Ο φίκος ελάστικα είναι ένα από τα εντυπωσιακότερα φυτά εσωτερικού χώρου, γνωστό επίσης και ως Indian Rubber Tree. Λόγω των ελάχιστων απαιτήσεων φροντίδας του, αποτελεί το ιδανικό φυτό για αρχάριους. Η λατινική ονομασία αυτού του φυτού είναι Ficus elastica, ωστόσο οι παραδοσιακές ποικιλίες του φυτού που είχαν αναγνωριστεί αρχικά έχουν αντικατασταθεί από πιο σύγχρονες ποικιλίες και στενά συγγενή είδη. Για αυτόν τον λόγο, μπορεί να βρείτε το φυτό με την ένδειξη Ficus robusta (το οποίο όπως υποδηλώνει το όνομα είναι πολύ πιο ανθεκτικό).
Αποτελεί είδος με ασυνήθιστη εμφάνιση εγγενές στις τροπικές περιοχές της Νοτιοανατολικής Ασίας. Ωστόσο, καλλιεργείται συχνότερα σε εσωτερικούς χώρους ως φυτό εσωτερικού χώρου, όπου μπορεί να φυτευτεί και να φροντιστεί όλο το χρόνο και το μέγεθός του διατηρείται πιο διαχειρίσιμο. Η πυκνή ανάπτυξη του φυλλώματός του συμβάλλει στο φιλτράρισμα του αέρα στο χώρο.
Το μακρόβιο αειθαλές φυτό φίκος ελάστικα διαθέτει γυαλιστερά, δερματώδη, μεγάλα φύλλα. Τα φύλλα είναι επιμήκη έως ωοειδή, μήκους 20 έως 30 cm και σε διάφορα χρώματα σκούρου πράσινου, βαθύ καστανοκόκκινο ή έχουν πινελιές με κίτρινο, κρεμ, ροζ ή λευκό. Στο φυσικό του περιβάλλον τα άνθη του είναι μικρά, χρώματος κίτρινου και οι καρποί του σφαιρικοί που θυμίζουν σύκα. Παρουσιάζει κανονικό ρυθμό ανάπτυξης και μπορεί να φτάσει σε ύψος το 1- 1,5 m. Στην αρχή αναπτύσσεται ως θαμνώδες φυτό και καθώς μεγαλώνει τα κατώτερα φύλλα του πέφτουν.
Ο φίκος ελάστικα μπορεί να ανεχθεί θερμοκρασίες από 10- 29°C. Η ελάχιστη θερμοκρασία στην οποία μπορεί να αντέξει είναι 4 °C. Φροντίστε να τον προστατεύετε από κρύα ρεύματα αέρα και αεραγωγούς κλιματισμού και θέρμανσης που προκαλούν διακυμάνσεις της θερμοκρασίας. Επιπλέον, προτιμά μέτρια έως υψηλά επίπεδα υγρασίας. Για να αυξήσετε τα επίπεδα υγρασίας, μπορείτε να ψεκάσετε τα φύλλα με νερό, να χρησιμοποιήσετε έναν υγραντήρα ή να βάλετε το φυτό σε ένα δίσκο γεμάτο με βότσαλα και νερό, αρκεί ο πάτος της γλάστρας να μην ακουμπά το νερό.
Η τοποθέτηση του φίκου και το φως που θα λαμβάνει, εξαρτάται από την ποικιλία που έχει επιλεγεί. Οι ποικιλίες με πυκνό πράσινο φύλλωμα μπορούν να δεχτούν χαμηλότερες συνθήκες φωτισμού από τους υπόλοιπους τύπους. Για να διατηρηθούν έντονα τα χρώματά του, προτείνεται η τοποθέτησή του σε μέρος όπου δέχεται έντονο, έμμεσο φως. Αντίθετα, ο χαμηλός φωτισμός θα κάνει το φυτό να χάσει μέρος του χρώματος στο φύλλωμά του. Μπορεί να ανεχθεί το πρωινό φως του ήλιου, αλλά θα πρέπει να απομακρύνονται από από τις άμεσες ηλιακές ακτίνες, καθώς μπορούν να προκαλέσουν εγκαύματα στα φύλλα του. Τα φυτά που δεν λαμβάνουν αρκετό φως δεν αναπτύσσουν φύλλα, χάσουν τα κάτω ανεπτυγμένα φύλλα τους, το χρώμα των φύλλων τους θα χάσει τη ζωντάνια του και θα γίνουν θαμπά.
Το φυτό ανέχεται ένα ευρύ φάσμα εδαφικών συνθηκών υπό την προϋπόθεση ότι είναι καλά στραγγιζόμενα. Ωστόσο, δεδομένου ότι το φυτό αναπτύσσεται εντός της γλάστρας, θα πρέπει η αρχή να γίνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, δηλαδή με τη φύτευση του σε ένα γόνιμο μείγμα εδάφους. Ο καλύτερος τύπος εδάφους είναι εκείνος που περιέχει ίσες ποσότητες τύρφης, φλοιού πεύκου και περλίτη. Μπορείτε επίσης να δοκιμάσετε 50/50 μείγμα χώματος για γλάστρα και τύρφη, με την προϋπόθεση να στραγγίζει καλά όταν αυτό ποτίζεται.
Για μεγιστοποίηση της απόδοσης του φυτού σας, φροντίστε οι ρίζες του να ποτίζονται πολύ καλά. Αυτό σημαίνει πότισμα μέχρι να παρατηρήσετε να «ξεχειλίζει» από το κάτω μέρος της γλάστρας, τις οπές αποστράγγισης της γλάστρας. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να αφήνετε το δοχείο να «καθίσει» στο νερό για μεγάλο χρονικό διάστημα καθώς μπορεί να οδηγήσει σε σήψη των ριζών. Ύστερα από περίπου 30 λεπτά, μπορείτε να αδειάσετε τον δίσκο από το περισσευούμενο νερό.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου ανάπτυξης του φυτού, μπορεί να χρειαστείτε να ποτίζετε το φυτό σας μία φορά την εβδομάδα. Πως θα καταλάβετε όμως ότι χρειάζεται πότισμα; Μια χρήσιμη τεχνική είναι να βάζετε το δάχτυλό σας μέσα στο χώμα. Εάν τα 5 εκατοστά του εδάφους (από την επιφάνεια του και κάτω) είναι τελείως στεγνά, τότε θα πρέπει να ποτίσετε το φυτό σας.
Ωστόσο, τον χειμώνα, όταν ο φίκος δεν αναπτύσσεται, πιθανότατα θα χρειαστεί να ποτίζετε μόνο κάθε δεύτερη εβδομάδα. Με τον τρόπο που περιγράψαμε παραπάνω ή με ένα υγρασιόμετρο, θα ελέγχετε αν το έδαφος είναι στεγνό και στη συνέχεια θα ποτίζετε μέχρι να τρέξει το νερό από τις κάτω οπές αποστράγγισης. Για καλύτερα αποτελέσματα, συστήνεται να χρησιμοποιείτε νερό σε θερμοκρασία δωματίου.
Ο φίκος χρειάζεται λίπανση ενώ αναπτύσσεται ενεργά, δηλαδή από την άνοιξη έως και το τέλος του καλοκαιρού. Μόλις έρθει ο χειμώνας, το φυτό μπαίνει σε λήθαργο και η ανάπτυξη του επιβραδύνεται, επομένως θα πρέπει να σταματήσετε οποιαδήποτε εφαρμογή λιπάσματος.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου ανάπτυξης, μπορείτε επίσης να εφαρμόσετε ένα υδατοδιαλυτό λίπασμα καθώς ποτίζετε. Η λίπανση θα χρειαστεί να γίνεται κάθε μήνα ώστε να διατηρηθεί το φυτό σας χαρούμενο και υγιές.
Γενικά, μπορείτε να κλαδέψετε το φίκο οποιαδήποτε εποχή του χρόνου. Ωστόσο, ο χειμώνας, η περίοδος που το φυτό λειτουργεί ελάχιστα, είναι η καλύτερη εποχή για κλάδεμα. Αυτό συμβαίνει όταν η ροή του χυμού του δέντρου είναι χαμηλότερη. Το βράδυ, το δέντρο θα εκκρίνει λιγότερο γαλακτώδες-λευκό χυμό απ’ότι κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Κλαδέψτε μόνο εάν πρέπει να περιοριστεί η κόμη του και πρέπει να ελεγχθεί το σχήμα του φυτού. Κλαδεύουμε ελαφρά το φυτό στο σημείο όπου ένα φύλλο ή άλλο στέλεχος διακλαδίζεται, για να ενθαρρύνετε τη νέα ανάπτυξη. Το έντονο κλάδεμα μπορεί να εξασθενήσει σημαντικά το φίκο. Χρησιμοποιείτε πάντα αποστειρωμένα εργαλεία για την προστασία του φυτού από μετάδοση ασθενειών. Φροντίστε να καθαρίσετε τα φύλλα του με ένα νωπό πανάκι.
Ο φίκος μπορεί να πολλαπλασιαστεί από μοσχεύματα από τις άκρες των φύλλων, χρησιμοποιώντας μια ορμόνη ριζοβολίας. Η καλύτερη εποχή για να πάρετε μοσχεύματα είναι την άνοιξη. Υπολογίστε το στέλεχος να είναι περίπου 2,5 cm και αφαιρέστε τα μικρότερα φύλλα. Φυτέψτε τα μοσχεύματα στη γλάστρα και τοποθετήστε μια σακούλα δημιουργώντας ένα αποτέλεσμα που μοιάζει με θερμοκήπιο. Τα μοσχεύματα του φίκου απαιτούν ελάχιστα υγρά περιβάλλοντα για να φυτρώσουν σωστά οι ρίζες. Αποφύγετε το άμεσο ηλιακό φως γιατί μπορεί να βλάψει τα νεαρά φύλλα. Ποτίζετε τακτικά το χώμα για να διατηρείται υγρό και ψεκάζετε τα νεαρά μοσχεύματα τακτικά για να διατηρούνται υγρά τα φύλλα.
Η μεταφύτευση γίνεται κατά την άνοιξη ή αρχές καλοκαιριού. Τα φυτά αναπτύσσονται αρκετά γρήγορα κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες και θα πρέπει να μεταφυτεύονται κάθε χρόνο έως ότου το φυτό φτάσει στο ύψος που θέλετε. Τα μεγαλύτερα φυτά μπορεί να είναι ίσως πιο δύσκολο να μεταφυτευθούν (επομένως αν δεν μπορείτε να αφαιρέσετε από το δοχείο χωρίς να τραυματιστούν, ξύστε μερικά εκατοστά από την μέσα πλευρά της γλάστρας και αντικαταστήστε το με νέο χώμα για γλάστρα). Η μεταφύτευση θα πρέπει να γίνεται σε μεγαλύτερη γλάστρα μόνο ένα έως δύο μεγέθη το πολύ σε σχέση με την προηγούμενη. Χρειάζεται προσοχή στο μέγεθος καθώς ο πολύς χώρος μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη κατακράτηση νερού και να αυξήσει τον κίνδυνο της σήψης της ρίζας. Βεβαιωθείτε ότι η γλάστρα έχει οπές αποστράγγισης στο κάτω μέρος της. Βγάλτε απαλά το φυτό από το παλιό της δοχείο, βάλτε την στο ίδιο βάθος στο νέο και συμπληρώστε με φρέσκο μείγμα γλάστρας.
Οι πιο κοινές ασθένειες και εχθροί της κέντιας είναι:
Ο φίκος ελάστικα είναι ήπια δηλητηριώδες για τα κατοικίδια ζώα και τους ανθρώπους. Πολλά είδη φίκων έχουν ένα γαλακτώδες χυμό στους μίσχους και τα φύλλα που μπορούν να προκαλέσει γαστρεντερικά προβλήματα εάν καταναλωθούν και ερεθισμό στο δέρμα εάν ο χυμός έρθει σε επαφή με το δέρμα για κάποιο χρονικό διάστημα.
Τα κίτρινα φύλλα οφείλονται συχνότερα σε υπερβολικό πότισμα. Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται στα χαμηλότερα και μεγαλύτερα φύλλα και μπορεί να συνοδεύεται από καφέ αποχρωματισμούς στις άκρες των φύλλων, μειωμένη ανάπτυξη, καχεκτικούς μίσχους και ζαρωμένα φύλλα. Το κιτρίνισμα των φύλλων μπορεί επίσης να οφείλεται στο υπερβολικό ηλιακό φως, στα παράσιτα, στην κακή αποστράγγιση της γλάστρας ή στις χαμηλές θερμοκρασίες.
Η αυξημένη θερμοκρασία, το ακατάλληλο πότισμα, η έλλειψη λίπανσης, τα παράσιτα και οι ασθένειες είναι πιθανές αιτίες συστροφής των φύλλων προς τα μέσα ή προς τα κάτω.
Οι άκρες των φύλλων είναι εκείνες που εμφανίζουν τα πρώτα συμπτώματα έλλειψης νερού, με αποτέλεσμα να πεθαίνουν και να γίνονται καφέ. Η αδυναμία παροχής αρκετού νερού ή το υπερβολικό πότισμα αποτελούν επίσης πιθανές αιτίες. Τέλος, μπορεί να προκληθούν από τα υπερβολικά χαμηλά ποσοστά υγρασίας, την έκθεσή τους σε ζεστά ή κρύα ρεύματα από συσκευές θέρμανσης ή ψύξης και το υπερβολικό φως.
Είναι φυσιολογικό το φυτό να χάσει ορισμένα φύλλα που βρίσκονται στο κάτω μέρος του. Ωστόσο, η μεγάλη πτώση των φύλλων συνήθως οφείλεται σε μια απότομη αλλαγή θερμοκρασίας ή σε πρόβλημα λιπάσματος.
