Βοτανική ταξινόμηση: ανήκει στην οικογένεια Chenopodiaceae και στο είδος Chenopodium quinoa.
Μορφολογικά χαρακτηριστικά: είναι ετήσιο φυτό, ύψους 1 έως 3 μέτρα και χρώματος που διαφοροποιείται αναλόγως την ποικιλία από άσπρο, κίτρινο έως ανοιχτό καφέ-κόκκινο.
Φύλλα: είναι πλατύφυλλο με απλά φύλλα μεγάλου μεγέθους, χνουδωτά αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις λεία. Εμφανίζουν πολυμορφία καθώς στο άνω μέρος του φύλλου είναι λογχοειδούς σχήματος και στο κάτω ραβδοειδές θυμίζοντας το πόδι της χήνας, εξού και η ονομασία της οικογένειας στην οποία ανήκει.
Ριζικό σύστημα: διαθέτει ισχυρό ριζικό σύστημα, πυκνό, καλά ανεπτυγμένο, με πολυάριθμες πλάγιες ρίζες. Έχει πασσαλώδη κύρια ρίζα που φτάνει έως 1,5 μέτρο σε βάθος.
Καρπός: είναι αχαίνιου σχήματος κωνικό ή ελλειψοειδές. Ανάλογα με την ποικιλία έχει και διαφορετικό μέγεθος και χρώμα, το οποίο μπορεί να είναι κίτρινο, κόκκινο, μαύρο ή λευκό και το μήκος του κυμαίνεται περίπου 2,5 χιλιοστά.
Η κινόα κατέχει εξέχουσα θέση τα τελευταία χρόνια στην ανθρώπινη διατροφή, κατατάσσεται στα λειτουργικά τρόφιμα (functional food) και επιλέγεται κυρίως για τον σπόρο της. Ωστόσο το ενδιαφέρον έχει στραφεί και στην κατανάλωση των φύλλων και των βλαστών, χωρίς όμως η θρεπτική τους αξία να αγγίζει εκείνης των σπόρων. Τα μέρη αυτά είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, βιταμίνες και ανόργανα στοιχεία όπως ο φωσφόρος, ο σίδηρος, το ασβέστιο κ.ά.. Τα πράσινα μέρη καταναλώνονται νωπά σε σαλάτα ή μαγειρεμένα όπως το σπανάκι. Αυτό που ξεχωρίζει την κινόα από τα δημητριακά είναι η αυξημένη περιεκτικότητά τους σε λυσίνη, λίπη, φυτικές ίνες και πρωτεΐνες. Επίσης, έχει ιδανική αναλογία των σημαντικότερων αμινοξέων με αποτέλεσμα οι πρωτεϊνικές του ιδιότητες να θεωρούνται καλύτερες από εκείνες του γάλακτος.
Ο σημαντικότερος υδατάνθρακας στη κινόα είναι το άμυλο και βρίσκεται στην μεγαλύτερη περιεκτικότητα στην ξηρά ουσία. Επίσης, περιέχει υψηλά ποσοστά, κατά μέσο όρο 5,0 - 7,2%, λαδιού, με το 70% αυτών να είναι ακόρεστα λιπαρά. Επίσης, το ασβέστιο και ο σίδηρος βρίσκονται σε υψηλότερα ποσοστά σε σχέση με τα δημητριακά και αποτελούν εξαιρετική πηγή καλίου και φωσφόρου. Ιδιαίτερο πλεονέκτημα της κινόας είναι το γεγονός ότι δεν περιέχει γλουτένη στο αλεύρι της.
Εκτός από τη διατροφή του ανθρώπου χρησιμοποιείται και στη διατροφή των ζώων. Η ρίζα, ο βλαστός και τα φύλλα (όπως και οι σπόροι) που δεν χρησιμοποιούνται ευρέως στην διατροφή του ανθρώπου μπορούν να συλλεχθούν και να επεξεργαστούν ώστε να χρησιμοποιηθούν ως χλωρή νομή των βοοειδών, των χοίρων και των πτηνών.
Το φυτό έχει και φαρμακευτική αξία ως αναλγητικό, αντιφλεγμονώδες και απολυμαντικό για το ουροποιητικό σύστημα. Επίσης, χρησιμοποιείται και για τα κατάγματα και τις εσωτερικές αιμορραγίες.
Άλλη χρήση της είναι στην αμειψισπορά των σιτηρών για καλύτερο έλεγχο των αγρωστωδών ζιζανίων στην πρόληψη των παρασίτων και διαφόρων ασθενειών. Επίσης, λόγω του βαθύ ριζικού της συστήματος μπορεί να βοηθήσει στην εξυγίανση του εδάφους από νιτρικά καθώς τα απορροφά και δεν πηγαίνουν στα υπόγεια ύδατα.
Οι βασικοί λόγοι για τους οποίους ένας παραγωγός θα πρέπει να επιλέξει την καλλιέργεια της κινόας είναι τρεις. Ο πρώτος έχει να κάνει με την υψηλή προσαρμοστική ικανότητα του φυτού σε δυσμενείς εδαφοκλιματικές συνθήκες. Μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς πρόβλημα από το χαμηλότερο υψόμετρο έως τα 4.000 μέτρα, ικανότητα που πολύ λίγες καλλιέργειες διαθέτουν. Επίσης, μπορεί να αναπτυχθεί σε περιβάλλον με σχετική εδαφική υγρασία από 40 έως 88% ή και πολύ χαμηλή υγρασία και θερμοκρασία από -4 έως 38οC. Επίσης, έχει σπάνια υψηλή διατροφική αξία τόσο για τον άνθρωπο όσο και για τα υπόλοιπα ζώα και πολύ χαμηλό κόστος εγκατάστασης και παραγωγής.
Ο βιολογικός κύκλος της κινόας επηρεάζεται από γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως το γενετικό υλικό, τη θέση εγκατάστασης και τις εδαφοκλιματικές συνθήκες. Από πειραματικές μελέτες σε διαφορετικές περιοχές στον πλανήτη η διάρκεια του βιολογικού κύκλου ήταν από 110 έως 200 μέρες. Επιμέρους στάδια όπως η ανθοφορία φαίνεται πως διήρκησε 12 με 15 μέρες, το άνθος παραμένει ανοιχτό για 5 με 13 μέρες και η χρονική διάρκεια από την ανθοφορία μέχρι την ωρίμανση μπορεί να φτάσει από 60 μέχρι 137 μέρες. Ωστόσο, κατά μέσο όρο χρειάζεται:
Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι για να πραγματοποιηθεί πλάνο για όλη την καλλιεργητική περίοδο θα πρέπει να γίνονται δοκιμές στην καλλιέργεια τουλάχιστον για δύο χρόνια, ώστε ο παραγωγός να εξάγει συμπεράσματα για την καλλιέργειά του.
Η κινόα είναι ανθεκτική ως προς τις ακραίες θερμοκρασίες και μπορεί να αναπτυχθεί ακόμα και σε περιοχές που επικρατούν συχνοί παγετοί πριν την άνθηση. Ωστόσο παρατεταμένες θερμοκρασίες πάνω από τους 35oC και κάτω από -1oC μπορεί να εμποδίσουν την ανάπτυξή της, αλλά ανέχεται ετήσιες βροχοπτώσεις που κυμαίνονται από 200 έως 400 mm. Επίσης, μπορεί να αναπτυχθεί σε παραθαλάσσιες περιοχές έως και 4.000 μέτρα υψόμετρο, μία ιδιαιτερότητα που λίγες καλλιέργειες διαθέτουν. Αναπτύσσεται σε διάφορες εδαφικές συνθήκες χωρίς να έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις και είναι ανθεκτικό φυτό ως προς το pH του εδάφους ακόμα και σε ακραίες τιμές, με άριστο όμως να θεωρείται από 6 έως 8,5. Η ανεκτικότητα αυτή οφείλεται στην ύπαρξη μυκόριζας. Μπορεί να καλλιεργηθεί ακόμα και σε εδάφη που είναι άγονα και πετρώδη, μη στραγγιζόμενα, με αλατότητα, δηλαδή σε εδάφη που λίγες καλλιέργειες θα μπορούσαν να αναπτυχθούν. Καλύτερες αποδόσεις επιτυγχάνονται σε αμμοπηλώδη εδάφη.
