Η αμυγδαλιά είναι το δέντρο που σηματοδοτεί την άνοιξη και την αναγέννηση της φύσης. Καλλιεργείται κυρίως για τον καρπό της (ψίχα), το ξύλο της ή ως καλλωπιστικό φυτό λόγω της εντυπωσιακής εμφάνισής της κατά την ανθοφορία. Η Ελλάδα είναι η 17η χώρα σε παραγωγή αμυγδάλου ως ξηρός καρπός με 147.000 στρέμματα, καθώς είναι εναλλασσόμενη και ελαφρά αυξανόμενη τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της αυξημένης τιμής πώλησης. Παγκοσμίως παράγονται 3.214.522 τόνοι αμυγδάλου ετησίως, με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής να είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός αμυγδάλων στον κόσμο. Πολλά αμύγδαλα παράγονται επίσης και στις παραμεσόγειες χώρες.
Βοτανική ταξινόμηση: ανήκει στο είδος Prunus amygdalus και στην οικογένεια Rosaceae, είναι δέντρο της εύκρατης ζώνης, καρποφόρο και φυλλοβόλο.
Μέγεθος: φτάνει περίπου στα 4-8 μέτρα αλλά μπορεί μέχρι και τα 12 μέτρα, με πλάτος 6-8 μέτρα. Φτάνει στο απόλυτο ύψος του μέσα σε 10 έως 20 έτη.
Φύλλωμα: φύλλα λογχοειδή, ελαφρώς οδοντωτά στην περιφέρειά τους, χρώματος σκούρο πράσινο που τα χάνουν μετά το φθινόπωρο.
Κορμός: έχει χρώμα γκρίζο – κοκκινωπό και φέρει λεπτοκλάδια.
Άνθη: πολύ αρωματικά λευκά άνθη με φούξια – ροζ πινελιές. Προβάλλουν στα κλαδιά του δέντρου πριν από τα φύλλα, είναι αγαπητά από τις μέλισσες και πραγματοποιείται η επικονίαση.
Καρπός: αναπτύσσεται σε ροζέτες και λεπτοκλάδια, έχει δερματώδες περικάρπιο που ανοίγει κατά την ωρίμανση, σκληρό-αφράτο ενδοκάρπιο (αναλόγως την ποικιλία) και εδώδιμο σπέρμα είτε μονό είτε διπλό.
Η αμυγδαλιά είναι από τα λίγα δέντρα που εμφανίζουν το φαινόμενο της ξενίας και μεταξενίας. Αυτό σημαίνει ότι η γύρη επηρεάζει σημαντικά τα χαρακτηριστικά του καρπού και του σπέρματος. Η αμυγδαλόψυχα μιας ποικιλίας που είναι γλυκιά μπορεί να πικρίζει λόγω της γύρης από διπλανά δέντρα που παράγουν πικρά αμύγδαλα λόγω μεταφοράς της αμυγδαλίνης μέσω της γύρης (ξενία). Για τον λόγο αυτό η γύρη θα πρέπει να προέρχεται από το ίδιο είδος.
Κλίμα και έδαφος
Οι καιρικές συνθήκες της Ελλάδας είναι άριστες για την ανάπτυξη και την καλλιέργεια της αμυγδαλιάς. Γίνεται σε ζεστά κλίματα καθώς τα άνθη της εμφανίζονται νωρίς την άνοιξη. Εξαιτίας της ύπαρξης όψιμων ποικιλιών, η καλλιέργειά της δίνει τη δυνατότητα να επεκταθεί βορειότερα σε πιο ψυχρά κλίματα, όπως αυτά της κεντρικής και Β. Ελλάδας. Στην περίπτωση αυτή οφείλεται να αποφεύγονται παγετόπληκτες περιοχές.
Η αμυγδαλιά έχει ελάχιστες απαιτήσεις σε χαμηλές θερμοκρασίες ώστε να διακοπεί ο λήθαργος των οφθαλμών της. Για να επιτευχθεί αυτό, οι περισσότερες ποικιλίες χρειάζονται 250-300 ώρες θερμοκρασίας κάτω των 7οC. Οι θερμοκρασίες άνω των 7οC, όπως για παράδειγμα 10 ή 14οC είναι επίσης ικανοποιητικές, εφ’ όσον βέβαια είναι περισσότερες από 400 ώρες. Η μεγάλη της ευαισθησία σε μυκητολογικές ασθένειες, κυρίως στη μονίλια κάνει την καλλιέργειά της απαιτητική. Πιο συγκεκριμένα χρειάζεται ξηροθερμικές περιοχές, με ελάχιστη υγρασία και συχνές βροχοπτώσεις κατά τη διάρκεια της άνθησης.
Το δέντρο της αμυγδαλιάς μπορεί να αναπτυχθεί σε ποικίλα εδάφη. Είναι ένα από τα πυρηνόκαρπα δέντρα με την μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στο ασβέστιο. Τα γόνιμα, ελαφρά, καλά στραγγιζόμενα και αρδευόμενα εδάφη είναι αυτά που δίνουν τις μεγαλύτερες αποδόσεις. Με την σωστή λίπανση και άρδευση είναι η μοναδική καλλιέργεια που μπορεί να αξιοποιήσει εδάφη που δεν μπορούν να αξιοποιήσουν με τον κατάλληλο τρόπο άλλα οπωροφόρα.
Η ποικιλία, ή αλλιώς εμβόλιο, πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στις εδαφοκλιματικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή. Κάθε ποικιλία διαθέτει εκείνα τα γονίδια για την προσαρμογή στα διάφορα περιβάλλοντα. Η επιλογή της είναι πολύ σημαντική για την εγκατάσταση και ανάπτυξη του αμυγδαλεώνα. Ωστόσο, το να υπάρξει κάποια ποικιλία που να ταιριάζει σε όλες τις εδαφοκλιματικές συνθήκες είναι σχεδόν αδύνατο. Πάντοτε πριν την τελική επιλογή πρέπει να είναι γνωστές όσο τον δυνατόν περισσότερες ιδιότητες της ποικιλίας ώστε να φυτευθεί στο κατάλληλο περιβάλλον και να δεχθεί τις κατάλληλες μεταχειρίσεις. Επίσης όταν η ανάπτυξη του αμυγδαλεώνα γίνεται με στόχο την εμπορική χρήση, καλό είναι να επιλέγεται μία ποικιλία που να διευκολύνει την τυποποίηση. Στην Ελλάδα επιλέγονται κυρίως οι οψιμανθείς ποικιλίες με σκοπό την αποφυγή των ζημιών από ανοιξιάτικους παγετούς.
Υπάρχουν αρκετές ποικιλίες αμυγδαλιάς που καλλιεργούνται σε όλο τον κόσμο. Επειδή η αμυγδαλιά ανθίζει νωρίς και οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν την περίοδο της άνθησης δεν είναι πολύ ευνοϊκές για σταυρεπικονίαση, παρατηρείται μια προσπάθεια για να δημιουργηθούν νέες ποικιλίες που θα είναι αυτογόνιμες, όπως η Truoito και η Tuono.
Η κατάταξη των ποικιλιών γίνεται με βάση την σκληρότητα του κελύφους (σκληρό, ημίσκληρο, αφράτο), την περιεκτικότητα του καρπού σε ψίχα, την εποχή άνθησης (πρωϊμανθείς, οψιμανθείς) κ.ά.
Σκληροκέλυφες ποικιλίες
Οι συγκεκριμένες ποικιλίες πέρα από το γεγονός παρουσίασης καρπού με σκληρό κέλυφος συνήθως είναι μεγαλόκαρπες και έχουν σχετικά χαμηλό ποσοστό ψίχας (25%-40%). Στην κατηγορία αυτή ανήκουν αρκετές τοπικές όπως οι «Γίγαντες», τα «Ροδακινάτα Κύμης», τα «Τσιγγέλια», καθώς και ξένης προέλευσης όπως η «Truoito» (οψιμανθής ποικιλία, κατάλληλη για περιοχές της Κεντρικής και Β. Ελλάδος – είναι αυτογόνιμη), η «Ferragnes», η «Ai» (επικονιάστρια ποικιλία της Ferragnes), η «Ferraduel» και άλλες.
Ημίσκληρες
Ανήκει η «Texas» η οποία είναι οψιμανθής κατάλληλη για τη Β. Ελλάδα, παράγει καρπό μετρίου μεγέθους με αναλογία ψίχας 46,2%. Επίσης, καλές επικονιάστριες θεωρούνται η «Ρέτσου», η «Truoito», και η «Truono».
Απαλοκέλυφες
Η ποικιλία “Αφράτα Χίου” προήλθε από τη Χίο και καλλιεργείται σε όλη την Ν. Ελλάδα. Το ποσοστό αναλογίας ψίχας είναι 50-52%. Έχει μικρό, εύγευστο καρπό με κανονικό σχήμα και η ψίχα είναι ιδανική για την παραγωγή κουφέτων. Ανθίζει πολύ νωρίς και είναι κατάλληλη για τη Β. Ελλάδα.
«Ρέτσου»
Ποικιλία που προέρχεται από την Ελλάδα, οψιμανθής, ιδανική για το κλίμα της Β. Ελλάδας. Κατάλληλες επικονιάστριες ποικιλίες οι «Texas» και «Ferragnes». Ο καρπός της συγκεκριμένης είναι επιμήκης και το ποσοστό αναλογίας ψίχας είναι 52-64%. Η «Ρέτσου» έχει αρκετά πλεονεκτήματα αλλά και κάποια μειονεκτήματα. Τα βασικά πλεονεκτήματά της είναι ότι πρόκειται για δέντρο που εισέρχεται νωρίς στην καρποφορία, έχει μεγάλη αντοχή στην ξηρασία και στο ασβέστιο, καρποφορεί κάθε χρόνο πάρα πολύ και ανθίζει όψιμα. Το μειονέκτημα όμως είναι η ευπάθειά της στη μονίλια και στην σκωρίαση.
Για την επιλογή των υποκειμένων λαμβάνονται υπόψη κυρίως κριτήρια όπως η ανεκτικότητα και ανθεκτικότητα σε εχθρούς και ασθένειες, η ανοχή σε έλλειψη νερού όταν έχουμε ως στόχο την ανάπτυξη ξηρικής καλλιέργειας κ.λπ. Ο πολλαπλασιασμός της αμυγδαλιάς γίνεται με εμβολιασμό της επιθυμητής ποικιλίας στο κατάλληλο υποκείμενο. Τα υποκείμενα μπορεί να είναι είτε σπορόφυτα είτε κλωνικά και αγενώς πολλαπλασιαζόμενα. Αυτά που χρησιμοποιούνται είναι κυρίως το σπορόφυτο αμυγδαλιάς και το αμυγδαλοροδάκινο GF677. Παρακάτω παρατίθενται ορισμένα υποκείμενα αμυγδαλιάς:
P. dulcis (P. amygdalus)
Είναι σπορόφυτα που προέρχονται από την αμυγδαλιά. Έχουν το πλεονέκτημα ότι δίνει ζωηρά δέντρα που ζουν πολλά χρόνια έως και 70 χρόνια, αλλά εμφανίζει ευπάθεια σε πολλές ασθένειες του λαιμού.
Σπορόφυτα ροδακινιάς
Χρησιμοποιούνται σε αρδευόμενες περιοχές με εδάφη που στραγγίζουν καλά. Αν οι νηματώδεις είναι πρόβλημα τότε υπάρχει συγκεκριμένη προτίμηση για τo υποκείμενo Nemaguard ή GF 677.
Aμυγδαλοροδακινιά (GF 677)
Είναι ζωηρό υποκείμενο, με αντοχή στην ξηρασία και το ασβέστιο, έχει περισσότερη ανοχή στα υγρά εδάφη σε σχέση με τα σπορόφυτα ροδακινιάς και είναι ανθεκτικό στο βακτηριακό καρκίνο, την αργυροφιλία, καθώς και στους νηματώδεις. Μπαίνει γρήγορα στην καρποφορία. Είναι ιδανικό για επαναφύτευση σε χωράφια που υπήρχαν ροδακινιές. Για τον έλεγχο της ζωηρότητας του υποκειμένου συνιστάται η εφαρμογή κλαδέματος το καλοκαίρι.
Βασικός παράγοντας για την ετήσια παραγωγή είναι η πραγματοποίηση επιτυχούς επικονίασης των δέντρων. Για τον σκοπό αυτό είναι απαραίτητη η ομοιόμορφη φύτευση των κατάλληλων ποικιλιών - επικονιαστριών. Η ποικιλία με την επικονιάστρια θα πρέπει να είναι συμβιβαστές, να ανθίζουν ταυτόχρονα και η επικονιάστρια να δίνει πολλή γύρη. Ως εκ τούτου ο ρόλος της μέλισσας είναι πολύ σημαντικός και γι’ αυτό επικουρικά γίνεται και η χρήση των κυψελών τους εντός του αμυγδαλεώνα (ενδεικτικά μία κυψέλη ανά τέσσερα στρέμματα).
Οι περισσότερες ποικιλίες αμυγδαλιάς είναι αυτόστειρες και πρέπει να γίνεται χρήση επικονιαστών (μέλισσες) και κατάλληλων επικονιάστριων ποικιλιών για μια ικανοποιητική καρπόδεση. Βέβαια, υπάρχουν και κάποιες ποικιλίες αυτογόνιμες, όπως η Truoito και η Tuono. Το αυτογόνιμο χαρακτηριστικό στην αμυγδαλιά είναι επιθυμητό γιατί η άνθηση του δέντρου συμβαίνει νωρίς την άνοιξη και οι καιρικές συνθήκες πολλές φορές δεν είναι αρκετά ευνοϊκές για να πετάξουν οι μέλισσες (η θερμοκρασία είναι κάτω από 12°C). Επομένως, έτσι δεν γίνεται επιτυχώς μια ικανοποιητική σταυρεπικονίαση.
Λόγω των πλεονεκτημάτων που παρουσιάζουν οι αυτογόνιμες ποικιλίες καταβάλλονται προσπάθειες από τους υβριδιστές για δημιουργία νέων ποικιλιών. Η ποικιλία Truoito (αυτογόνιμη) θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ένας από τους δύο γονείς σε παρόμοια προγράμματα.
Στο δέντρο της αμυγδαλιάς, το σκληρό ενδοκάρπιο και εξωκάρπιο είναι αυτά που αναπτύσσονται πρώτα.Το σπέρμα είναι το εδώδιμο τμήμα του αμυγδάλου. Όταν αυτά (ενδοκάρπιο και εξωκάρπιο) έχουν αποκτήσει σχεδόν το τελικό τους μέγεθος, τότε το σπέρμα έχει αναπτυχθεί μόνο στο 10%. Σειρά έχει το σπέρμα με τις κοτυληδόνες που αποκτά το πλήρες μέγεθός του, σε 35-40 ημέρες.
Κατά τη διαδικασία ωρίμανσης του καρπού τότε το δερματώδες περικάρπιο από πράσινο και κλειστό γίνεται κιτρινο-καφετί, ανοίγει και ξεκολλάει από το σκληρό ενδοκάρπιο. Σε ορισμένες ποικιλίες είναι δυνατό να ανοίξει περισσότερο και σε άλλες λιγότερο. Το καλό άνοιγμα του περικαρπίου είναι κάτι που επιθυμούμε. Μετά από αυτό το στάδιο οι καρποί πέφτουν εύκολα ή δύσκολα ανάλογα την ποικιλία.
Η εγκατάσταση της καλλιέργειας γίνεται σε περιοχές με ευνοϊκές καιρικές συνθήκες κατά την άνθηση, καθώς είναι είδος σταυρογονιμοποιούμενο και πρέπει να γίνει επικονίαση για να παραχθεί καρπός. Επειδή ανθίζει νωρίς, είναι άκρως σημαντικό να αποφεύγονται περιοχές που είναι παγετόπληκτες. Είναι δέντρο με ανάγκη ηλιοφάνειας.
Πολύ σημαντική είναι και κλίση του χωραφιού. Συγκεκριμένα:
Πριν γίνει η εγκατάσταση του αμυγδαλεώνα, είναι απαραίτητο να γίνει κατεργασία εδάφους όταν βρίσκεται στο ρόγο του, δηλαδή στην κατάλληλη υγρασία εδάφους. Το πρώτο βήμα είναι να οργωθεί σε βάθος, ενώ συνήθως αργότερα γίνεται δύο φορές επέμβαση με καλλιεργητή (όχι με φρέζα).
Είναι πολύ σημαντικό να προσέξουμε τα μηχανήματα κατεργασίας του εδάφους, να καθαρίζονται από τα ριζώματα ζιζανίων που δημιουργούν κατά κύριο λόγο προβλήματα στις καλλιέργειες όπως ο βέλιουρας, η κύπερη, η περικοκλάδα και η αγριάδα.
Αφού γίνει η κατάλληλη προετοιμασία εδάφους, το επόμενο και άκρως σημαντικό βήμα είναι η σωστή επιλογή υποκειμένων και ποικιλιών για την περιοχή και το χωράφι που θα καλλιεργηθεί.
H φύτευση της αμυγδαλιάς γίνεται κατά τετράγωνα ή ρόμβους και οι αποστάσεις φύτευσης σχετίζονται από την επιλογή υποκειμένου και ποικιλίας που θα έχει γίνει εξ΄αρχής. Όταν επιλεγεί ένα ζωηρό υποκείμενο, όπως για παράδειγμα το GF 677, τότε οι αποστάσεις θα πρέπει να είναι πιό αραιές, επειδή τα δέντρα θα θέλουν χώρο να αναπτυχθούν και να δώσουν καρπό.
Η φύτευση των επικονιάστριων ποικιλιών γίνεται είτε κατά γραμμές είτε διάσπαρτες ανά τακτές αποστάσεις.
Η διαμόρφωση της κόμης γίνεται με κλάδεμα διαμόρφωσης κατά τα πρώτα χρόνια της ανάπτυξης των δενδρυλλίων με στόχο την δημιουργία του επιθυμητού μεγέθους και σχήματος. Για τον λόγο αυτό είναι σημαντικές οι τομές κλαδέματος τα πρώτα χρόνια ανάπτυξης, οπότε πρέπει να είναι ελαφρές και να ξεκινούν νωρίς τον χειμώνα μετά την φύτευση έως τα επόμενα 3 χρόνια. Το σχήμα που επιλέγεται ως επί το πλείστον είναι το ελεύθερο κύπελλο, σπανιότερα η παλμέτα και ο κεντρικός άξονας.
Μερικοί μέθοδοι προστασίας από τον παγετό είναι:
1) Επιλογή κατάλληλης τοποθεσίας για φύτευση π.χ. με κλίση εδάφους >1-3%, κοντά σε υδάτινους όγκους κ.λπ.
2) Επιλογή ποικιλίας με όψιμη άνθιση.
3) Περιορισμός των αζωτούχων λιπάνσεων πλησιάζοντας προς το φθινόπωρο.
4) Διατήρηση των δένδρων σε καλή κατάσταση (εύρωστα και υγιή).
5) Καταστροφή των ζιζανίων
6) Συνιστάται το ασβέστωμα του κορμού.
7) Χρήση κολάρων από χαρτόνι, φελιζόλ, πλαστικά μονωτικά, σακούλες κ.ά. στα νεαρά δενδρύλλια για προστασία από τον παγετό.
8) Εγκατάσταση ανεμοφρακτών, χρήση ανεμομικτών, κάθετων τουρμπίνων S.I.S., τεχνητής βροχής.
Οι απαιτήσεις της αμυγδαλιάς σε θρεπτικά στοιχεία δεν είναι μεγάλες. Όπως σε όλες τις δενδρώδεις καλλιέργειες, πριν τον σχεδιασμό της λίπανσης, θα πρέπει να γίνονται αναλύσεις εδάφους και φυλλοδιαγνωστική ανάλυση ανά δύο έως πέντε έτη.
Έπειτα, για τον σωστό σχεδιασμό της λίπανσης λαμβάνονται υπόψη δύο άξονες:
Πρώτον, κατά το στάδιο της νεανικότητας των δένδρων θα πρέπει να μην υπάρχουν τροφοπενίες και να παραμένουν σε ικανοποιητική ζωηρότητα. Δεύτερον, κατά το στάδιο της παραγωγής είναι απαραίτητη η ισορροπία μεταξύ θρεπτικών στοιχείων (κυρίως το άζωτο) ώστε να μην περιορίζεται η ανθοφορία από την βλάστηση ή να μην υπάρχουν καρποπτώσεις.
Το άζωτο (Ν) είναι απαραίτητο στοιχείο και πρέπει να είναι φυσικό για να σχηματιστούν πρωτεΐνες του σπέρματος. Η απαιτούμενη ποσότητα συνιστάται να γίνεται σε τρεις με τέσσερις διαφορετικές δόσεις τον χρόνο. Το άζωτο εφαρμόζεται την περίοδο που υπάρχουν φύλλα, οι ρίζες είναι ενεργές και όταν υπάρχει δυνατότητα άρδευσης ώστε το στοιχείο να μετακινείται μέσω του ριζικού συστήματος. Ωστόσο, η χορήγησή του συστήνεται να μην γίνεται με υπερβολική χορήγηση κοντά στην ανθοφορία και κοντά στο φθινόπωρο. Τα δέντρα που έχουν μπει στην καρποφορία χρειάζονται το άζωτο κατά την βλαστική περίοδο (άνοιξη) και κατά την ανάπτυξη των καρπών (καλοκαίρι). Τέλος, απαιτείται και μετασυλλεκτική εφαρμογή ώστε να αναπληρώσει το άζωτο που έχασε.
Η αμυγδαλιά διαθέτει μια ιδιαίτερη ικανότητα να παίρνει το κάλιο από το έδαφος. Όταν όμως το έδαφος είναι πτωχό θα πρέπει να γίνεται η χορήγησή του, καθώς βοηθάει στην αντοχή της από το κρύο και την ξηρασία. Οι φωσφορικές λιπάνσεις εφαρμόζονται μία φορά στο τέλος του φθινοπώρου με αρχές χειμώνα, συνδυαστικά με μικρές ποσότητες αζώτου.
Συνηθισμένες τροφοπενίες στην αμυγδαλιά είναι αυτή του βορίου και λιγότερο συχνή του ψευδαργύρου. Η έλλειψη βορίου συχνά συνοδεύεται και από έλλειψη φωσφόρου, οι οποίες ελλείψεις εμφανίζονται στην καρπόδεση όσο και στο φύλλωμα. Στους λαίμαργους και ζωηρούς βλαστούς διακρίνεται αποφύλλωση από την κορυφή προς τη βάση. Οι βλαστοί υπάρχει περίπτωση να στεγνώσουν και στο φύλλωμα να παρουσιαστεί «κάψιμο». Η ανάπτυξη των καρπών γίνεται κανονικά αλλά χωρίς αναπτυγμένη ψίχα. Το άνοιγμα του περικάρπιου γίνεται νωρίτερα και εμφανίζεται κόμμη μεταξύ περικαρπίου και ενδοκαρπίου καθώς και μεταξύ ενδοκαρπίου και συρρικνωμένης ψίχας. Η κομμίωση υπάρχει περίπτωση να εμφανιστεί και στα δέντρα. Η ποικιλία Ρέτσου και Ferragnes παρουσιάζουν ευαισθησία στην έλλειψη βορίου και μπορεί να παρατηρηθεί καρπόπτωση κατά τους μήνες Απρίλιο και Μάιο. Τα υγιή φύλλα περιέχουν 30-40 ppm βόριο. Η θεραπεία για την καρπόπτωση γίνεται με εφαρμογή βόρακα στο έδαφος σε αναλογία 100-300g/δένδρο ή με ψεκασμούς βορικού οξέος σε αναλογία 0,125%.
Η τροφοπενία σιδήρου και ψευδαργύρου συναντώνται σε εδάφη υψηλής αντίδρασης.
Η ιδανικότερη επιλογή συστήματος άρδευσης στην αμυγδαλιά είναι η στάγδην άρδευση λόγω της ομοιόμορφης κατανομής νερού και της εξοικονόμησής του , της εφαρμογής υδρολίπανσης, καθώς και της αποφυγής ανάπτυξης μυκητολογικών ασθενειών. Υπάρχει η δυνατότητα τοποθέτησης, στην αρχή της καλλιέργειας, υπόγειου αρδευτικού συστήματος το οποίο βοηθάει και στην συγκομιδή των αμυγδάλων.
Τα συστήματα που δεν προτείνονται είναι η χρήση μπεκ και η εγκατάσταση υπόγειων σταλλακτήρων. Στην δεύτερη περίπτωση έχει παρατηρηθεί ότι οι ρίζες συναθροίζονται γύρω από τους σταλλακτήρες με αποτέλεσμα την ανάγκη χρήσης ριζοαπωθητικού.
Η αμυγδαλιά έχει τη μεγαλύτερη αντοχή στην ξηρασία από όλα τα άλλα πυρηνόκαρπα, όμως αν δεν γίνει η άρδευση, η απόδοση είναι πολύ μικρή και το γέμισμα του καρπού με ψίχα φτωχή. Επίσης, το δερματώδες περικάρπιο προσκολλάται πάνω στο σκληρό ενδοκάρπιο και αποκολλάται με δυσκολία. Η μικρή απόδοση, λόγω ανεπάρκειας ύδατος, οφείλεται στις έντονες καρποπτώσεις. Τέλος, έχει μεγάλη ευαισθησία στην αλατότητα, οπότε είναι απαραίτητη η εξασφάλιση αρδευτικού νερού με χαμηλή ηλεκτρική αγωγιμότητα.
Τέλος, για την τμηματική άρδευση του χωραφιού λόγω της πίεσης και παροχής νερού χρειάζονται: φίλτρο, υδρολιπαντήρας, βαλβίδες εκτόνωσης και ίσως βάνες (ηλεκτροβάνες).
Τα ζιζάνια σε αμυγδαλεώνες είναι σοβαρό πρόβλημα. Γι’αυτό και η αντιμετώπισή τους είναι απαραίτητη ειδικά όσο τα δενδρύλλια είναι σε νεαρή ηλικία. Αυτό μπορεί να γίνει με κατεργασία εδάφους, με χορτοκοπτικά μηχανήματα και με ζιζανιοκτόνα.
Η αντιμετώπιση των ζιζανίων με κατεργασία εδάφους γίνεται με την χρήση φρέζας ή καλλιεργητή επί των γραμμών (σε βάθος 10 - 15 εκ.) και εφαρμογή ζιζανιοκτόνου κατά μήκος των γραμμών. Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου αυτής είναι η καλύτερη εφαρμογή της άρδευσης, των λιπασμάτων και η ενσωμάτωση εχθρών στο έδαφος. Τα μειονεκτήματα είναι η αλόγιστη χρήση ζιζανιοκτόνου, η ανάγκη συχνής επέμβασης, έπειτα από πολλές χρήσεις παρατηρείται ότι σε βάθος 20 έως 30 εκ. το έδαφος γίνεται πιό συμπαγές και τέλος, δημιουργείται πρόβλημα με τα πολυετή ζιζάνια.
Η χρήση χορτοκοπτικού μηχανήματος γίνεται μεταξύ των γραμμών,ενώ επί τον γραμμών χρησιμοποιείται ζιζανιοκτόνο ή μόνο βενζινοκίνητο χορτοκοπτικό. Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου αυτής είναι ο εμπλουτισμός του εδάφους με οργανική ουσία, η διευκόλυνση των εργασιών, η μείωση της διάβρωσης και η επίτευξη καλύτερου αερισμού του εδάφους. Τα μειονεκτήματα είναι ότι ανταγωνίζονται τα ζιζάνια με τα δέντρα και ότι είναι ξενιστές εχθρών. Η μέθοδος αυτή θεωρείται η πιο σωστή και προτείνεται από το Υπ.Α.Α.Τ.
Τέλος, η μέθοδος αντιμετώπισης με ζιζανιοκτόνο σε όλη την επιφάνεια των ζιζανίων είναι αποτελεσματική σε μεγάλο βαθμό αλλά πρέπει να είναι η τελευταία λύση που θα επιλεγεί.
Όταν έχει αρχίσει ήδη η παραγωγική περίοδος των δέντρων, εφαρμόζονται το κλάδεμα καρποφορίας και το κλάδεμα ανανέωσης.
Το κλάδεμα καρποφορίας γίνεται όταν τα δέντρα έχουν μπει σε πλήρη καρποφορία, είτε κάθε χρόνο είτε κάθε δύο με τρία χρόνια. Αυτό εξαρτάται από την ζωηρότητα της ποικιλίας, καθώς όσο πιό ζωηρή είναι τόσο περισσότερη είναι η ανάγκη για κλάδεμα. Ωστόσο το ετήσιο κλάδεμα δεν είναι απαραίτητο. Η περίοδος που πρέπει να γίνεται είναι κατά την ληθαργική περίοδο, μέρες χωρίς βροχοπτώσεις, συνήθως αργά το φθινόπωρο και τον χειμώνα, ώστε το δέντρο να μην εξαντλείται. Στις παγετόπληκτες περιοχές το κλάδεμα καρποφορίας πρέπει να γίνεται μετά την περίοδο των παγετών ώστε να μπορέσουν οι πληγές να επουλωθούν.
Το κλάδεμα ανανέωσης στην αμυγδαλιά είναι αυστηρό, με στόχο την μείωση της καθ’ ύψος ανάπτυξής του σε ακλάδευτα δέντρα. Αφαιρούνται παλιοί, ζηλιωμένοι, λαίμαργοι και ασθενικοί κλάδοι, καθώς επίσης και μεγαλύτεροι κλάδοι από την βάση τους. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται ο σωστός αερισμός της κόμης, μειώνονται οι σκιάσεις των κλάδων και αποφεύγεται έτσι η υπερβολική υγρασία στο εσωτερικό της, λόγω της ευπάθειάς της στις μυκητολογικές ασθένειες.
Όταν γίνεται κλάδεμα σε πολλά δέντρα προβλέπεται ο καθαρισμός των εργαλείων μετά και πριν το κλάδεμα του επόμενου ώστε να μην γίνεται μεταφορά ασθενειών.
Ενώ οι τομές που γίνονται στην αμυγδαλιά δεν θα πρέπει να είναι μεγάλες, εντούτοις όταν χρειαστεί να γίνει αφαίρεση μεγαλύτερων τμημάτων πρέπει να αλείφονται οι τομές με πάστα. Καλό είναι μετά το κλάδεμα να γίνεται ψεκασμός με χαλκούχο σκεύασμα για καλύτερη προστασία του δέντρου.
Η συλλογή των καρπών μπορεί να γίνει με χτύπημα των βλαστών (ραβδισμός). Κάτω από τα δένδρα στρώνονται λινάτσες ή φύλλο πολυαιθυλενίου, εν συνεχεία οι βλαστοί ραβδίζονται με ρόπαλα και τέλος πέφτουν. Σήμερα η χρήση μικρών ή μεγάλων δονητών είναι η πιο συχνη από τους περισσότερους αμυγδαλοπαραγωγούς. Οι δονητές έχουν το προτέρημα ότι δεν πληγώνουν τα δέντρα και έχουν μικρότερο κόστος. Εφόσον έχουν μαζευτεί οι καρποί πηγαίνουν στις αποφλοιωτικές μηχανές και έπειτα στον ήλιο ή σε ξηραντήρες για να στεγνώσουν.
Μετά το στέγνωμα τοποθετούνται σε σάκους και είτε πωλούνται με το ενδοκάρπιο είτε πρώτα σπάζονται σε σπαστήρες και πωλούνται ως ψίχα ολόκληρη ή σπασμένη. Η καλλιέργεια της αμυγδαλιάς και η επεξεργασία των καρπών θεωρείται πλέον τελείως μηχανοποιημένη και διαφέρει από τη μηχανοποιημένη μεγάλη καλλιέργεια (καλαμπόκι, βαμβάκι).
Το αμύγδαλο συνήθως είναι μονόσπερμο (μία ψίχα καλοαναπτυγμένη) ή δίσπερμο (δύο ψίχες πλακέ) στο οποίο το ποσοστό καρπών της κυμαίνεται περίπου στο 20%. Η αμυγδαλόψιχα είναι πλούσια σε λίπη, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και αντιοξειδωτική ικανότητα.
Η συντήρηση των αμυγδάλων απαιτεί περιβάλλον με πολύ χαμηλή υγρασία είτε με κέλυφος, είτε ως ψίχα. Τα ασυσκεύαστα ή συσκευασμένα υπό κενό χρειάζονται θερμοκρασία μεγαλύτερη του 0 ή και σε κατάψυξη. Η συσκευασία της ψίχας είναι καλό να γίνεται αεροστεγώς και να συντηρείται σε χαμηλή θερμοκρασία για μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να μη σκονίζεται.
Η μη παρασιτική νέκρωση οφθαλμών πρόκειται για μια ασθένεια γενετικής φύσης όπου το κύριο σύμπτωμα είναι η αδυναμία έκπτυξης των περισσότερων πλάγιων οφθαλμών ώριμων δέντρων την άνοιξη. Οι οφθαλμοί που δεν εκπτύσσονται πέφτουν και έτσι τα δέντρα δεν σχηματίζουν πλάγια βλάστηση και η καρποφορία είναι περιορισμένη. Μερικές ποικιλίες, όπως για παράδειγμα η Texas είναι πολύ ευαίσθητες. Τα δέντρα που παρουσιάζουν το συγκεκριμένο θέμα καλό είναι να ξεριζώνονται και να γίνεται η αντικατάστασή τους από υγιή. Η ασθένεια εκδηλώνεται στις ευαίσθητες ποικιλίες και συγκεκριμένα όταν ο Ιούνιος είναι ζεστός. Ο προσβεβλημένος οφθαλμός λαμβάνεται κατά την εμβολιοληψία και χρησιμοποιείται στον ενοφθαλμισμό. Για την αποφυγή της ασθένειας συνιστάται τα δέντρα για την εμβολιοληψία να καλλιεργούνται σε περιοχές με δροσερό καλοκαίρι (σε υψόμετρο > των 500μ.) ή η συγκομιδή των εμβολιοφόρων βλαστών να γίνεται νωρίτερα και να συντηρούνται στο ψυγείο μέχρι να γίνει ο ενοφθαλμισμός.
Ευρύτομο αμυγδαλιάς (Eurytoma amygdali): Είναι ο βασικός εχθρός της αμυγδαλιάς και για την καταπολέμησή του εφαρμόζεται πρόγραμμα ψεκασμών. Η προνύμφη του εντόμου αυτού κατατρώγει το σπέρμα και ο καρπός μουμιοποιείται.
Καπνώδης (Capnodis tenebrionis): Σημαντικό πρόβλημα στα γέρικα δέντρα. Οι προνύμφες του που μοιάζουν σαν κόμπρα κάνει στοές στο ξύλο και με τις ισχυρούς του γνάθους ξεραίνει τα δέντρα. Οπτικά μπορεί να φαίνεται εξωτερικά υγιές αλλά πιθανόν η ξήρανση έχει ήδη αρχίσει και σταδιακά να ξεραθεί μετά από χρόνια. Την άνοιξη τα ενήλικα τρέφονται με το φύλλωμα αλλά κυρίως με φλοιό τρυφερών βλαστών, αποφλοιώνουν νεαρούς βλαστούς. Η οικονομική ζημιά δεν είναι σημαντική.
|
Ασθένεια |
Συμπτώματα - Συνέπειες |
|
Εξώασκος |
Έντονη υπερπλασία και παραμόρφωση τρυφερών φύλλων ή άλλων υπέργειων μερών του δέντρου, φυλλόπτωση, καρούλιασμα φύλλων, εξασθένηση του δέντρου, μείωση και υποβάθμιση παραγωγής |
|
Κορύνεο
|
Ξήρανση κλαδίσκων ή κλάδων. Κυκλικές ερυθροκαστανές κηλίδες που αποξηραίνονται στο κέντρο σχηματίζοντας οπές (τρύπες από σκάγια), πολυάριθμες κηλίδες στα φύλλα, πρόωρη φυλλόπτωση |
|
Ωίδιο |
Χλώρωση ιστών, αλευρώδες επίχρισμα σε προσβεβλημένους ιστούς, κατσάρωμα και παραμόρφωση νεαρών φύλλων, μειωμένη παραγωγή, καχεκτική ανάπτυξη, καρποί υποβαθμισμένης ποιότητας |
|
Σκωρίαση |
Φυλλόπτωση, κηλιδώσεις των καρπών, φύλλα με κίτρινες και μετ’ έπειτα καστανές κηλιδώσεις (άνω μέρος ελάσματος), καστανές φλύκταινες (κάτω μέρος) |
|
Ευτυπίωση |
Νέκρωση βραχιόνων, μείωση παραγωγικής ζωής |
|
Κλαδοσπορίωση ή φουζικλάδιο |
Μειωμένο μέγεθος καρπού, σε καρπό από λαδί κηλίδες γίνονται μαύρες, καστανές κηλίδες σε βλαστούς, ελαιοπράσινες κηλίδες στα φύλλα |
|
Έλκος των κλαδίσκων |
Τεφροκαστανό - καστανό έλκος κλαδίσκων, ξήρανση κλαδίσκων, καστανές κηλίδες στα φύλλα |
|
Πολυστίγμωση |
Φύλλα που αναπτύσσουν κηλίδες χρώματος πορτοκαλόχροες, κατόπιν ξεραίνονται και πέφτουν |
|
Βερτισιλλίωση – Αδρομύκωση της αμυγδαλιάς |
Μάρανση κλάδων ή βραχιόνων, χλώρωση φύλλων, καρούλιασμα φύλλων, φυλλόπτωση, ημιπληγία, μεταχρωματισμός αγγείων ενεργού ξύλου, ξήρανση δέντρων |
|
Μονίλια |
Σε άνθη και λεπτούς βλαστούς που φέρουν τα άνθη. Ο κλαδίσκος και τα άνθη ξεραίνονται και από το βλαστό βγαίνει κόμμι (έτσι ξεχωρίζει από ανάλογη ζημιά από παγετό)
|
|
Φυτόφθορα - Αποπληξία |
Φλοιός σαν ιδρωμένος, σχίσιμο φλοιού, έκκριση κόμμεος, μονόπλευρη ή καθολική χλώρωση φύλλων, καχεκτική βλάστηση, φυλλόπτωση, ίσως ξήρανση δέντρου |
|
Σηψιρριζίες |
Καχεκτικά δέντρα αφού δεν απορροφούν θρεπτικά και νερό, νέκρωση |
|
Ασθένεια |
Συμπτώματα - Συνέπειες |
|
Υπερπλαστικό έλκος
|
Σταδιακή εξασθένηση, μείωση παραγωγικότητας, αποξήρανση κλάδων και ολόκληρων δέντρων, έλκος σε πληγές, διογκωμένος φλοιός |
|
Βακτηριακό έλκος |
Αποξήρανση κλάδων, αποξήρανση δέντρων,έλκος στους κλάδους |
|
Καρκίνος |
Όγκοι σε υπέργειο ή υπόγειο τμήμα |
|
Αδροβακτηρίωση |
Περιφερειακή χλώρωση φύλλων, χλωρωτική περιφέρεια ελάσματος, ξήρανση κορυφής και κλάδων, καχεκτικά και μη παραγωγικά δέντρα |
|
Ευρωπαϊκός ίκτερος |
Πρώιμη έκπτυξη βλαστοφόρων οφθαλμών, χλώρωση, καρούλιασμα φύλλων, μεταχρωματισμός καμβίου, νέκρωση φλοιού, βοθρίωση κορμού και ριζών, πρόωρη φυλλόπτωση |
|
Σκούπα της μάγισσας
|
Πρώιμη άνθηση, νανισμός βλαστών, σχηματισμός ροδάκων, κιτρίνισμα φύλλων, σκουποειδής βλάστηση, αποξήρανση κορυφής και βλαστών |
|
Ασθένεια |
Συμπτώματα - Συνέπειες |
|
Νεκρωτική δακτυλιωτή κηλίδωση |
Μείωση ανάπτυξης κατά 10-30%, μείωση αποδόσεων, ευπάθεια σε παγετούς |
Για να καταπολεμηθούν οι εχθροί και οι ασθένειες της αμυγδαλιάς πρέπει οι φυτωριούχοι να διαθέτουν πιστοποιημένο υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό και να εφαρμόζεται το συστηματικό πρόγραμμα ψεκασμών (όπως αυτό που δίνεται παρακάτω), σύμφωνα με τα δελτία γεωργικών προειδοποιήσεων του ΥΠΑΑΤ. Επίσης, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται τα κατάλληλα φάρμακα και στη σωστή συγκέντρωση σύμφωνα με τις οδηγίες των τοπικών γεωπόνων.
|
Εποχή Επέμβασης – Στάδιο ανάπτυξης |
Εχθροί – Ασθένειες |
|
1. Φθινόπωρο, πτώση των πετάλων 75% |
Κορύνεο, Βακτηριακό έλκος – Ανθονόμος |
|
2. Χειμερινή περίοδος |
Διαχειμάζουσες μορφές εντόμων (κοκκοειδή, κ.ά.) και ακάρεων |
|
3. Ρόδινη κορυφή – έναρξη άνθησης 10% |
Φαιά σήψη, Κορύνεο |
|
4. Μέσο άνθισης 50% |
Φαιά σήψη |
|
5. Πλήρης άνθηση |
Φαιά σήψη |
|
6. Πτώση πετάλων 100% |
Φαιά σήψη, Πολυστιγμάτωση |
|
7. Απρίλιος – Μάιος (10-15 ημέρες μετά την εμφάνιση των πρώτων ακμαίων του ευρύτομου) |
Ευρύτομο |
Α. Εγκατάσταση αμυγδαλεώνα από την αρχή
Για την απόφαση φύτευσης αμυγδαλεώνα ως επένδυση πρέπει να ληφθούν πρώτα ορισμένοι παράγοντες από επαγγελματίες γεωτέχνες. Οι παράγοντες αυτοί είναι κατά βάση εδαφοκλιματικοί και οικονομικοί. Οι εδαφοκλιματικοί έχουν να κάνουν κυρίως με τις ώρες ψύχους, τους παγετούς που επικρατούν στην περιοχή και τα εδαφολογικά χαρακτηριστικά του χωραφιού. Οι οικονομικοί σχετίζονται με την δυνατότητα διάθεσης του προϊόντος, μετακίνησής του και τελικά μεταποίησής του. Επίσης, η επιλογή πυκνής φύτευσης είναι μία κερδοφόρα καλλιεργητική επένδυση.
Εκτός από το οικονομικό κομμάτι, είναι πολύ σημαντικό και η κλιματική οπτική. Αγρότες στη Θεσσαλία, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, διαπίστωσαν ότι με την αλλαγή των ετήσιων καλλιεργειών σε δενδρώδεις και συγκεκριμένα σε αμυγδαλεώνες, μπορούν να βοηθήσουν το τοπικό κλίμα να βελτιωθεί, καθώς με τις ξηρικές καλλιέργειες θα αυξηθεί η θερμοκρασία της περιοχής κατά 4ºC.
Β. Ήδη εγκατεστημένοι αμυγδαλεώνες
Στο πρόγραμμα αναδιάρθρωσης από το ταμείο Ανάκαμψης έχει προταθεί να εισέλθει και η καλλιέργεια αμυγδαλιάς ως μία από τις βασικές καλλιέργειες στην Ελλάδα, με πολλούς παραγωγούς να την επιλέγουν ως μονοκαλλιέργεια. Συνολικά η χώρα μας καλύπτει 147.000 στρέμματα, με τα 56.000 να καλλιεργούνται στην ΠΕ Λάρισας. Οι επιδοτήσεις σχετίζονται με την εκρίζωση των ήδη υπαρχόντων δενδρυλλίων και την εγκατάσταση νέων. Τα χαρακτηριστικά των ποικιλιών που εξετάζονται είναι η ευπάθειά τους στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, εάν τα προϊόντα που παράγουν έχουν μικρότερη εμπορική αξία από εκείνα της διεθνούς αγοράς και το κατά πόσο εμφανίζουν ευπάθεια σε ασθένειες και εχθρούς που προκαλούν μεγάλες απώλειες.
Η τιμή του προϊόντος που πωλείται από τους παραγωγούς κάθε χρόνο παρουσιάζει τεράστιες αυξομειώσεις. Για τον λόγο αυτό η οικονομική πρόσοδος της καλλιέργειας δύσκολα υπολογίζεται. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την τιμή όπως η ακαρπία των καλλιεργειών λόγω αντίξοων καιρικών συνθηκών, ενώ ακόμα περισσότεροι επηρεάζουν την παραγωγή όπως η επιλεγμένη ποικιλία (αν είναι αυτογόνιμη κ.λπ.), η πυκνότητα φύτευσης, οι καλλιεργητικές φροντίδες κ.λπ.
Παράγουν καρπό από το 3ο έτος της φύτευσης και παραμένουν παραγωγικά για 70 περίπου έτη, με μέγιστη παραγωγικότητα τον 7ο-8ο χρόνο. Αναλόγως με το πόσο εκτατική ή όχι είναι η καλλιέργεια, αποδίδει 5-16 κιλά ψίχας/ δέντρο και στις εκτατικές 9-25 κιλά ψίχας/ δέντρο. Ανά στρέμμα υπάρχουν περίπου 30-40 δέντρα , με τελική απόδοση ανά στρέμμα 150 - 750 κιλά ψίχα/ στρέμμα. Η τιμή κάθε χρόνο κυμαίνεται από 3,5 ευρώ έως 10 ευρώ ανάλογα με την παραγωγική χρονιά. Υπάρχουν χρονιές χωρίς παραγωγή λόγω αντίξοων καιρικών συνθηκών. Μία λογική ακαθάριστη πρόσοδος είναι τα 500-1000 ευρώ/ στρέμμα.
Ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα που αυξάνει την τελική τιμή προϊόντος είναι η έλλειψη εργατικών χεριών για την συγκομιδή. Ως εκ τούτου οι παραγωγοί κατευθύνονται προς μηχανικά μέσα συγκομιδής, τα οποία αυξάνουν το κόστος. Για το 2022, η τιμή που όρισαν οι ιδιοκτήτες των μηχανημάτων συγκομιδής φτάνει μέχρι τα 2,5 ευρώ/ δέντρο, την στιγμή που τα προηγούμενα έτη ήταν το πολύ 1 ευρώ/ δέντρο.
Όταν ο μελλοντικός παραγωγός αποφασίσει πώς θα προχωρήσει την καλλιέργεια αμυγδαλεώνων για εμπορική χρήση και έχει ήδη κάνει το πλάνο της καλλιέργειάς του, πρέπει να εμπορευτεί τα δενδρύλλια αμυγδαλιάς. Η αγορά τους σε σχέση με άλλες καλλιέργειες δεν είναι ακριβή. Ενδεικτικά με 40 δέντρα/ στρέμμα και 2 ευρώ κόστος δενδρυλλίου, η εγκατάσταση κοστολογείται στα 80 ευρώ και συνυπολογίζοντας και την άρδευση η τιμή φτάνει περίπου στα 200 ευρώ το στρέμμα.
Με στόχο την ενθάρρυνση νέων επενδύσεων, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων σε συνεργασία με το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων προσπαθεί να ενισχύσει συνεχώς νέους αγρότες έως 41 ετών που ξεκινούν την ενασχόλησή τους με τον αγροτικό τομέα.
Ο εξοπλισμός που αναφέρεται στον παρακάτω πίνακα είναι ενδεικτικός, χωρίς να σημαίνει ότι απαραίτητα χρειάζονται όλα τα αναφερθέντα μηχανήματα:
|
Εξοπλισμός |
Χρήση |
|
Δονητικό Μηχάνημα -Συλλεκτική αμυγδάλου - ομπρέλα συλλογής |
Συγκομιδή |
|
Ταινία μεταφοράς καρπών |
Συγκομιδή |
|
Ψαλίδι αέρος / Ηλεκτρικό ψαλίδι - Κονταροπρίονο / Κλαδευτικό αλυσοπρίονο |
Κλάδεμα |
|
Καλλιεργητής |
Καταστροφή ζιζανίων |
|
Καταστροφέας |
Καταστροφή κλάδων και χόρτων |
|
Λιπασματοδιανομέας |
Λίπανση |
|
Αποφλοιωτής - Διαχωριστής |
Αποφλοίωση και διαχωρισμός ψίχας |
|
Σπαστήρες |
Σπάσιμο αμυγδάλων μετά την αποφλοίωσή τους από την πράσινη φλούδα & καθαρισμός τους |
|
Κράνος / μάσκα ψεκασμού/ μηχάνημα ψεκασμού (υπάρχει και αυτοκινούμενη) |
Ψεκασμός |
|
Γραμμή παραγωγής ψίχας αμυγδάλου |
Παραλαβή ψίχας από κέλυφος |
Μέθοδοι έξυπνης γεωργίας στην αμυγδαλιά
Όπως στις περισσότερες δενδρώδεις καλλιέργειες, έτσι και στην αμυγδαλιά τα drones (εναέρια, μη επανδρωμένα μέσα) συμβάλλουν κατά πολύ, όσον αφορά τη γεωργία ακριβείας. Σε πολλές περιπτώσεις βλέπουμε ότι μπορούν να χαρτογραφούν τον αγρό, χρησιμοποιώντας κάμερες (απλές, υπερφασματικές ή θερμικές). Ακόμα μέσω των κατάλληλων αισθητήρων, μετρώνται οι δείκτες βλάστησης (πχ. NDVI και NDRE). Με αυτόν τον τρόπο, επιτυγχάνεται καλύτερος έλεγχος της παραγωγής με πρόβλεψή της και συνάμα έλεγχο για πιθανές ελλείψεις στη λίπανση ή την άρδευση, όπως και για την ύπαρξη ασθενειών και ζιζανίων.
Ακόμα μία χρήση των drones είναι η εφαρμογή κυρίως στους ψεκασμούς, με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια απ’ ότι τα συμβατικά μέσα. Με αυτόν τον τρόπο δεν υπάρχει αντίστοιχη διασπορά, όπως σε ένα τυπικό ψεκαστικό μηχάνημα, κάνοντας τον ψεκασμό πιο ακίνδυνο και ευκολότερο, καθώς ο χειρισμός του drone γίνεται από απόσταση.
Σε κάθε περίπτωση συνιστάται η εγκατάσταση μετεωρολογικού σταθμού για την καταγραφή δεδομένων, όπως θερμοκρασία, υγρασία εδάφους, ταχύτητα ανέμου κλπ., τα οποία μπορούν να βοηθήσουν τον αγρότη στην βελτιστοποίηση της παραγωγής αμυγδάλων. Κατά αυτόν τον τρόπο, οι επεμβάσεις του έχουν τη δυνατότητα να είναι πιο στοχευμένες άρα κατ’ επέκταση λιγότερο κοστοβόρες και πιο φιλικές προς το περιβάλλον.
Τέλος, ένα χρήσιμο εργαλείο στη γεωργία ακριβείας είναι η μέτρηση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας του εδάφους. Με αυτόν τον τρόπο, αναγνωρίζουμε τη μεταβλητότητα του εδάφους, έχοντας πληροφορίες βασικές για τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να επέμβουμε με τις διάφορες εισροές (πχ. άρδευση), όπως το πορώδες αλλά και την αλατότητα του εδάφους.
Στην περιοχή με τη μεγαλύτερη παραγωγή αμυγδάλων στον κόσμο, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, συναντώνται οι περισσότερες εφαρμογές και επεμβάσεις της γεωργίας ακριβείας. Από μετεωρολογικούς σταθμούς μέχρι έλεγχο της ποιότητας του εδάφους και από αυτοματοποιημένη άρδευση μέχρι στοχευμένους ψεκασμούς είναι κάποιες από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται στην Καλιφόρνια και την έχουν φέρει στην πρώτη θέση της παραγωγής αμυγδάλων στον κόσμο. Οι αγρότες συνεχίζουν να εξελίσσονται στην περιοχή και αποζητούν περισσότερους τρόπους ώστε να βελτιώσουν την παραγωγή τους. Ακόμη, σε κάποιες περιπτώσεις συναντάμε θαλάμους πίεσης ως μετρητές υγρασίας, καθώς πιέζεται το στέλεχος και το νερό βγαίνει προς τον μίσχο. Έτσι, με έναν μεγεθυντικό φακό μπορούμε να διακρίνουμε το νερό που υπάρχει στο συγκεκριμένο στέλεχος. Η ιδέα πίσω από αυτό είναι να εντοπίζουμε την πιθανή ανάγκη του φυτού σε νερό, κυρίως κατά τις χρονικές περιόδους που το φυτό στρεσσάρεται.
Στην Ισπανία, ο σχεδιασμός και τοποθέτηση των δέντρων στον αγρό είναι το πρώτο μέλημα, καθώς με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται πιο στοχευμένη επέμβαση κυρίως στους ψεκασμούς και την άρδευση .
Παρά την κλιματική αλλαγή και πολλές φορές την έλλειψη βροχοπτώσεων, παραδοσιακές δυνάμεις στην παραγωγή αμυγδάλων βλέπουμε ότι προσαρμόζονται σε έναν κόσμο που αλλάζει ούτως ώστε να συνεχίσουν να παράγουν υψηλής ποιότητας προϊόντα.
Πολλοί είναι εκείνοι που στρέφονται προς την καλλιέργεια αμυγδαλεώνων και ιδίως νέοι αγρότες. Η Ελλάδα έχει περιθώριο να τριπλασιάσει την παραγωγή αμυγδάλου τόσο για την αυτάρκεια εγχώρια όσο και για εξαγωγές. Η ζήτηση πλέον είναι αυξανόμενη καθώς οι καταναλωτές γνωρίζουν καλύτερα την διατροφική αξία του. Επίσης, υπάρχει καλύτερη ενημέρωση του χαμηλού κόστους εγκατάστασής του σε σχέση με άλλες καλλιέργειες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σημαντική και η στήριξη των νέων αγροτών από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (link στην ενότητα “Νέοι Αγρότες”).
Θετικό είναι το γεγονός ότι έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια στην κοινότητα Ελασσόνας η Οργάνωση Παραγωγών Καρπών με Κέλυφος , με 38 νέους παραγωγούς οι οποίοι προσπαθούν να εξάγουν και στο εξωτερικό.
Η αμυγδαλιά είναι ένα εντυπωσιακό φυλλοβόλο δέντρο. Επιλέγεται είτε ως καρποφόρο για το θρεπτικό του αμύγδαλο είτε ως καλλωπιστικό λόγω της μοναδικής ανθοφορίας, που σηματοδοτεί την έναρξη της άνοιξης. Έχει μακρόστενα, φύλλα που εμφανίζονται μετά από τα αρωματικά λευκορόδινα άνθη. Τα άνθη διαδέχονται βελούδινοι, πράσινοι καρποί που ωριμάζουν στο τέλος του καλοκαιριού. Διατηρεί το φύλλωμά του από την άνοιξη έως το φθινόπωρο, όπου σταδιακά πέφτουν.
|
Κοινό όνομα |
Αμυγδαλιά |
|
Βοτανική ονομασία |
Prunus amygdalus |
|
Οικογένεια |
Rosaceae |
|
Είδος φυτού |
Καρποφόρο, καλλωπιστικό |
|
↨ Μέγιστο ύψος (m) |
4 - 8 m |
|
↔ Μέγιστο πλάτος (m) |
4 - 8 m |
|
Χρόνος για μέγιστο ύψος |
10 - 20 έτη |
|
Εδαφικές απαιτήσεις |
Μέσης σύστασης, γόνιμα, καλά στραγγιζόμενα (μπορεί και σε: Ξηρά και ασβεστώδη εδάφη) |
|
Υδατικές απαιτήσεις |
|
|
pH εδάφους |
Χωρίς απαιτήσεις |
|
Αντοχή στο κρύο |
Μέτρια |
|
Αντοχή στη ζέστη |
Ναι |
|
Απαιτήσεις σε φως |
|
|
Περίοδος ανθοφορίας |
Άνοιξη - Φθινόπωρο |
|
Άνθος |
Λευκορόδινο - λευκό |
Εξαιτίας των όψιμων παγετών επιλέγονται οψιμανθείς ποικιλίες αλλά με υψηλό ποσοστό ψίχας, ώστε να μην καούν τα άνθη. Είναι σημαντική η επιλογή σληροκέλυφων ή ημίσκληρων ποικιλιών για την αποφυγή προσβολής καρπών από εχθρούς, μετά τη συγκομιδή.
Στην Ελλάδα γίνεται κυρίως καλλιέργεια των ποικιλιών: Φερανιές (Ferragnes), Τέξας (Texas), Τουόνο (Tuono), Φεραντουέλ (Ferraduel), Ρέτσου.
Σκληροκέλυφες ποικιλίες
Οι συγκεκριμένες ποικιλίες πέρα από το γεγονός παρουσίασης καρπού με σκληρό κέλυφος συνήθως είναι μεγαλόκαρπες και έχουν σχετικά χαμηλό ποσοστό ψίχας (25%-40%). Στην κατηγορία αυτή ανήκουν αρκετές τοπικές όπως οι «Γίγαντες», τα «Ροδακινάτα Κύμης», τα «Τσιγγέλια», καθώς και ξένης προέλευσης όπως η «Truoito» (οψιμανθής ποικιλία, κατάλληλη για περιοχές της Κεντρικής και Β. Ελλάδος – είναι αυτογόνιμη), η «Ferragnes», η «Ai» (επικονιάστρια ποικιλία της Ferragnes), η «Ferraduel» και άλλες.
Ημίσκληρες
Ανήκει η «Texas» η οποία είναι οψιμανθής κατάλληλη για τη Β. Ελλάδα, παράγει καρπό μετρίου μεγέθους με αναλογία ψίχας 46,2%. Επίσης, καλές επικονιάστριες θεωρούνται η «Ρέτσου», η «Truoito», και η «Truono».
Απαλοκέλυφες
Η ποικιλία “Αφράτα Χίου” προήλθε από τη Χίο και καλλιεργείται σε όλη την Ν. Ελλάδα. Το ποσοστό αναλογίας ψίχας είναι 50-52%. Έχει μικρό, εύγευστο καρπό με κανονικό σχήμα και η ψίχα είναι ιδανική για την παραγωγή κουφέτων. Ανθίζει πολύ νωρίς και είναι κατάλληλη για τη Β. Ελλάδα.
«Ρέτσου»
Ποικιλία που προέρχεται από την Ελλάδα, οψιμανθής, ιδανική για το κλίμα της Β. Ελλάδας. Κατάλληλες επικονιάστριες ποικιλίες οι «Texas» και «Ferragnes». Ο καρπός της συγκεκριμένης είναι επιμήκης και το ποσοστό αναλογίας ψίχας είναι 52-64%. Η «Ρέτσου» έχει αρκετά πλεονεκτήματα αλλά και κάποια μειονεκτήματα. Τα βασικά πλεονεκτήματά της είναι ότι πρόκειται για δέντρο που εισέρχεται νωρίς στην καρποφορία, έχει μεγάλη αντοχή στην ξηρασία και στο ασβέστιο, καρποφορεί κάθε χρόνο πάρα πολύ και ανθίζει όψιμα. Το μειονέκτημα όμως είναι η ευπάθειά της στη μονίλια και στην σκωρίαση.
Η αμυγδαλιά πολλαπλασιάζεται με σπόρο. Τα νεαρά δενδρύλλια που εμφανίζονται εμβολιάζονται με την επιθυμητή ποικιλία με ενοφθαλμισμό με όρθιου Τ. Ο σχιστός εμβολιασμός ή ο υπόφλοιος στεφανίτης προτιμούν τα ενήλικα δέντρα. Τα κύρια υποκείμενα αμυγδαλιάς στα οποία επιλέγεται η χρήση τους είναι το σπορόφυτο αμυγδαλιάς και το αμυγδαλοροδάκινο GF677.
Το υποκείμενο Aμυγδαλοροδακινιά (GF 677) είναι το καταλληλότερο. Θεωρείται ένα ζωηρό υποκείμενο, με ανθεκτικότητα στην ξηρασία και το ασβέστιο. Συγκριτικά με τα σπορόφυτα ροδοκινιάς έχει μεγαλύτερη ανοχή στα υγρά εδάφη και αντέχει στο βακτηριακό καρκίνο, την αργυροφιλία, καθώς και στους νηματώδεις. Στην καρποφορία μπαίνει γρήγορα. Είναι ιδανικό για επαναφύτευση σε χωράφια που υπήρχαν ροδακινιές. Για τον έλεγχο της ζωηρότητας του υποκειμένου και της κόμης προτείνεται η εφαρμογή κλαδέματος το καλοκαίρι.
Ωστόσο για τους καλλιεργητές που είναι ερασιτέχνες, συνιστάται να επιλέγονται έτοιμα, εμβολιασμένα δενδρύλλια καθώς το κόστος τους δεν είναι υψηλό.
Η φύτευση της αμυγδαλιάς γίνεται είτε με μπάλα χώματος είτε γυμνόριζη. Τα γυμνόριζα φυτά αναπτύσσουν πιο ισχυρό, ακτινωτό ριζικό σύστημα και είναι πιο σταθερά στις θέσεις τους σε ζημιές από ισχυρούς ανέμους. Τα μέσα Νοεμβρίου μέχρι τα τα μέσα Ιανουαρίου είναι προτεινόμενες περίοδοι φύτευσης στις θέσεις τους, χωρίς φύλλα. Το κλάδεμα καρποφορίας τους εξαρτάται από το ριζικό σύστημα, το οποίο όσο πιο περιορισμένης ανάπτυξης είναι τόσο πιο αυστηρό θα πρέπει να είναι και το κλάδεμα. Στην περίπτωση των δενδρυλλίων που φυτεύονται με μπάλα χώματος πρέπει να τοποθετούνται στις θέσεις τους τέλος του φθινοπώρου με αρχές χειμώνα, καθότι με τις πρώτες βροχές αρχίζουν να εκπτύσσουν νέες ρίζες, να εγκαθίστανται στο χωράφι και συνεπώς να μη χρειάζονται κλάδεμα. Επίσης τα παραπάνω δενδρύλλια εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας στη μεταφύτευση. Οι λάκκοι φύτευσης πρέπει να έχουν διάμετρο περίπου 60 εκ. Το βάθος τους μπορεί να είναι μικρό (αν έχει προηγηθεί βαθιά καλλιέργεια) ή και μεγάλο περίπου 60 εκ.. Οι μεγάλοι λάκκοι γεμίζονται με επιφανειακό χώμα εμπλουτισμένο με φωσφοροκαλιούχα λιπάσματα. Η φύτευση των δενδρυλλίων πρέπει να είναι πιο βαθιά απ’ ότι ήταν στο έδαφος ή στα σακούλια και το εμβόλιο να μη σκεπάζεται με χώμα.
Σχετικά με τις αποστάσεις φύτευσης μπορεί να είναι από 5x6, 4x5 ή ακόμη πιο πυκνές, ανάλογα με τη ζωηρότητα της ποικιλίας και του υποκειμένου, τη γονιμότητα του εδάφους και τη δυνατότητα άρδευσης ή μη. Ειδικότερα, όσο μεγαλύτερη είναι η ζωηρότητα της ποικιλίας/υποκειμένου, η γονιμότητα του εδάφους και η άρδευση, τόσο πιο αραιή είναι η φύτευση των δενδρυλλίων. Η συγκομιδή γίνεται με τα χέρια όταν έχουμε περιορισμένο αριθμό δέντρων.
Κλάδεμα
Λίπανση
Πότισμα
Ασθένειες
Η μονίλια είναι η πιο σοβαρή μυκητολογική ασθένεια που προσβάλλει τα άνθη και τους βλαστούς της αμυγδαλιάς. Η όψη τους είναι σα ζεματισμένοι από ζεστό νερό ή σαν καμένα από την παγωνιά. Για την αντιμετώπιση της μονίλιας απαιτείται να ψεκάσουμε με χαλκούχο διάλυμα. Για την αντιμετώπιση του εντόμου του ευρύτομου που προσβάλλει τους νεαρούς καρπούς της αμυγδαλιάς, οφείλεται να γίνεται ψεκασμός με οικολογικό σκεύασμα φυσικής πυρεθρίνης.
Προσβολή από φόμοψη και αντιμετώπιση από χειμερινούς ψεκασμούς
Κλάδεμα διαμόρφωσης στα δέντρα - Κριτήρια επιλογής σχήματος και βασικές αρχές
Βασιλακάκης, Μ., 2016. Γενική και Ειδική Δενδροκομία. Εκδόσεις Γαρταγάνη, Θεσσαλονίκη, Έλλας. E.U.
Γεωργία και Κτηνοτροφία, Συλλογικό έργο (2013). Αφιέρωμα - Ακρόδρυα δέντρα. Εκδόσεις ΑγροΤύπος.
Ελευθεροχωρινός Η.Γ. 2008. Ζιζανιολογία: Ζιζάνια, Ζιζανιοκτόνα, Περιβάλλον, Αρχές και Μέθοδοι Διαχείρισης (3η έκδοση). Αθήνα, Εκδόσεις ΑγροΤύπος.
Κάσσανδρος Γάτσιος. Η αμυγδαλιά - Πλήρης οδηγός Καλλιέργειας (2η έκδοση). Ηλεκτρονικό βιβλίο.
Παναγόπουλος Γ. Χρήστος (2007). Ασθένειες καρποφόρων δέντρων και αμπέλου. Εκδόσεις Σταμούλη.
Ποντίκης Κωνσταντίνος (1998). Γενική Δενδροκομία. Εκδόσεις Σταμούλη.
Ποντίκης Κωνσταντίνος (1996). Ειδική Δενδροκομία, Ακρόδρυα - Πυρηνόκαρπα - Λοιπά καρποφόρα. Εκδόσεις Σταμούλης.
Τζανακάκης Ε. Μίνως (2003). Έντομα καρποφόρων δέντρων και αμπέλου. Εκδόσεις ΑγροΤύπος.
Allyson Levy, Scott Serrano (2022) .Cold-Hardy Fruits and Nuts : 50 Easy-to-Grow Plants for the organic Home Garden or landscape. Publisher: Chelsea Green Publishing Co.
Elizabeth J. Fichtner ; Bruce Lampinen. Understanding seasonal vegetative growth on almond. Agriculture and Natural Resources, University of California. 2018
Jean - Yves Prat (2008). Κλάδεμα καρποφόρων δέντρων και θάμνων. Μεταφραστής: Αλεξάνδρα Δημητριάδη. Εκδόσεις Ψύχαλος.
Jennifer Wilkinson (2011). Η καλλιέργεια των ακρόδρυων. Εκδόσεις Βασδέκης.
Riccardo Massantini;Maria Teresa Frangipan. Progress in Almond Quality and Sensory Assessment: An Overview. 2022
