Λευκό άνθος και καρπός Φλάσκας μελιτζάνας
Βοτανική ταξινόμηση: το βοτανικό όνομα της μελιτζάνας είναι Solanum melongena L. και ανήκει στη βοτανική οικογένεια Solanaceae.
Φυτό: καλλιεργείται ως ετήσιο φυτό στις εύκρατες ζώνες και ως πολυετές στις τροπικές. Τα φυτά έχουν ορθοτενή ανάπτυξη και φτάνουν σε ύψος τα 60-120 εκ..
Βλαστός: οι βλαστοί του φυτού αρχικά είναι τρυφεροί και ποώδεις, στην συνέχεια όμως γίνονται ξυλώδεις παραμένοντας εύθραυστοι.
Φύλλα: είναι εναλλασσόμενα επί των βλαστών, μεγάλα, φέρουν τρίχες και χνούδι, ενώ αρκετές φορές πάνω στις νευρώσεις σχηματίζονται αγκάθια.
Ρίζα: φτάνει σε βάθος 60-120 εκ. Σχηματίζει μια κεντρική ρίζα, η οποία ωστόσο αντικαθίσταται με πολλές πλευρικές σε περίπτωση καταστροφής της κατά την μεταφύτευση. Το ριζικό σύστημά της αν και αναπτύσσεται κυρίως επιφανειακά είναι αρκετά πλούσιο και πυκνό με αποτέλεσμα να εκμεταλλεύεται αρκετά αποτελεσματικά τον όγκο του εδάφους που διαρριζώνει.
Άνθη: τα άνθη εμφανίζονται μονήρη ή σε ταξιανθίες με ένα κύριο άνθος και ένα ή περισσότερα δευτερεύοντα άνθη και σχηματίζονται πάνω στους βλαστούς. Στις πρώιμες ποικιλίες εμφανίζονται με τον σχηματισμό του 6ου πραγματικού φύλλου, ενώ στις πολύ όψιμες μετά το 14ο πραγματικό φύλλο. Η στεφάνη έχει χρώμα ιώδες.
Λευκό άνθος μελιτζάνας
Καρπός: ο καρπός είναι ράγα και είναι το μόνο βρώσιμο τμήμα της μελιτζάνας. Έχει σχήμα σφαιροειδές, απιοειδές, ωοειδές, επίμηκες ή κυλινδρικό. Η σάρκα του καρπού έχει χρώμα λευκό έως φαιολευκό και υφή σπογγώδη.
Η μελιτζάνα είναι φυτό θερμής εποχής και καλλιεργείται με επιτυχία σε τροπικές, υποτροπικές και θερμές περιοχές και εποχές των εύκρατων κλιμάτων. Άριστες μέσες θερμοκρασίες ανάπτυξης θεωρούνται κατά την ημέρα 22-30°C και τη νύχτα 18-24°C. Η άριστη θερμοκρασία του εδάφους κυμαίνεται στους 25-35°C. Είναι ανθεκτικό φυτό στις υψηλές θερμοκρασίες και στην ξηρασία (οι ποικιλίες με επιμήκεις καρπούς είναι οι πιο ανθεκτικές), αλλά έχει ευαισθησία στις χαμηλές θερμοκρασίες. Έχει υψηλές ανάγκες σε φωτισμό.
Η μελιτζάνα έχει την ικανότητα να προσαρμόζεται σε διάφορους τύπους εδαφών. Ωστόσο ιδιαίτερα αποδοτική είναι σε έδαφος μέσης μέχρι ελαφράς σύστασης, βαθύ, γόνιμο, με καλή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία και απαλλαγμένο από άλατα. Για πρώιμη παραγωγή θα πρέπει να προτιμούνται τα ελαφρά αμμώδη εδάφη. Η βλάστησή της είναι περιορισμένη και σε συνεκτικά εδάφη γι΄αυτό πρέπει να μην καλλιεργείται σε συνεκτικά εδάφη. Η κακή στράγγιση προκαλεί σήψεις στο ριζικό σύστημα, επομένως η καλή αποστράγγιση είναι απαραίτητη. Το άριστο pH κυμαίνεται μεταξύ 5,5-7,2. Τέλος η αυθεντικότητά της στην αλατότητα είναι μέτρια.
Καρπός μελιτζάνας Φλάσκας
Η καλλιεργούμενη μελιτζάνα διαχωρίζεται σε τρεις βοτανικές ποικιλίες:
Εξωτερικά η επιδερμίδα του καρπού της μελιτζάνας είναι λεία και χρώματος βαθύ ιώδες κατά κανόνα. Υπάρχουν όμως και ποικιλίες που δίνουν καρπούς με διάφορα άλλα χρώματα επιδερμίδας, όπως ανοιχτό ιώδες, ανοιχτοκίτρινο, λευκό ή και πράσινο, ή και καρπούς με ανομοιόμορφους χρωματισμούς (π.χ. ιώδες διακοπτόμενο από ακανόνιστες κηλίδες ή ραβδώσεις λευκού χρώματος ή το αντίστροφο).
Στην μελιτζάνα επίσης υπάρχουν και οι κοινές ποικιλίες όπως Black Beauty, Long Purple, Black Magic, Άργους, Σύρου, Τσακώνικη κ.λ.π . και τα υβρίδια που είναι πιο αποδεκτά για καλλιέργεια στο θερμοκήπιο γιατί δίνουν καλύτερες αποδόσεις και είναι πιο προσαρμοσμένα στις συνθήκες αυτές. Τα πιο διαδεδομένα υβρίδια είναι τα Bonica F1, Delica F1, Black Magic, Zenith F1, Festival F1, Black Mamouth F1, Ecavi, Jersey King, NP F1, Galine F1, Goliath F1, CapriceF1, Anchora F1.
Τα άνθη της μελιτζάνας μπορούν να εξελίσσονται σε καρπούς χωρίς γονιμοποίηση (φαινόμενο της παρθενοκαρπίας). Η γονιμοποίηση πραγματοποιείται υπό ιδανικές συνθήκες. Η ταχύτητα ανάπτυξης του φυτού εξαρτάται από τη δύναμη του καρπού αν είναι εύρωστο - μεγάλο άνθος τότε ο καρπός θα είναι μεγάλος και από τη διαφορά θερμοκρασίας μέρας και νύκτας. Πολύ σημαντικό είναι να εξασφαλίσουμε την ισορροπία βλάστησης και καρποφορίας. Η μελιτζάνα είναι επιρρεπής στη βλαστομανία όταν έχει μικρό βλαστό καρπών. Περιορίζεται με τη μείωση των αρδεύσεων και των αζωτούχων λιπάνσεων.
Η έναρξη της συγκομιδής γίνεται στην εμπορική ωρίμανση του καρπού. Πρέπει να τοποθετείται χρονικά περίπου 3,5 έως 5 μήνες μετά τη σπορά, ανάλογα με τις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν στην καλλιέργεια και την ποικιλία που χρησιμοποιείται. Η συγκομιδή δεν πρέπει να γίνεται πολύ πριν την φυσιολογική ωρίμανση γιατί οι καρποί θα είναι πικροί με μικρή συντηρησιμότητα, ενώ εάν συγκομιστούν πολύ πιο αργά από τη φυσιολογική ωρίμανση θα έχουν σκληρή σάρκα και άγευστη.
Οι καρποί βρίσκονται στην εμπορική ωρίμανση όταν στην κορυφή τους (αντιδιαμετρικά του μίσχου) είναι ορατή η αλλαγή του χρώματος, γίνεται ανοιχτό ιώδες και λαμβάνει το τελικό σχήμα του. Η συγκομιδή γίνεται 3 φορές την εβδομάδα, ενώ τις νεφελώδεις ημέρες με χαμηλές θερμοκρασίες τον χειμώνα γίνεται συγκομιδή μία φορά την εβδομάδα. Χρησιμοποιείται ειδικό ψαλίδι ή μαχαίρι καθώς ο μίσχος είναι αγκαθωτός. Για μείωση της απώλειας υγρασίας ο καρπός συγκομίζεται μαζί με τον μίσχο.
Όταν οι καρποί ταξινομούνται κατά βάρος, διακρίνονται οι εξής κατηγορίες μεγέθους: 100-175 g, 175-225 g, 225-300 g, 400-500 g, – >500 g. Η πλέον περιζήτητη κλάση μεγέθους στην ελληνική αγορά είναι αυτή των 225-400 g, ενώ στην βόρεια Ευρώπη συνήθως προτιμώνται τα μικρότερα μεγέθη που περιλαμβάνονται στην κατηγορία των 100-225 g.
Οι καρποί της μελιτζάνας μετά την συγκομιδή τους συσκευάζονται σε ξύλινα, πλαστικά ή χάρτινα τελάρα και τοποθετούνται σε διπλή σειρά. Τα τελευταία χρόνια αρχίζει να επικρατεί κυρίως η συσκευασία σε χάρτινα τελάρα των 5 κιλών καθώς είναι πιο φιλική για το περιβάλλον και ενδεδειγμένη για την διατήρηση της ποιότητας των καρπών. Οι καρποί τοποθετούνται λοξά στα τελάρα συσκευασίας, με τον μίσχο και τον κάλυκα προς το έδαφος, προς αποφυγή τραυματισμών των υπόλοιπων καρπών από τα αγκάθια του μίσχου και της στεφάνης. Μπορούν να αποθηκευτούν για 2-3 εβδομάδες σε θερμοκρασία ίση με 10-15°C και υγρασία 80-95%, αρκεί να έχουν συγκομιστεί ώριμοι. Αποθηκεύονται επίσης για σύντομο χρονικό διάστημα για 7-10 εβδομάδες στους 7- 10°C και σχετική υγρασία 90-95%. Αποθηκεύονται σε θερμοκρασία κάτω από 10°C για μεγαλύτερο διάστημα έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση κρυοτραυματισμών (chilling injury). Τα σημάδια του κρυοτραυματισμού γίνονται ορατά όταν οι καρποί μεταφερθούν σε συνθήκες δωματίου οπότε καταστρέφονται και γίνονται σύντομα ακατάλληλοι για εμπορία.
