Η βιομηχανική τομάτα εντάσσεται στην κατηγορία των βιομηχανικών φυτών με σημαντική οικονομική σημασία σε παγκόσμια κλίμακα. Κέντρο προέλευσής της είναι η Κεντρική και η Νότια Αμερική, συγκεκριμένα το Μεξικό. Στην Ευρώπη ήρθε για πρώτη φορά στα μέσα του 16ου αιώνα και διαδόθηκε σε Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία, Αγγλία, Βέλγιο καθώς και σε άλλες χώρες ως φυτό για καλλωπιστικές και φαρμακευτικές της ιδιότητες. Μετά το 1975, με την κατασκευή σύγχρονων βιομηχανικών μονάδων μεταποίησης σημειώθηκε σημαντική επέκταση της καλλιέργειας. Τα τελευταία χρόνια η παραγωγή της παγκοσμίως ανέρχεται από 30 έως 40 εκατομμύρια τόνους.
Η Ελλάδα βρίσκεται στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως στην παραγωγή μεταποιημένων προϊόντων της βιομηχανικής τομάτας. Η παραγωγή της κυμαίνεται τα τελευταία χρόνια από 300 χιλιάδες έως 1,2 εκατομμύρια τόνους. Η συνολική καλλιεργούμενη έκταση κυμαίνεται από 40 έως 200 χιλιάδες στρέμματα και εντοπίζεται κυρίως στους νομούς Ηλείας, Βοιωτίας, Φθιώτιδας, Λάρισας, Μαγνησίας και Σερρών.
Η τοµάτα είναι δικότυλο, ποώδες, πολυετές φυτό, αλλά καλλιεργείται ως ετήσιο. Αυτογονιµοποιούµενο σε υψηλό ποσοστό µε την υποβοήθηση της επικονίασης από τον άνεµο ή τα έντοµα.
Ριζικό σύστηµα
Το ριζικό σύστηµα της τοµάτας αποτελείται από µία κεντρική, πασσαλώδη ρίζα που µπορεί να φτάσει σε βάθος 60 cm, επιµηκυνόµενη κατά 2-3 cm την ηµέρα. Όταν η τοµάτα µεταφυτεύεται, η κεντρική ρίζα καταστρέφεται και παράγονται δευτερεύουσες πλευρικές ρίζες ακόµη και από τον λαιµό του φυτού, γεγονός που θεωρείται πλεονέκτηµα γιατί διευκολύνει την εγκατάσταση του φυτού κατά τη µεταφύτευση.
Στέλεχος
Η τοµάτα είναι φυτό ποώδες. Ο κεντρικός βλαστός φέρει φύλλα, στις µασχάλες των οποίων υπάρχουν οφθαλµοί που αναπτύσσουν πλευρικά στελέχη. Το σχήµα του βλαστού είναι κυλινδρικό και εσωτερικά είναι πλήρης. Στα πρώτα στάδια ανάπτυξης είναι τρυφερός, εύθραυστος, χυµώδης και µαλακός, αργότερα γίνεται πιο σκληρός και αποκτά µηχανική αντοχή χωρίς όµως να ξυλοποιείται. Η ανάπτυξη του βλαστού, όσον αφορά το µήκος, καθορίζεται από γενετικούς παράγοντες µε αποτέλεσµα το φυτό να αυξάνεται σε ύψος µε ένα ή περισσότερα στελέχη που παράγουν φύλλα σε κάθε κόµβο και καταλήγουν σε µια ακραία ταξιανθία (φυτό καθορισµένης ανάπτυξης) ή σε βλαστό (φυτό µη καθορισµένης ανάπτυξης). Το σχήµα του φυτού µπορεί να είναι θαµνώδες, κρεµοκλαδές ή νάνο.
Φύλλα
Τα φύλλα είναι εναλλασσόµενα, σύνθετα, αποτελούµενα από 7-11 µικρότερα ανισοµεγέθη, ακανόνιστα, πτεροσχιδή φυλλάρια µε ένα µόνο ακραίο φυλλάριο και µικρά επιφυή παράφυλλα. Ο αριθµός των φυλλαρίων και το µέγεθός τους ποικίλλει ανάλογα µε την ποικιλία και τη θέση του φύλλου πάνω στο βλαστό. Η άνω επιφάνεια των φυλλαρίων έχει χρώµα λαµπερό βαθύ πράσινο και η κάτω επιφάνεια ελαιώδη ανοικτό πράσινο χρωµατισµό. Τα φύλλα όπως και οι βλαστοί καλύπτονται από αδενώδεις τρίχες που εκκρίνουν µια ουσία µε χαρακτηριστικό άρωµα.
Ταξιανθία και άνθη
Τα άνθη της τοµάτας είναι τοποθετηµένα ανά 3-20 σε κυµατώδεις ταξιανθίες που διακλαδίζονται συµµετρικά ή ασύµµετρα ανάλογα µε την ποικιλία. Στο άκρο κάθε διακλάδωσης υπάρχει ένα άνθος που φέρει πράσινο δερµατώδη κάλυκα µε 5 σέπαλα, στεφάνη µε 5 ή περισσότερα ενωµένα κίτρινα πέταλα και 5 ή περισσότερους στήµονες. Οι στήµονες είναι ενωµένοι στη βάση τους µε τη στεφάνη και ενωµένοι κατά µήκος µεταξύ τους ώστε να σχηµατίζουν κώνο γύρω από τον στύλο, που είναι συνήθως πιο βραχύς, εγκλωβισµένος από τους ανθήρες. Η ωοθήκη είναι πολύχωρη µε 2-7 ή και περισσότερους χώρους και σε κάθε χώρο περιλαµβάνει πολλά ωάρια. Τα άνθη της τοµάτας είναι ερµαφρόδιτα και αυτογονιµοποιούνται. Η άνθηση δεν είναι σύγχρονη και γίνεται σταδιακά, εκτός ορισµένων ποικιλιών για µηχανική συγκοµιδή. Η βλάστηση της γύρης είναι βραδεία και γι’ αυτό η γονιµοποίηση γίνεται περίπου 2 ηµέρες µετά την επικονίαση και επηρεάζεται σηµαντικά από τις καιρικές συνθήκες.
Καρπός και σπόρος
Ο καρπός είναι ράγα κόκκινου, ρόδινου ή κίτρινου χρώµατος και χωρίζεται µε σαρκώδη τοιχώµατα σε 4-10 χώρους. Αποτελείται από τον φλοιό, τη σάρκα ή πούλπα και τους σπόρους που περιβάλλονται από µια ζελατινώδη ουσία. Η µέση σύσταση του καρπού είναι σάρκα και χυµός 96-97%, σπόροι 2-3% και φλοιός 1- 2%. Το σχήµα του καρπού µπορεί να είναι σφαιρικό, επιµηκυµένο ή κυλινδρικό. Ο κόκκινος χρωµατισµός του καρπού οφείλεται στο κυριότερο καροτενοειδές της τοµάτας, το λυκοπένιο. Είναι ένας πολυακόρεστος υδρογονάνθρακας και µια από τις πλέον ισχυρές αντιοξειδωτικές ουσίες φυτικής προέλευσης. Η βιοσύνθεση του λυκοπενίου πραγµατοποιείται µόνο στους φυτικούς ιστούς και ο άνθρωπος το λαµβάνει αποκλειστικά µέσω της τροφής και κυρίως µέσω της κατανάλωσης νωπής τοµάτας και των επεξεργασµένων προϊόντων της. Ο σπόρος της τοµάτας είναι ωοειδής, πεπλατυσµένος µε µήκος 3-5 mm και πλάτος 2-4 mm, το χρώµα του είναι καφεκίτρινο και η επιφάνειά του καλύπτεται από τριχοειδείς αποφύσεις. Εσωτερικά από το περισπέρµιο, ο σπόρος φέρει ένα κυρτό, σε σχήµα σπείρας έµβρυο που περιβάλλεται από µικρού µεγέθους ενδοσπέρµιο. Το έµβρυο αποτελείται από δύο κοτύλες και τον εµβρυακό άξονα, που φέρει στη βάση του το ριζίδιο, αντιδιαµετρικά το επικοτύλιο και στο ενδιάµεσο το υποκοτύλιο. Το βάρος χιλίων κόκκων είναι 3,2- 3,4 γραμμάρια, δηλαδή ένα γραµµάριο περιέχει περίπου 450 σπόρους.
Ο βιολογικός κύκλος διαρκεί 5-7 µήνες. Το φύτρωµα των φυτών γίνεται µετά από 15 ηµέρες ανάλογα µε την ποικιλία/υβρίδιο και τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Όταν ο σπόρος της τοµάτας βρεθεί σε ευνοϊκές συνθήκες θερµοκρασίας και υγρασίας,από το έµβρυο εµφανίζεται το ριζίδιο και αρχίζει η αύξηση του υποκοτυλίου µε τη συνακόλουθη έκπτυξη των κοτυληδόνων και ανάδυσή τους πάνω από την επιφάνεια του εδάφους. Στη συνέχεια αναπτύσσεται το επικοτύλιο και ακολουθεί η βλαστητική ανάπτυξη, η άνθηση, η καρπόδεση και η ωρίµανση των καρπών. Το φύτρωµα ξεκινά από θερµοκρασίες 12-13 °C και επιταχύνεται σε θερµοκρασίες µεταξύ 18-26 °C. Η εποχή σποράς ξεκινά µετά τις 15 Μαρτίου και µπορεί να επεκταθεί µέχρι το τέλος Απριλίου και γίνεται µε απευθείας σπορά σε απλές ή δίδυµες σειρές. Τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει η µεταφύτευση έτοιµων σποροφύτων, µέθοδος που πλεονεκτεί έναντι άλλων µεθόδων γιατί µε αυτή προπαρασκευάζεται καλύτερα το έδαφος, αντιµετωπίζονται αποτελεσµατικότερα τα ζιζάνια, αποφεύγεται η αραίωση των φυταρίων, χρησιµοποιούνται µικρότερες ποσότητες σπόρου, επιτυγχάνεται πρώιµη και οµοιόµορφη παραγωγή και διευκολύνεται η µηχανική συγκοµιδή. Η ανάπτυξη του φυτού ευνοείται σε θερµοκρασίες ηµέρας µεταξύ 23-24 °C και νύχτας στους 14 °C. Άριστη καρπόδεση επιτυγχάνεται σε θερµοκρασίες 22-26 °C, ενώ θερµοκρασίες που υπερβαίνουν τους 30-33 °C προκαλούν ανθόρροια και έχουν αρνητική επίδραση στην ανάπτυξη των καρπών και στον σχηµατισµό των χρωστικών του. Ειδικότερα ο σχηµατισµός της λυκοπίνης, που είναι υπεύθυνη για τον κόκκινο χρωµατισµό των καρπών, αρχίζει από τα πρώτα στάδια της ωρίµανσης και ευνοείται σε θερµοκρασίες 16-21 °C, ενώ διακόπτεται σε θερµοκρασίες µεγαλύτερες των 30-32 °C. Η µορφή της ανάπτυξης του φυτού µπορεί να είναι ακαθόριστη, ηµιακαθόριστη ή καθορισµένη.
Σημαντικό ρόλο στη διάρρηξη των ανθήρων και την εκτίναξη της γύρης παίζει η θερμοκρασία. Ιδανικές θερμοκρασίες για τα καλύτερα αποτελέσματα, είναι άνω των 21°C, ενώ θερμοκρασίες κάτω των 18°C καθυστερούν την εκτίναξη της γύρης και άνω των 32°C προκαλούν μείωση της καρπόδεσης. Λύση στη δεύτερη περίπτωση (υψηλή θερμοκρασία) μπορεί να δοθεί με σύστημα άρδευσης την εφαρμογή καταϊονισμού.
Η γονιμοποίηση στην τομάτα γίνεται φυσιολογικά όταν επικρατούν ευνοϊκές συνθήκες θερμοκρασίας, υγρασίας αέρος και εδάφους, φωτισμού και εφαρμόζεται ισορροπημένη λίπανση. Αντίθετα, η φτωχή γονιμοποίηση σε όλα τα υγιή φυτά εξαρτάται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν λίγο πριν και κατά την επικονίαση. Αρνητική επίδραση στη γονιμοποίηση έχουν η χαμηλή ένταση φωτισμού, η μικρή διάρκεια φωτισμού και οι υψηλές θερμοκρασίες τη νύχτα.
Ιδανική θερμοκρασία για να επιτευχθεί η γονιμοποίηση θεωρούνται οι 21°C, ενώ οι θερμοκρασίες πάνω και κάτω από το άριστο επηρεάζουν δυσμενώς τη γονιμοποίηση. Τα άριστα επίπεδα υγρασίας για ικανοποιητική φυσιολογική γονιμοποίηση κυμαίνονται μεταξύ 60-70% σχετική υγρασία. Η πολύ χαμηλή και η πολύ υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία επηρεάζουν δυσμενώς τη γονιμοποίηση. Χαμηλή υγρασία σε συνδυασμό με υψηλή θερμοκρασία προκαλεί επιμήκυνση του στύλου του άνθους πριν από την διάρρηξη των ανθήρων, με αποτέλεσμα η επικονίαση να αποτυγχάνει λόγω του ότι το στίγμα βρίσκεται εκτός του κώνου των ανθήρων.
Tα χαρακτηριστικά µιας ποικιλίας που την καθιστούν κατάλληλη για µεταποίηση είναι:
Ικανότητα για σχηµατισµό και ανάπτυξη καρπών σε µεγάλος εύρος διαφορετικών εδαφοκλιµατικών συνθηκών έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ικανοποιητική παραγωγή.
Οι καρποί πρέπει να είναι συνεκτικοί και ελαστικοί, ανθεκτικοί σε µηχανικές πιέσεις κατά τη συλλογή, τη φόρτωση και τη µεταφορά.
Συγκεντρωµένη ωρίµανση ή αυξηµένη αντοχή στην υπερωρίµανση των καρπών των χαµηλότερων διακλαδώσεων του φυτού.
Σχήµα καθορισµένο µε περιορισµένη φυλλική επιφάνεια που επιτρέπει την απρόσκοπτη διέλευση των καλλιεργητικών εργαλείων µεταξύ των σειρών για την εκτέλεση των εργασιών διευκολύνει τον εντοπισµό των καρπών κατά τη συλλογή και ταυτόχρονα προστατεύει τους καρπούς στο διάστηµα της ανάπτυξης και της ωρίµανσης.
Ολοκληρωµένη ωρίµανση των καρπών έτσι ώστε να µην υπάρχουν µέρη της επιφάνειας µε πράσινο χρωµατισµό τα οποία επηρεάζουν αρνητικά το χρώµα και τις οργανοληπτικές ιδιότητες του τελικού προϊόντος.
Αυξηµένη αναλογία διαλυτών στερεών συστατικών στον χυµό (υψηλοί βαθμοί Brix), αυξηµένη περιεκτικότητα σε ζάχαρα, µέση ή χαµηλή οξύτητα και ζωηρό κόκκινο χρώµα καρπού.
Ανθεκτικότητα σε ασθένειες (βερτιτσίλιο, φουζάριο, φυτόφθορα) και στους νηµατώδεις.
Υψηλές αποδόσεις
|
Προϊόν |
Ορισμός |
|
Φυσικός χυµός τοµάτας |
Ο µη συµπυκνωµένος χυµός των ώριµων καρπών της τοµάτας χωρίς φλοιούς και σπέρµατα. |
|
Ελαφρώς συµπυκνωµένος χυµός τοµάτας |
Το προϊόν που παρασκευάζεται από χυµό τοµάτας που έχει υποστεί ελαφρά συµπύκνωση, ώστε τα στερεά συστατικά να είναι τουλάχιστον 6%. |
|
Τοµατοπολτός |
Το προϊόν που παρασκευάζεται µε συµπύκνωση του χυµού των νωπών καρπών της τοµάτας. Ανάλογα µε το βαθµό της συµπύκνωσης διακρίνεται στους παρακάτω τύπους: α) Πελτέ τύπου Θήρας, ο οποίος πρέπει να περιέχει στερεά συστατικά από χυµό τοµάτας τουλάχιστον 40%. β) Τοµατοπολτό τριπλής συµπύκνωσης µε στερεά συστατικά τουλάχιστον 36%. γ) Τοµατοπολτό διπλής συµπύκνωσης µε στερεά συστατικά τουλάχιστον 28%. δ) Τοµατοπολτό απλής συµπύκνωσης µε στερεά συστατικά τουλάχιστον 22%. ε) Ηµισυµπυκνωµένο τοµατοπολτό µε στερεά συστατικά τουλάχιστον 16%. |
|
Αποφλοιωµένες κονσερβοποιηµένες τοµάτες ολόκληρες ή σε τεµάχια |
|
|
Κέτσαπ |
Το προϊόν που παρασκευάζεται µε ειδική επεξεργασία είτε της ακατέργαστης σάρκας της τοµάτας είτε του τοµατοπολτού. Το προϊόν Κέτσαπ τοµάτα (Tomato Ketchup) µπορεί να περιέχει ξύδι, αλάτι, αρτύµατα, µπαχαρικά και φυσικές γλυκαντικές ύλες |
Η σπορά ξεκινάει όταν το χωράφι είναι έτοιμο και η θερμοκρασία του εδάφους είναι υψηλότερη από 15°C. Γίνεται με τη χρήση του τελευταίου τύπου σπαρτικής μηχανής. Η επονομαζόμενη «πνευματικου τύπου σπαρτική μηχανή» συγκρατεί επάνω στους δίσκους της τους σπόρους με υποπίεση αέρα και έτσι προλαμβάνονται πιθανά «μπουκώματα» του σπόρου σε αυτούς, πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι παλαιότεροι τύποι σπαρτικές μηχανές. Συγχρόνως φέρει φωτοκύτταρο στο σημείο όπου πέφτουν οι σπόροι και μέσο ενός ψηφιακού πίνακα που συνδέεται και βρίσκεται στο κουβούκλιο του ελκυστήρα ειδοποιεί τον οδηγό για το αν η σπορά γίνεται κανονικά ή αν έχει προκληθεί κάποιο πρόβλημα. Οι σπόροι έχουν λάβει πιστοποίηση ι και αγοράζονται από τον αγροτικό συνεταιρισμό σε συσκευασία αεροστεγή και καθαρού βάρους 450gr. Με τους σπόρους διοχετεύεται στον αγρό και ένα κοκκώδες εντομοκτόνο προκειμένου με στόχο την καταπολέμηση του σιδηροσκούληκα, του κρεμμυδοφάγου κ.ά.. Όσον αφορά τις αποστάσεις φύτευσης η τομάτα σπέρνεται σε διπλές γραμμές σε απόσταση 1,20 m η μία από την άλλη και 0,4m μεταξύ των γραμμών. Η απόσταση των φυτών πάνω στη γραμμή είναι 7,5cm κατά την σπορά και έπειτα όταν φυτρώσουν αραιώνουμε και αφήνουμε ένα φυτό ανά 25cm. Τα θετικά της απευθείας σποράς σε σχέση με τη φύτευση σπορόφυτων είναι τα εξής:
Τα φυτά εμφανίζουν πλούσιο και βαθύ ριζικό σύστημα που δίνει τη δυνατότητα ι να εκμεταλλεύονται πιο μεγάλη μάζα εδάφους, από την οποία τρέφονται και αντλούν νερό.
Εμφανίζουν πλούσια υπέργεια βλάστηση.
Έχουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στην ξηρασία.
Το κόστος της απευθείας σποράς είναι φθηνότερο με την προϋπόθεση συνδυασμού με ζιζανιοκτόνα επειδή αποφεύγονται οι δαπάνες εγκατάστασης και συντήρησης σπορείου και μεταφύτευσης.
Η στρεμματική απόδοση της τομάτας αυξάνεται ποιοτικά και ποσοτικά.
Το φύτρωμα των σπόρων γίνεται πιο εύκολο, όταν σε κάθε θέση σποράς τοποθετούνται περισσότεροι του ενός σπόρου.
Ένα μεγάλο μέρος της καλλιέργειας της βιομηχανικής τομάτας γίνεται σε επίπεδο εδάφους με μία ελαφριά κλήση της τάξεως του 0,5-2% από το κανάλι άρδευσης προς το στραγγιστικό κανάλι. Αυτή η κλήση υλοποιείται με ειδικά ισοπεδωτικά μηχανήματα, τα λεγόμενα «Laser», τα οποία φέρονται από γεωργικούς ελκυστήρες μεγάλης ιπποδύναμης και μέσω μιας συσκευής που με βάση τον προγραμματισμό που θα της δοθεί στέλνει εντολές με ακτίνες Laser στο ισοπεδωτικό μαχαίρι που φέρει ο ελκυστήρας και ισοπεδώνει τον αγρό με μεγάλη ακρίβεια. Με αυτήν την πρακτική εμποδίζουμε τα νεροκρατήματα στο έδαφος τα οποία προκαλούν σηψιρριζίες την καλλιέργεια μας. Η δραστηριότητα αυτή γίνεται την περίοδο του φθινοπώρου κυρίως στις περιοχές της Βόρειας Ελλάδας.Οι ρίζες της βιομηχανικής τομάτας έχει ανάγκη από ένα καλό στρώμα για την ανάπτυξή τους, γι’αυτό και το φυτό χρειάζεται βαθιά άροση.Η ριζόσφαιρα (το στρώμα που αναπτύσσεται το ριζικό σύστημα) Το στρώμα στο οποίο αναπτύσσεται το ριζικό σύστημα (ριζόσφαιρα) έχει βάθος 50-60cm ίσως και περισσότερο, κυρίως στην καλλιέργεια απευθείας σποράς. Το όργωμα γίνεται γύρω στον μήνα Δεκέμβριο όπου θα έχουν μεσολαβήσει ν μερικές παγωνιές οι οποίες θα βοηθήσουν τη σύσταση του εδάφους να γίνει πιο ευκολοδούλευτη κατά την εποχή της άνοιξης, δεδομένου ότι το έδαφος είναι στον ρώγο του και όχι ξερό. Συγχρόνως με βαθιά χειμερινά οργώματα φροντίζουμε να επιτύχουμε καλύτερες συνθήκες υγρασίας και αερισμού του εδάφους που εξυπηρετούν την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των φυτών και των μικροοργανισμών εκείνων που συμβάλλουν στην καλύτερη χρήση από τα φυτά των λιπαντικών στοιχείων του εδάφους. Αν η περίοδος των βροχοπτόσεων δεν ήταν διαρκής και ο χρόνος είναι περίσσιος, μία αποδοτική λύση είναι το πέρασμα με «Ripper» που σχίζει το έδαφος σε βάθος 40-50 cm και έπειτα μία άροση επιφανειακή βάθους 20-30cm.
Η τομάτα είναι καλιόφιλο φυτό και καλλιέργεια μεγάλης παραγωγικότητας, γι‘αυτό έχει ανάγκη από θρεπτικά στοιχεία σε ποσότητα ανάλογα με τον όγκο παραγωγής. Οι ποσότητες των λιπασμάτων έχουν σχέση με τη γονιμότητα του χωραφιού και τις απαιτήσεις της ποικιλίας που θα καλλιεργηθεί. Η σπουδαιότερη αντίδραση της τομάτας στη χορήγηση λιπασμάτων είναι η αύξηση της βλάστησης. Πολύ σημαντική είναι η επίδραση του αζώτου στο ύψος των φυτών, στη φυλλική επιφάνεια και τον αριθμό των ανθέων (καρπών). Η σωστή χορήγηση λιπάσματος στη βιομηχανική τομάτα θα πρέπει να βασίζεται στα αποτελέσματα της ανάλυσης του εδάφους και στη διάγνωση μέσω του φυλλώματος της τομάτας. Συνήθως απαιτείται η χορήγηση του αζώτου, φωσφόρου, καλίου και μαγνησίου. Η λίπανση γίνεται επιφανειακά ενώ πολύ αποτελεσματική είναι και η υδρολίπανση γιατί ελαχιστοποιούνται οι απώλειες και μεγιστοποιείται η απορρόφηση των στοιχείων από τα φυτά. Μετά την προετοιμασία του χωραφιού για τη σπορά ή τη μεταφύτευση της βιομηχανικής τομάτας γίνεται βασική λίπανση με κοκκώδες λιπάσματα και σε ποσότητα 100 kg/στρ.
Τα κυριότερα ζιζάνια που υπάρχουν στη τομάτα είναι τα πλατύφυλλα αγριοντοματιά, γλιστρίδα, τάτουλας, βλήτα και περικοκλάδα, τα στενόφυλλα (αγρωστώδη) βέλιουρας, μουχρίτσα και τα παρασιτικά ζιζάνια κουσκούτα, οροβάγχη. Τα τελευταία (κουσκούτα, οροβάγχη) μαστίζουν γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται η καλλιέργεια τομάτας σε περιοχές όπου ευδοκιμούν.. Η καταπολέμηση των ζιζανίων στη βιομηχανική τομάτα είναι δύσκολη, η οποία εφαρμόζεται με χημικά ζιζανιοκτόνα σκευάσματα. Εξαιτίας του υψηλού κόστους το τσάπισμα και το βοτάνισμα σε μεγάλη κλίμακα έχουν πάψει να χρησιμοποιούνται. Στην απευθείας σπορά, η ζιζανιοκτονία ξεκινά με την εφαρμογή της μετριμπουζίνης (πχ. Sencor), εκλεκτής ζιζανιοκτόνας ουσίας που καίει το σπόρο των πλατύφυλλων και στενόφυλλων ζιζανίων, και πιθανόν αργότερα, εάν παρουσιαστεί αγριοντοματιά (και όχι αργότερα από το στάδιο των κοτυληδόνων αφού μειώνεται η αποτελεσματικότητα του) συνεχίζουμε με εφαρμογές ριμσουλφουρόνης (πχ. Rush). Ύστερα και έως ότου να ενώσουν οι γραμμές περιοριζόμαστε σε μεμονωμένες εφαρμογές με αγρωστωδοκτόνα (π.χ. Targa, Fusilade) σε φυτρωμένα αγρωστώδη ζιζάνια. Σε καλλιέργειες με τη χρήση έτοιμων φυτών, η ζιζανιοκτονία περιλαμβάνει πρώτα την εφαρμογή πενδυμεθαλίνης (πχ Stomp), με προσθήκη 2-3 ημέρες πριν την φύτευση και συνεχίζει όπως και στην απευθείας σπορά με μεμονωμένες εφαρμογές με αγρωστωδοκτόνα (πχ. Targa, Fusilade) σε φυτρωμένα αγρωστώδη ζιζάνια.
Η άρδευση της τομάτας επηρεάζει σημαντικά την απόδοση και την ποιότητα της καλλιέργειας. Για την ακρίβεια θα πρέπει να γίνονται τακτικά ποτίσματα και όχι όλη η απαιτούμενη ποσότητα σε μια μόνο δόση. Η ακανόνιστη άρδευση μπορεί να προκαλέσει σχίσιμο των καρπών.
Η βιομηχανική τομάτα εκτίθεται σε ένα μεγάλο αριθμό ασθενειών (βακτήρια, μύκητες, νηματώδεις, ιώσεις), γι’ αυτό συνιστάται το πότισμα με σταγόνα, καθώς έτσι δεν βρέχεται το φύλλο, και επιτυγχάνεται επίσης εξοικονόμηση νερού και καλύτερος έλεγχος χορήγησής του. Από τον κανόνα αυτό εξαιρείται το πρώτο πότισμα της εγκατάστασης μετά την φυτεία που γίνεται με ράμπα (πολυμπέκ). Συνιστάται βαθύ πότισμα σε πολλές ημέρες και όχι ελαφρύ πότισμα σε λιγότερες ημέρες, για να μην υπάρξει μικρός ορίζοντας υγρασίας και φυτά επιπολαιόριζα. Συνολικά χρειάζονται περίπου 400-500 κυβικά μέτρα νερού ανά στρέμμα.
Ο προγραμματισμός της άρδευσης είναι σημαντικός στην απόδοση της καλλιέργειας, καθώς ελέγχεται η βλαστική ανάπτυξη του καρπού, η κανονική ανάπτυξη του και η ομοιομορφία. Το τελευταίο πότισμα θα πρέπει να πραγματοποιηθεί στο στάδιο του γυαλίσματος του καρπού, για να προκληθεί ομοιόμορφο κοκκίνισμά του, κάτι το οποίο είναι αναγκαίο για τη μηχανική συγκομιδή του προϊόντος. Με την ομοιόμορφη ωρίμανση της καλλιέργειας, μειώνεται το ποσοστό των πράσινων καρπών οι οποίοι θα πρέπει αναγκαστικά να πεταχτούν αφού αποτελούν ξένη ύλη για τη βιομηχανία μεταποίησης της τομάτας.
Πολλαπλασιάζεται με σπόρο. Συνήθως πρώτα γίνεται σπορά σε σπορείο και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα τα μικρά φυτά μεταφυτεύονται στο τελικό σημείο. Έτοιμα σπορόφυτα για μεταφύτευση υπάρχουν σε όλα τα κέντρα κήπου. Η σπορά γίνεται συνήθως στα μέσα Μαρτίου και η μεταφύτευση από Απρίλιο – Ιούνιο, αναλόγως και της περιοχής. Η μεταφύτευση στο τελικό σημείο γίνεται όταν έχουν αναπτυχθεί 6–8 φύλλα και το αργότερο όταν υπάρχουν κλειστά άνθη. Φυτό που έχει ήδη ανθίσει πριν την μεταφύτευση δεν θα δώσει πολλούς και καλούς καρπούς.
Κατά τη συγκομιδή της βιομηχανικής τομάτας εφαρμόζεται η μηχανοσυλλογή και η χειροσυλλογή. Ο τρόπος και ο χρόνος συγκομιδής πρέπει να εξασφαλίζουν την ποιότητα του προϊόντος. Εφόσον υπάρχουν ειδικές απαιτήσεις για τον τρόπο συγκομιδής πρέπει να προηγείται κατάρτιση των παραγωγών και των εργατών συγκομιδής. Το κυριότερο κριτήριο που χρησιμοποιείται για την συλλογή της βιομηχανικής τομάτας είναι να έχουν αποκτήσει οι καρποί της βαθύ κόκκινο χρώμα, οπότε στο στάδιο αυτό οι οργανοληπτικές τους ιδιότητες θα έχουν αποκτήσει άριστες τιμές. Πιο συγκεκριμένα η συγκομιδή της γίνεται όταν ο βαθμός Brix υπερβεί το 4%. Αρχίζει συνήθως από τις 20-25 Ιουλίου για τις πρώιμες ποικιλίες, ενώ τον Αύγουστο και Σεπτέμβριο συγκομίζεται ο κύριος όγκος της παραγωγής, που προέρχεται από τις μεσοπρώιμες ποικιλίες. Η συγκομιδή μπορεί να συνεχιστεί και μέχρι τέλη Οκτωβρίου με τις όψιμες ποικιλίες, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και με το ποσοστό ωρίμανσης που κυμαίνεται από 85% έως 90%. Στη χειροσυλλογή, η συγκομιδή μπορεί να ξεκινήσει όταν το ποσοστό ωρίμανσης κυμαίνεται στο 60% έως 70% και το υπόλοιπο ποσοστό συγκομίζεται στο δεύτερο χέρι. Δεν επιτρέπεται η ανάμειξη ανομοιογενούς προϊόντος κατά τη συγκομιδή και μεταφορά διότι δεν διασφαλίζεται η τυποποίηση της ποιότητας.
Στην περίπτωση της βιομηχανική τομάτας είναι επιβεβλημένη. Η καλλιέργεια της βιομηχανικής τομάτας για να διατηρεί υψηλές αποδόσεις, πρέπει να εντάσσεται υποχρεωτικά σε ένα τριετές ή τετραετές σύστημα αμειψισποράς, να επανέρχεται δηλαδή στο ίδιο χωράφι κάθε 3 ή 4 χρόνια. Στην περίπτωση μονοκαλλιέργειας οι αποδόσεις μειώνονται σημαντικά λόγω της εξάντλησης του εδάφους, της υποβάθμισης της εδαφικής δομής, αλλά και της ευπάθειας του φυτού σε πλήθος σοβαρών ασθενειών και παρασίτων.
Τα κυριότερα μηχανήματα για την καλλιέργεια της βιομηχανικής τομάτας ειναι:
Καθώς οι εκτατικές καλλιέργειες αναφέρονται πάντα σε αρκετά μεγάλες εκτάσεις, έτσι η γεωργία ακριβείας φαντάζει ο ιδανικός σύμμαχος για έναν αγρότη αυτών των καλλιεργειών, όπως είναι η βιομηχανική τομάτα. Παρακάτω θα δούμε τις μεθόδους γεωργίας ακριβείας που χρησιμοποιούνται σε τέτοιες καλλιέργειες της υπαίθρου.
Πρωταρχικό βήμα σε καλλιέργειες τέτοιων εκτάσεων είναι ο διαχωρισμός σε ζώνες διαχείρισης, ούτως ώστε να εφαρμοστούν οι διάφορες μέθοδοι γεωργίας ακριβείας αποτελεσματικά.
Επόμενο μέλημα είναι ένας μετεωρολογικός σταθμός ο οποίος μπορεί να αποβεί πολύ σημαντικός για τη βιομηχανική τομάτα, καθώς ο αγρότης μπορεί να λαμβάνει δεδομένα ακόμα και στο κινητό του για τον καιρό και το περιβάλλον στον αγρό όπως την υγρασία του εδάφους, την ταχύτητα του αέρα, τη θερμοκρασία, κλπ..
Μία άλλη μέθοδος είναι η χαρτογράφηση του αγρού. Αυτό γίνεται είτε με τη βοήθεια δορυφορικών φωτογραφιών, είτε ακόμα καλύτερα μέσω φωτογραφιών που τραβήχτηκαν από drone (εναέρια, μη επανδρωμένα μέσα) με απλές, υπερφασματικές ή θερμικές κάμερες. Ακόμα μπορούν να δημιουργηθούν χάρτες παραγωγής για μία καλύτερη εικόνα του αγρού μέσω αισθητήρων στο μηχάνημα συγκομιδής, το οποίο κατά την εργασία του ξεχωρίζει κόκκινες από πράσινες τομάτες (ώριμες από άγουρες). Τα δεδομένα αυτά σε συνδυασμό με την χαρτογράφηση που έχει επέλθει με τηλεσκοπικά μέσα μπορούν να είναι χρήσιμα με το κατάλληλο πρόγραμμα (software) όπως για παράδειγμα το GIS, λογισμικό που χρησιμοποιείται για την επεξεργασία δεδομένων και χαρτών, συνδυαστικά με τη χαρτογράφηση που έχει γίνει έχοντας ένα GPS ικανό για να ελέγχει την ακριβή τοποθεσία.
Τα drones και τα επίγεια μέσα όμως μπορούν να φανούν χρήσιμα και σε καλλιεργητικές εργασίες. Οι ψεκασμοί μπορούν να εφαρμοστούν μέσω αυτών ώστε να μην υπάρχει μεγάλο ποσοστό απορροών, σαφώς ακολουθώντας πάντα τα πρότυπα και τους κανονισμούς για τους ψεκασμούς. Με τη χρήση ενός drone δεν υπάρχει αντίστοιχη διασπορά, όπως σε ένα τυπικό ψεκαστικό μηχάνημα κάνοντας τον ψεκασμό πιο ακίνδυνο και ευκολότερο, καθώς ο χειρισμός του drone γίνεται από απόσταση. Ακόμα μέσω των κατάλληλων αισθητήρων μετρώνται οι δείκτες βλάστησης (πχ. NDVI και NDRE). Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται καλύτερος έλεγχος της παραγωγής με πρόβλεψή της και συνάμα έλεγχο για πιθανές ελλείψεις στη λίπανση ή την άρδευση, όπως και για την ύπαρξη ασθενειών και ζιζανίων. Επίσης η γεωργία ακριβείας μπορεί να βοηθήσει στις στοχευμένες εισροές ώστε να μην είναι η καλλιέργεια οικονομικά και περιβαλλοντικά ασύμφορη.
Τέλος, ένα χρήσιμο εργαλείο στη γεωργία ακριβείας είναι η μέτρηση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας του εδάφους. Με αυτόν τον τρόπο αναγνωρίζουμε τη μεταβλητότητα του εδάφους, έχοντας πληροφορίες βασικές για τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να επέμβουμε με τις διάφορες εισροές (πχ. άρδευση), όπως το πορώδες αλλά και την αλατότητα του εδάφους.
Η συλλογή όλων αυτών των δεδομένων μπορεί να αποθηκευτεί στο λεγόμενο Internet of Things, όπου εκεί βρίσκονται βάσεις δεδομένων με τα εκάστοτε χαρακτηριστικά της καλλιέργειας, στην προκειμένη περίπτωση της βιομηχανικής τομάτας, προκειμένου να ειδοποιείται ο αγρότης, σύμφωνα και με δικά του παλαιότερα δεδομένα, ή αγροτών της ίδιας περιοχής, για το ποιες αποφάσεις πρέπει να λάβει ώστε να επέμβει στο χωράφι του έγκαιρα και χωρίς υπερβολές.
