Το παντζάρι, γνωστό και ως κοκκινογούλι ή κηπευτικό τεύτλο είναι ένα λαχανικό με πλούσια διατροφική αξία καθώς περιέχει πολλές βιταμίνες και αντιοξειδωτικά στοιχεία. Το 2009 καλλιεργήθηκαν 7.900 στρέμματα στην Ελλάδα, με συνολική παραγωγή 18.550 κιλά και μέση παραγωγή 2,35 τόνους ανά στρέμμα. Πρόγονος του παντζαριού θεωρείται το άγριο σέσκουλο.
Οι πιο σημαντικές ποικιλίες που κυκλοφορούν είναι: Crosby-Egyptian, Green Top Bunching, Ruby Queen και Early Detroit. Πρόκειται για πρώιμες ποικιλίες, παραγωγικές, με γογγυλόρριζα σφαιρικού χρώματος και κόκκινου χρώματος.
Ποικιλίες με σημαντικό ενδιαφέρον είναι ακόμη οι Detroit Dark Red και Perfect Detroit. Θεωρούνται μέσης πρωιμότητας με κυκλική γογγυλόρριζα και βαθύ κόκκινου χρώματος που αντέχουν στο κρύο και διατηρούν το χρώμα τους ακόμη και στις πιο ψυχρές περιοχές.
Μπορεί να καλλιεργηθεί σε πολλά κλίματα, προτιμά όμως τα εύκρατα. Έχει ανθεκτικότητα στις χαμηλές θερμοκρασίες οι οποίες κάνουν εντονότερο το κόκκινο χρώμα στις γογγυλόρριζες. Όταν οι θερμοκρασίες είναι >25 °C μειώνεται η ανάπτυξη του φυτού και δεν χρωματίζονται καλά οι ρίζες.
Προτιμάμε μέσης σύστασης εδάφη, βαθιά με Ph 6-6,8 για την καλλιέργεια του παντζαριού. Το παντζάρι είναι πολύ ευαίσθητο στις όξινες συνθήκες. Αντέχει περισσότερο από τα άλλα λαχανικά σε αλατούχα εδάφη. Μπορούμε να επιλέξουμε για την καλλιέργεια του καλά αποστραγγιζόμενα εδάφη τα οποία συγκρατούν την εδαφική υγρασία.
Για να έχουμε συνεχή παραγωγή γίνονται διαδοχικές σπορές σε διάστημα 3 εβδομάδων. Η ποσότητα του σπόρου που χρησιμοποιείται είναι 1-3 κιλά ανά στρέμμα, ανάλογα τον τρόπο σποράς.
Όταν καλλιεργούμε το παντζάρι για νωπή κατανάλωση οι αποστάσεις σποράς είναι 4-5 εκ. επί των γραμμών και 40-60 εκ. μεταξύ των γραμμών. Όταν θέλουμε να καλλιεργήσουμε παντζάρια που προορίζονται για μεταποίηση οι σπόροι φυτεύονται σε μικρότερες αποστάσεις.
Η σπορά γίνεται κατευθείαν στο χωράφι τους μήνες Φεβρουάριο-Απρίλιο και Ιούλιο-Αύγουστο. Το βάθος της σποράς κυμαίνεται από 2-3 εκ.. Οι σπόροι βλαστάνουν σε θερμοκρασίες 8-30 °C με ιδανικές θερμοκρασίες τους 18-30°C. Στις ιδανικές αυτές συνθήκες βλαστάνουν σε 8-15 ημέρες μετά τη σπορά. Στις μέρες χρησιμοποιούνται κατά το πλείστων μονόσπερμοι σπόροι οι οποίοι δίνουν ένα μόνο φυτό.
Σε εδάφη που είναι φτωχά σε οργανική ουσία, αναπτύσσεται η ασθένεια που οφείλεται στο βακτήριο Streptomyces scabies, το οποίο αναπτύσσεται και σε αλκαλικά εδάφη. Αυτό σημαίνει ότι πριν τη σπορά πρέπει να ενσωματώσουμε χωνεμένη κοπριά με βαθιά άροση. Πρέπει να λάβουμε υπόψιν το πρόγραμμα λίπανσης που εφαρμόστηκε στην προηγούμενη καλλιέργεια καθώς και το Ph του εδάφους. Η ποσότητα της κοπριάς που ενδείκνυται είναι 2-3 τόνους ανά στρέμμα.
Κατά τη βασική λίπανση, στη σπορά συγκεκριμένα, ρίχνουμε στο έδαφος φωσφοροκαλιούχα λιπάσματα με περισσότερο κάλιο. Κατά την επιφανειακή λίπανση ρίχνουμε αζωτούχα λιπάσματα σε 3-4 δόσεις ξεκινώντας μετά τη σπορά. Μπορούμε ακόμη να εφαρμόσουμε τη λίπανση μέσω του συστήματος άρδευσης. Οι ποσότητες εδώ κυμαίνονται σε 10 κιλά Ν/στρέμμα, 5 κιλά P/στρέμμα και 20 κιλά Κ/στρέμμα.
Σε πρώιμες ποικιλίες και σε περιόδους ανομβρίας τα ποτίσματα είναι απαραίτητα ώστε να έχουμε πιο γρήγορη ωρίμανση. Πριν τη συγκομιδή τα ποτίσματα αποφεύγονται γιατί υπάρχει κίνδυνος διαρραγίας των γογγυλόρριζων. Ακόμη η μεγάλες ποσότητες νερού μπορεί να αυξήσουν το μέγεθος και να μειώσουν την τρυφερότητα των γογγυλόρριζων. Το καλοκαίρι που έχουμε υψηλή ένταση φωτός και υψηλό βαθμό διαπνοής τα ποτίσματα θεωρούνται απαραίτητα. Τα παντζάρια αντέχουν στην ξηρασία, αλλά στην υπερβολική έκθεση νερού ανθίζουν πιο γρήγορα και έχουν μειωμένο ρυθμό ανάπτυξης.
Οι κυριότερες ασθένειες είναι:
Οι κυριότεροι εχθροί είναι:
Τα παντζάρια συγκομίζονται σταδιακά ξεκινώντας 2,5 - 5 μήνες μετά τη σπορά, καλοκαίρι ή φθινόπωρο, ανάλογα με την εποχή σποράς. Τα συγκομίζουμε όταν η γογγυλόρριζα αποκτήσει διάμετρο 10 εκ. που είναι και το εμπορεύσιμο μέγεθος. Η συγκομιδή γίνεται με την εκρίζωση των φυτών με το χέρι ή με τη χρήση μηχανών. Στη χώρα μας συγκομίζεται όλο το φυτό, επειδή εκτός από τις γογγυλόρριζες καταναλώνονται οι μίσχοι και τα φύλλα. Για νωπή κατανάλωση τα φυτά δένονται σε δέματα των 6-8 φυτών αφού πρώτα πλυθούν.
Τα ολόκληρα φυτά χρειάζονται αμέσως ψύξη μετά τη συγκομιδή τους. Στην Ελλάδα δεν γίνεται αυτό καθώς τα φυτά μεταφέρονται μέσα σε τελάρα ή σακούλες στα σημεία πώλησης. Τα παντζάρια που προορίζονται για μεταποίηση συγκομίζονται χωρίς φύλλα και τοποθετούνται σε κιβώτια των 500 κιλών. Διατηρούνται σε ψυγεία στους 0-10 °C και σχετική υγρασία 85%-95% για 5-6 μήνες.
Πηγές:
Γενική Λαχανοκομία & Υπαίθρια Καλλιέργεια Λαχανικών, Ιμπραχίμ - Αβραάμ Χα, Σπύρος Πετρόπουλος
