα:
Ο βίκος μπορεί να στηριχθεί στο σιτηρό και έτσι δεν πλαγιάζει και γίνεται πιο εύκολα η συγκομιδή του. Καταλληλότερα φυτά για συγκαλλιέργεια είναι το κριθάρι και η βρώμη.
Συνήθως συνίσταται μόνο η φωσφορική λίπανση, αφού η καλλιέργεια του βίκου έχει σχετικά υψηλές απαιτήσεις σε φώσφορο, ενώ αζωτοδεσμεύει ικανοποιητικά καλύπτοντας τις ανάγκες της σε άζωτο. Η αζωτούχος λίπανση δε θεωρείται γενικά απαραίτητη στα χειμερινά ψυχανθή, όταν αζωτοδεσμεύουν ικανοποιητικά. Πειραματικά δεδομένα του Ινστιτούτου Κτηνοτροφικών Φυτών και Βοσκών σε διάφορες περιοχές της χώρας μας έδειξαν ότι η αζωτούχος λίπανση δεν αύξησε τις αποδόσεις του βίκου και αντίδραση των φυτών δεν παρατηρήθηκε στην καλιούχο λίπανση. Αντίθετα, σε εδάφη που δεν ήταν επαρκώς εφοδιασμένα με φωσφόρο, η λίπανση με 6kg P2O5/στρ. είχε ευνοϊκή επίδραση στην απόδοση του βίκου. Απ' όσο είναι γνωστό δημοσιευμένα δεδομένα που να αφορούν στην επίδραση του εμβολιασμού των σπόρων του βίκου με καλλιέργειες βακτηρίων υψηλής αζωτοδεσμευτικής ικανότητας σε αγρούς με ενδογενείς πληθυσμούς, δεν υπάρχουν.
Συμπερασματικά λοιπόν, αζωτούχος και καλιούχος λίπανση στη χώρα μας δε συνιστάται για το βίκο, ενώ η λίπανση με φώσφορο είναι απαραίτητη σε φτωχά σε φώσφορο εδάφη και σε ποσότητα μέχρι 6kg P2O5/στρ.
Η διαχείριση των ζιζανίων γίνεται συνήθως με τη χρήση προφυτρωτικών ή μεταφυτρωτικών ζιζανιοκτόνων, ενώ καλλιεργητικές πρακτικές όπως η αμειψισπορά, η πρώιμη και η πυκνή σπορά μπορούν επίσης να βοηθήσουν. Οι ψεκασμοί θα πρέπει να γίνονται μόνο σε σοβαρές προσβολές και αποκλειστικά με συγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα.
Ορισμένες ασθένειες που προσβάλλουν την καλλιέργεια του βίκου είναι η ριζοκτονία, η σκληρωτίνια, η σκωρίωση και ο βοτρύτης, ενώ συχνά έντομα όπως ο θρίπας και οι αφίδες προκαλούν προβλήματα στην καλλιέργεια.
Η κατάλληλη εποχή για τη συγκομιδή του σανοδοτικού βίκου, όταν αυτός καλλιεργείται μόνος του ή συγκαλλιεργείται με κάποιο χειμερινό σιτηρό, είναι συνήθως τον Μάιο, όταν και οι περισσότεροι λοβοί έχουν αποκτήσει τα ⅔ του τελικού μεγέθους τους και ο σπόροι βρίσκονται στο στάδιο της μαλακής ζύμης (Ποδηματάς, 1984). Η συγκομιδή της καλλιέργειας όταν αυτή προορίζεται για την παραγωγή καρπού γίνεται προς τα τέλη Μαΐου όταν οι περισσότεροι λοβοί αποκτούν το χαρακτηριστικό κίτρινο χρώμα (Παπακώστα-Τασοπούλου, 2005).
Βιβλιογραφία:
1) Γεωργία Φυτά Μεγάλης Καλλιέργειας, Δημήτριος Μπιλαλης, Παμαγιώτα Παπαστυλιανού, Ηλιας Σ. Τραυλός, Εκδ. πεδίο (432-434)
2) "Ειδική γεωργία, Σιτηρά και ψυχανθή", Δέσποινα Παπακώστα-Τασοπούλου, Καθηγήτρια Γεωπονικής Σχολής Α.Π.Θ.
