Η ροδιά (Punica granatum L.) ανήκει στην οικογένεια Punicaceae, η οποία περιλαμβάνει μόνο δύο είδη το P. granatum L. και το P. protopunica. Το δεύτερο είδος είναι το μόνο συγγενικό με τη καλλιεργούμενη ροδιά, είναι ενδημικό στο νησί της Σοκότρα (Υεμένη) και διαφέρει ως προς τα ροζ, μη κόκκινα άνθη και το μικρότερο, λιγότερο γλυκό καρπό. Η καλλωπιστική ροδιά Punica nana έχει χαρακτηριστεί ως ένα ξεχωριστό είδος.
Ο καρπός της ροδιάς ήταν γνωστός για τις οργανοληπτικές και κυρίως για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Μέχρι και πριν από λίγα χρόνια η ροδιά καλλιεργούνταν σε μικρές εκτάσεις στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες (π.χ. Ινδία, Νότια Αφρική και Αργεντινή), ενώ σήμερα έχει αποκτήσει έντονο οικονομικό ενδιαφέρον λόγω της αυξημένης ζήτησης των ροδιών και των διαφόρων προϊόντων τους, εξαιτίας ενός καλά οργανωμένου marketing, το οποίο ενημερώνει και διαφημίζει τις ευεργετικές τους ιδιότητες.
Η παραγωγή ροδιών ξεκίνησε κυρίως από την Πελοπόννησο (Άργος, Κορινθία, Λακωνία), ενώ τα τελευταία χρόνια έχει επεκταθεί και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως Ξάνθη, Σέρρες, Δράμα, Κιλκίς, Πέλλα, Λαμία, κ.ά., σε κάποιες από τις οποίες δεν υπάρχει καταλληλόλητα κλιματικών συνθηκών και είναι πιθανό η καλλιέργεια να αντιμετωπίσει προβλήματα στο μέλλον.
Μορφολογία του δέντρου:
Ανάπτυξη:
Σχηματίζει σφαιρική κόμη, γίνεται θάμνος ή μικρό δέντρο (ύψος 4-5μ.), μπορεί όμως να φτάσει και το ύψος των 6-9μ.. Έχει πολλά κλαδιά, τα οποία είναι δύσκαμπτα, με γωνίες και περισσότερα ή λιγότερα αγκάθια ανάλογα με την ποικιλία. Ο κορμός καλύπτεται από έναν κοκκινωπό φλοιό, ο οποίος αργότερα γίνεται γκρίζος.
Έχει ισχυρή τάση να σχηματίζει παραφυάδες. Οι παραφυάδες εκφυόνται από τη βάση του κορμού του δέντρου και σχηματίζουν οξεία γωνία με τον κορμό. Αυτό, έχει ως αποτέλεσμα να ξεκολλάνε εύκολα από τον κορμό αν αφεθούν να αναπτυχθούν και να καρποφορήσουν σε μόνοκορμα δέντρα. Η καρποφορία της ξεκινάει από τον 3ο – 4ο χρόνο, η μέγιστη παραγωγή επιτυγχάνεται στον 7ο χρόνο και η παραγωγική ζωή της διαρκεί 40-50 χρόνια.
Φύλλωμα:
Η ροδιά έχει γυαλιστερά, δερματώδη φύλλα. Τα νεαρά φύλλα έχουν χρώμα κοκκινωπό και γίνεται πράσινο καθώς ωριμάζουν. Τα ώριμα φύλλα είναι έλλοβα, επιμήκη-στρογγυλωπά, μήκους 3-7εκ., πλάτους 2εκ., πράσινα, λεία, χωρίς τριχίδια και κοντό μίσχο. Στο πάνω άκρο φέρουν νεκτάρια. Οι περισσότερες ποικιλίες ροδιάς είναι φυλλοβόλες. Εντούτοις υπάρχουν πολλές ροδιές αείφυλλες.
Άνθη:
Τα άνθη προέρχονται από απλούς ανθοφόρους οφθαλμούς, που βρίσκονται συνήθως στα πλάγια των βλαστών του προηγούμενου έτους και από καρποφόρους οφθαλμούς, οι οποίοι αρχικά σχηματίζουν βλαστό στην άκρη του οποίου φέρονται 1-5 άνθη. Η ροδιά έχει τρία είδη ανθέων: τα αρσενικά, τα ερμαφρόδιτα και έναν ενδιάμεσο τύπο, ο οποίος έχει το μικρότερο ποσοστό καρπόδεσης σε σύγκριση με τα ερμαφρόδιτα.
Η αναλογία αρσενικών προς ερμαφρόδιτων ανθέων σε κάθε ποικιλία ροδιάς καθορίζει το μέγεθος της παραγωγής. Το ποσοστό των ερμαφρόδιτων ανθέων βρέθηκε πως κυμαίνονταν από 10% έως 64% σε Ελληνικούς κλώνους ροδιάς. Το ποσοστό αυτό μπορεί να διαφέρει κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας με μικρότερες τιμές κατά την πλήρη άνθηση, καθώς και από χρονιά σε χρονιά το οποίο αποτελεί ένδειξη παρενιαυτοφορίας.
Η άνθηση στη ροδιά διαρκεί για 1 μήνα, ενώ στα νεαρής ηλικίας δέντρα μπορεί να συνεχίζεται και όλο το καλοκαίρι. Τα πολύ όψιμα όμως άνθη, παρόλο που είναι γόνιμα είναι άχρηστα διότι ο καρπός που σχηματίζεται δεν προλαβαίνει να ωριμάσει υπό τις κλιματικές συνθήκες της Μεσογείου.
Η άνθιση της ροδιάς γίνεται σε κύματα, τα άνθη του 1ου κύματος είναι συνήθως ερμαφρόδιτα, του 2ου κύματος κυρίως αρσενικά και του 3ου κυρίως ερμαφρόδιτα. Έτσι σε ένα δέντρο ροδιάς, συνήθως υπάρχουν πολύ μεγάλα ρόδια, μεσαίου και μικρού μεγέθους, ανάλογα από το κύμα άνθισης που προέκυψαν.
Η ροδιά είναι αυτογονιμοποιούμενη και σταυρογονιμοποιούμενη με έντομα, κυρίως μέλισσες. Η διασπορά της γύρης με τον άνεμο είναι πολύ μικρή. Αυτό-γονιμοποίηση των κλειστών ανθέων είχε ως αποτέλεσμα καρπόδεση σε ποσοστό 45%. Η σταυρεπικονίαση έχει αυξημένη απόδοση σε ποσοστό 68%. Το ποσοστό ζωτικότητας της γύρης διαφέρει μεταξύ των ποικιλιών και είναι υψηλότερο σε ελληνικούς τοπικούς κλώνους ροδιάς σε σύγκριση με τις ποικιλίες Wonderful, Hichaznar και Acco.
Το μέγεθος του καρπού κατά τη συγκομιδή εξαρτάται από την ηλικία του και τον αριθμό των σπόρων, άρα όσο περισσότερα σπέρματα έχει ο καρπός τόσο πιο μεγάλος θα γίνει. Η καλή γονιμοποίηση των ανθέων συμβάλει σε καλύτερο μέγεθος καρπού. Εσωτερικά το φλοιού υπάρχει το albedo, λευκός ιστός που αποτελείται από κυτταρίνη και είναι πικρός εξαιτίας της τανίνης που περιέχει.
Το εδώδιμο τμήμα του καρπού είναι οι σπόροι (arils). Ο κάθε σπόρος αποτελείται από έναν ασκό γεμάτο με χυμό χρώματος λευκού-ροζ, έως έντονου ερυθρού, ανάλογα με την ποικιλία, που περιβάλλεται από λεπτή μεμβράνη. Στο εσωτερικό του ασκού υπάρχει ένα σπέρμα που μπορεί να είναι σκληρό-μαλακό, μικρό-μεγάλο. Υπάρχουν αναφορές σχετικά με το φαινόμενο της μεταξενίας. Δηλαδή ότι η πηγή της γύρης επηρεάζει την ανάπτυξη του καρπού, διότι παρατηρούνται σπόροι διαφορετικού χρώματος στον ίδιο τον καρπό. Ο χυμός του ροδιού περιέχει 85% νερό, 10% σάκχαρα, πηκτίνες, ασκορβικό οξύ, πολυφαινόλες, ανθοκυάνες, οξέα, αμινοξέα και ανόργανα. Καθώς ωριμάζει ο καρπός παρατηρείται αύξηση της περιεκτικότητας σε χυμό.
Οι περισσότερες ποικιλίες που καλλιεργούνται σήμερα έχουν προέλθει από τυχαία σπορόφυτα ή μεταλλάξεις και μερικές μόνο ποικιλίες έχουν προέλθει από διασταυρώσεις (Ισραήλ, Ινδία, Ισπανία). Οι Ελληνικές ποικιλίες έχουν προέλευση από σπορόφυτα που έχουν επιλεγεί σε διάφορες περιοχές και είναι κυρίως γλυκές ποικιλίες με πιο γνωστή την ποικιλία Ερμιόνη. Τελευταία, εισήχθησαν και καλλιεργούνται κυρίως οι γλυκόξινες ποικιλίες Wonderful και Hicaznar, και λιγότερα οι γλυκές ποικιλίες Acco και Mollar de Elche.
Acco
Είναι πρώιμη ποικιλία με μικρό-μεσαίο μέγεθος καρπού, μειονεκτεί στο ότι δε συντηρείται το ίδιο καλά όπως η Wonderful και άλλες ποικιλίες, μέγιστο 2 μήνες. Είναι η κυριότερη πρώιμη ποικιλία που εξάγεται από το Ισραήλ και δεν είναι πατενταρισμένη.
Wonderful
Είναι η πιο ευρέως καλλιεργούμενη ποικιλία (στις Η.Π.Α. και) σε όλο τον κόσμο. Τα τελευταία χρόνια φυτεύσεις ροδιών στην Ελλάδα έγιναν χρησιμοποιώντας κυρίως αυτή την ποικιλία. Στη Βόρεια Ελλάδα συγκομίζεται το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου – αρχές Νοεμβρίου.
Πιθανόν στις περιοχές της Βορείου Ελλάδας να μην είναι οι πλέον κατάλληλη για την καλλιέργεια αφού μπορεί να αντιμετωπίζει προβλήματα σχασίματος ή και μετασυλλεκτικών σήψεων εξαιτίας χαμηλών θερμοκρασιών και βροχοπτώσεων κατά τη συγκομιδή (Οκτώβρη – Νοέμβριο). Η εξωτερική εμφάνιση του καρπού και των σπόρων είναι πολύ ελκυστική. Έχει μεγάλο μέγεθος καρπού, ομοιόμορφο κόκκινο χρώμα γλοιού, βαθύ κόκκινο χρώμα σπόρων, ημίσκληρα σπέρματα και γλυκόξινη γεύση. Στο Ισραήλ υπάρχουν ποικιλίες που προήλθαν από τη Wonderful και καλλιεργούνται εκεί.
Hicaz (nar)
Τουρκικής προέλευσης ποικιλία. Έχει παρόμοια χαρακτηριστικά με τη Wonderful μόνο που είναι λιγότερο κόκκινη. Συγκομίζεται μία εβδομάδα νωρίτερα, δηλαδή τελειώνει η συγκομιδή της Hicaznar και αρχίζει η Wonderful. Είναι εξίσου καλή και συντηρείται το ίδιο καλά με τη Wonderful, 4-5 μήνες σε σακούλα στους 4-5ο C.
Ερμιόνη
Σπορόφυτο που προήλθε από την περιοχή Ερμιόνης της Πελοποννήσου. Ωριμάζει από 20 Σεπτεμβρίου μέχρι 20 Οκτωβρίου στην Πελοπόννησο, και από παρατηρήσεις σε νεαρά δέντρα στη Νάουσα από 15 μέχρι 30 Οκτωβρίου. Παραγωγική ποικιλία. Ο καρπός έχει μεγάλο μέγεθος και κόκκινο χρώμα, ο σπόρος είναι μεγάλος με έντονο ροζ χρώμα, μαλακό σπέρμα και γλυκό χυμό.
Είναι αξιόλογη Ελληνική ποικιλία που υπερτερεί σε σύγκριση με την Ισπανική Mollar de Elche (που επίσης έχει μαλακό σπέρμα), ως προς το καλύτερο χρώμα καρπού και σπόρου. Καλύπτει τις προτιμήσεις καταναλωτών που τους αρέσουν τα γλυκά ρόδια. Συντηρείται στο ψυγείο για μικρότερο χρονικό διάστημα σε σύγκριση με τη Wonderful (3 μήνες, 4-5ο C).
Mollar de Elche
Είναι η κυριότερη ποικιλία στην Ισπανία. Έχει μεγάλο μέγεθος καρπού, πράσινο-ροζ χρώμα φλοιού, ροζ χρώμα σπόρων και μαλακό σπέρμα. Μέσης εποχής ωρίμανσης. Είναι ευπαθής στο ηλιόκα.
Ανδρομάχη
Επιλογή του Ινστιτούτου Φυλλοβόλων δέντρων που προτείνεται για δοκιμαστικές φυτεύσεις. Μεγάλο μέγεθος καρπού, με καλό επίχρωμα στο φλοιό, σπόρο και χυμό με έντονο κόκκινο χρώμα και ημίσκληρο σπέρμα. Ο χυμός είναι γλυκός, με μεγάλη συγκέντρωση ανθοκυανών και αντιοξειδωτική ικανότητα. Ιδιαίτερο θετικό χαρακτηριστικό της ποικιλίας είναι η σχετική αντοχή της στο σχάσιμο.
Αγενώς η ροδιά πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα σκληρού ξύλου, με φυλλοφόρα μοσχεύματα και με ιστοκαλλιέργεια. Ο πολλαπλασιασμός γίνεται κυρίως με μοσχεύματα σκληρού ξύλου. Μοσχεύματα μήκους 20-25εκ. ετοιμάζονται τον χειμώνα από βλαστούς του παρελθόντος έτους ή από παραφυάδες. Αφού η βάση τους εμβαπτιστεί σε διάλυμα IBA (50-6.000 ppm, ανάλογα με την ποικιλία) η φύτευση τους γίνεται απευθείας στο φυτώριο ή γίνεται αποθήκευση σε άμμο και σκιερό μέρος ή ακόμη και σε ψυγείο στους 0oC σε σακούλες πολυαιθυλενίου και φυτεύονται την άνοιξη.
Τα μοσχεύματα φυτεύονται στο φυτώριο σε αποστάσεις 15-20εκ. ή σε πλαστικές μαύρες σακούλες και σε βάθος τέτοιο έτσι ώστε 2-3 οφθαλμοί να εξέχουν από το έδαφος. Η μαύρη σακούλα έχει πολλά πλεονεκτήματα και προτιμάται όλο και περισσότερο από του φυτωριούχους. Τα φυτά αναπτύσσονται επί 2 έτη στο φυτώριο και στη συνέχεια είναι έτοιμα για μεταφύτευση. Τέλος, οι σπόροι της ροδιάς φυτρώνουν εύκολα, ακόμη και όταν απλώς πέσουν πάνω στην επιφάνεια χαλαρού εδάφους. Ωστόσο, τα δενδρύλλια που θα παραχθούν δε θα είναι ομοιόμορφα και θα παράγουν καρπούς με μεγάλη ποικιλία χαρακτηριστικών.
Οι αποστάσεις φύτευσης και το σχήμα διαμόρφωσης της κόμης πρέπει να εξασφαλίζουν τον καλό φωτισμό και αερισμό μεταξύ και εντός της κόμης των δέντρων, τη μέγιστη απόδοση/στρέμμα και την καλή ποιότητα καρπών. Ως βέλτιστες αποστάσεις φύτευσης συνιστώνται οι 5 x 3,5-4μ. στον θάμνο και στο δέντρο ή 5x2μ. όταν πρόκειται για δημιουργία φράχτη.
Όταν η φύτευση γίνεται σε μικρότερες αποστάσεις (για παράδειγμα 2 x 4μ.), η παραγωγή τα πρώτα χρόνια είναι αυξημένη αλλά μειώνεται καθώς τα δέντρα μεγαλώνουν, η καρποφορία μετατοπίζεται στην κορυφή των δέντρων, η συγκομιδή γίνεται δυσκολότερη και η ποιότητα των καρπών υποβαθμίζεται. Οι εμπορικοί οπωρώνες πρέπει να έχουν στόχο αποδόσεις μεγαλύτερες ή ίσες των 2,5 τόνων/στρέμμα ικανοποιητικής ποιότητας καρπών.
Η καταστροφή των ζιζανίων μεταξύ των γραμμών γίνεται την άνοιξη με ελαφρά φρέζα (μέχρι 10εκ. βάθος) και ενσωμάτωση των χειμερινών ζιζανίων. Στη συνέχεια και όσες φορές χρειαστεί, γίνεται κοπή των χόρτων με χορτοκοπτικό μηχάνημα ή με καταστροφέα. Η καταστροφή των ζιζανίων επί της γραμμής μπορεί να γίνει με μηχανικά μέσα (κοσιά ή με σινέζα προσέχοντας να μην τραυματιστεί ο κορμός των δέντρων), ή την εφαρμογή ενός μη διασυστηματικού ζιζανιοκτόνου, η εφαρμογή του οποίου γίνεται και για την καταστροφή νεαρών παραφυάδων σε δέντρα ηλικίας 3 ετών ή και μεγαλύτερης ηλικίας. Η χρήση ζιζανιοκτόνων σε φυτά νεαρής ηλικίας (με πράσινο φλοιό) είναι απαγορευτική.
Α) Θάμνος:
Είναι ο παραδοσιακός και εύκολος τρόπος διαμόρφωσης γιατί η ροδιά έχει την τάση να αναπτύσσεται ως θάμνος με πολλούς κορμούς. Σχηματίζονται 5 κεντρικοί βραχίονες από παραφυάδες και αναπτύσσονται ως ένα ανοιχτό βάζο. Το ύψος τους θάμνου διατηρείται λιγότερο από 3,5 μέτρα για να διευκολύνονται οι καλλιεργητικές εργασίες. Απαιτείται η στήριξη των κεντρικών βραχιόνων όταν χρειαστεί γιατί από το βάρος των καρπών μπορεί να σπάσουν.
Πλεονεκτήματα:
Εάν παρατηρηθεί παγετός ή ζημιά από ξυλοφάγο έντομο, μπορεί απλά να κοπεί ο καταστραμμένος βλαστός και να αντικατασταθεί από μια ζωηρή παραφυάδα. Επίσης, απαιτείται λιγότερη εργασία για τη διαμόρφωση του σχήματος σε σύγκριση με το δέντρο.
Μειονεκτήματα:
Δυσκολεύονται πολλές καλλιεργητικές πρακτικές όπως η κοπή των παραφυάδων, γιατί τα φυτά έχουν την τάση να αναπτύσσουν πολλούς βλαστούς στο εσωτερικό της κόμης. Επίσης, η θαμνώδης νεαρή βλάστηση είναι ευπαθής σε προσβολές από αφίδες.
Β) Δέντρο:
Είναι το πιο διαδεδομένο σύστημα διαμόρφωσης σε πολλές αναπτυγμένες χώρες. Τα νεαρά δενδρύλλια ενός έτους κλαδεύονται το χειμώνα σε ύψος περίπου 30 εκ. περίπου και τον επόμενο χειμώνα διατηρούνται πάνω από αυτό το σημείο 3-5 βραχίονες, οι οποίοι θα πρέπει να κατανέμονται ομοιόμορφα γύρω από τον κορμό σε σχήμα βάζου. Το ύψος του δέντρου φθάνει τα 3 έως 3,5μ.. Οι παραφυάδες που εμφανίζονται πρέπει να αφαιρούνται.
Πλεονέκτημα:
Απαιτείται λιγότερη εργασία για την αφαίρεση των παραφυάδων στα διαμορφωμένα δέντρα.
Μειονεκτήματα:
Απαιτείται περισσότερη εργασία για τη διαμόρφωση του σχήματος. Επίσης, οι νεαροί βλαστοί έχουν την τάση να λυγίζουν από το βάρος των καρπών τα πρώτα χρόνια της παραγωγής δεδομένου ότι οι καρποί αναπτύσσονται μόνο στις άκρες της νέας βλάστησης.
Έτσι χαλάει το σχήμα διαμόρφωσης και ακουμπούν οι καρποί στο έδαφος. Γι’ αυτό οι βλαστοί πρέπει να δένονται ή να κλαδεύονται κυρίως τα πρώτα 3 χρόνια για την ενθάρρυνση του μέγιστου αριθμού νέων βλαστών σε όλες τις πλευρές, την αποτροπή ανομοιόμορφης ανάπτυξης και την επίτευξη ενός δυνατού σκελετού. Μετά το τρίτο έτος, μόνο οι παραφυάδες και τα νεκρά κλαδιά πρέπει να αφαιρούνται.
Η ροδιά καρποφορεί κυρίως σε βραχύς βλαστούς (spurs) που βρίσκονται σε 2-3 ετών κλάδους στη εξωτερική πλευρά της κόμης. Για την αποφυγή της παρενιαυτοφορίας πρέπει με ελαφριά κλαδεύματα κάθε χρόνο να γίνεται σταδιακή ανανέωση της κόμης του δέντρου.
Το αυστηρό κλάδεμα πρέπει να αποφεύγεται γιατί μειώνει την καρποφορία. Το κλάδεμα καρποφορίας της ροδιάς αποσκοπεί στο καλό φωτισμό και αερισμό του δέντρου και περιλαμβάνει αφαίρεση των βλαστών που μπλέκονται στο εσωτερικό της κόμης, ελαφριά βράχυνση των μακρών βλαστών για προώθηση της καρποφόρας βλάστησης και αφαίρεση των λαίμαργων βλαστών και παραφυάδων. Αν κατά τη διάρκεια του χειμώνα βραχίονες και κλαδιά ζημιωθούν από παγετό και ξεραθούν ή η βλάστηση τους είναι αδύνατη, τότε θα πρέπει να κλαδεύονται αυστηρά ώστε να δώσουν πλούσια βλάστηση.
Η υποστήριξη των παραφυάδων ή βραχιόνων (δέσιμο παραφυάδων ή βραχιόνων με ταινία) είναι απαραίτητη γιατί οι καρποί μπορεί να έχουν μεγάλο βάρος, να έρθουν σε επαφή με το έδαφος και να εμποδίζεται η πρόσβαση μηχανημάτων δίπλα στον κορμό. Ζημιά από δυνατούς ανέμους μπορεί επίσης να συμβεί στους καρπούς όπως γδαρσίματα τα οποία μπορεί να επηρεάσουν πολύ την ποιότητα των καρπών που προορίζονται για νωπή χρήση και να αποτελέσουν είσοδο για παθογόνα.
Η αφαίρεση των ανθών, είναι καλό να γίνεται κατά τη διάρκεια των πρώτων δύο ετών της ανάπτυξης των δέντρων. Το αραίωμα των καρπών προκαλεί αύξηση του μεγέθους και βελτίωση της ποιότητας των καρπών. Οι καρποί θα πρέπει να αραιώνονται όταν ακουμπούν μεταξύ τους ενώ επιδιώκεται η καλή διασπορά τους στην κόμη.
Εάν τα φρούτα αγγίζουν το ένα το άλλο, στο σημείο της επαφής δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη εντόμων. Μικρά κλαδιά που θα μπορούσαν να τραυματίσουν τους καρπούς θα πρέπει να αφαιρούνται όπως και οι καρποί που προέρχονται από πολύ όψιμα άνθη γιατί γίνονται μικρότεροι σε μέγεθος ή δεν προλαβαίνουν να ωριμάσουν.
Άριστες κλιματικές συνθήκες για την ανάπτυξη της ροδιάς υπάρχουν στις παραμεσογειακές χώρες. Αυτές περιλαμβάνουν ζεστά και μακρά καλοκαίρια (μέγιστη θερμοκρασία 38οC), με ήπιο χειμώνα, δηλαδή η ελάχιστη θερμοκρασία να μην πέφτει κάτω των -11οC, και χωρίς βροχές κατά την περίοδο ωρίμανσης των καρπών.
Η ροδιά προσαρμόζεται εύκολα σε διαφορετικά περιβάλλοντα (τροπικές, υπο-τροπικές, μεσογειακές καθώς και ορεινές περιοχές), γεγονός που σχετίζεται με το ότι αντέχει σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες από 44οC και χαμηλές μέχρι -12οC. Η ανάπτυξη του δέντρου, η ανθοφορία, η καρποφορία και η ποιότητα των καρπών εξαρτάται από το περιβάλλον.
Στην Ελλάδα, τελευταία, εμπορικοί οπωρώνες ροδιάς εγκαθίστανται πέραν της Πελοποννήσου και σε πολλές περιοχές της Βορείου και Κεντρικής Ελλάδος (Ξάνθη, Σέρρες, Δράμα, Κιλκίς, Πέλλα, Λαμία και άλλες), μερικές εκ των οποίων δε διαθέτουν ξηρόθερμικό κλίμα και παρατηρούνται συχνά βροχοπτώσεις το φθινόπωρο, αφενός, και αφετέρου, μερικές χρονιές παρατηρούνται θερμοκρασίες πολύ χαμηλότερες των -10οC με αποτέλεσμα τη παγετοπληξία.
Η ροδιά, περισσότερο από πολλά άλλα είδη δέντρων, προσαρμόζεται σε ευρεία κλίμακα εδαφών. Όμως η καλύτερη ανάπτυξη επιτυγχάνεται σε βαθιά αργιλώδη εδάφη, αν και αναπτύσσεται ικανοποιητικά σε αμμώδη και πηλώδη εδάφη. Αν και μπορεί να ανεχθεί μικρές περιόδους με κακή στράγγιση, προτιμά τα καλά στραγγιζόμενα εδάφη.
Μακρές περιόδους με υπερβολική υγρασία μειώνουν την απόδοση και την ποιότητα των καρπών. Έχει ανοχή στα ασβεστούχα, αλκαλικά εδάφη (αγωγιμότητα 4,5ds/m) και βαθιά, όξινα πηλοαμμώδη και σε μεγάλη γκάμα εδαφών μεταξύ αυτών των ακραίων περιπτώσεων. Το άριστο pH του εδάφους κυμαίνεται μεταξύ 6,5-7,5. Η ροδιά είναι ανεκτική στα άλατα και μπορεί να ανεχθεί άρδευση με νερό που περιέχει 2000-2500ppm άλατα.
Για την επίτευξη μεγάλης παραγωγής και ταυτόχρονα καλής ποιότητας καρπών πρέπει να υπάρχει ικανοποιητική υγρασία στο έδαφος σε όλη την καλλιεργητική περίοδο, και ιδιαίτερα όταν πλησιάζει η συγκομιδή στα τέλη του καλοκαιριού και στις αρχές του φθινοπώρου, αφού με αυτό τον τρόπο περιορίζεται το σχίσιμο των καρπών. Καθώς οι καρποί ωριμάζουν, δεν θα πρέπει ο καιρός να είναι βροχερός, διότι τότε παρατηρείται το σχίσιμο των ροδιών, ακόμη και αυτά των ανθεκτικών ποικιλιών, και μηδενίζεται η εμπορική τους αξία. Το ύψος της άρδευσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το κλίμα.
Ένας γενικός οδηγός είναι 1.5 m3/στρέμμα ανά ημέρα κατά την άνοιξη αν χρειάζεται, και αύξηση της ποσο σε 5.0m3/στρέμμα ανά ημέρα το καλοκαίρι κοντά στη συγκομιδή. Συνολικά η ροδιά απαιτεί περίπου 250 χιλιοστά νερού ή 250m3/στρέμμα/καλλιεργητική περίοδο, όταν από τη βροχόπτωση εξασφαλίζονται περί τα 400mm βροχής. Μετά τη συγκομιδή, χρειάζεται πολύ λίγη άρδευση. Η στάγδην άρδευση θεωρείται η καλύτερη μέθοδος άρδευσης και οι σταλακτήρες πρέπει να είναι μακριά από τον κορμό του δέντρου.
Τα ανόργανα στοιχεία που εφαρμόζονται συστηματικά κάθε έτος είναι το άζωτο (N), το κάλιο (K) και ο φωσφόρος (P). Η λίπανση γίνεται λαμβάνοντας υπόψη την εδαφική ανάλυση, την ηλικία των δέντρων, την ανάπτυξη του δέντρου και των καρπών και τα στοιχεία της φυλλοδιαγνωστικής, αν υπάρχουν. Γενικά, αν δεν υπάρχουν στοιχεία από αναλύσεις τότε συνιστάται εφαρμογή 14 μονάδων Αζώτου (N), 16 μονάδες Καλίου (K) και 6 μονάδες Φωσφόρου (P)/στρέμμα/έτος.
Ώριμα δέντρα απαιτούν 250-500g N/έτος, ανάλογα με τις αποστάσεις φύτευσης ή το μέγεθος της κόμης του δέντρου. Καλό είναι η ποσότητα αυτή να δίνεται σε 2 δόσεις. Η μισή ποσότητα το χειμώνα και η άλλη μισή την άνοιξη. Το άζωτο χορηγείται καθ’ όλη τη βλαστική περίοδο, εφόσον εφαρμόζεται στάγδην άρδευση δια μέσου του δικτύου άρδευσης, μέχρι 2 εβδομάδες πριν τη συγκομιδή των καρπών.
Η ποσότητα καλίου που εφαρμόζεται είναι κατά τι μεγαλύτερη από εκείνη του αζώτου (600gr K2O/δέντρο). Ο φωσφόρος εφαρμόζεται είτε ως φωσφορικό οξύ δια μέσου του νερού άρδευσης, είτε ως μεικτό λίπασμα. Ο φωσφόρος, ως φωσφορικό οξύ, εφαρμόζεται μια φορά στη αρχή της βλάστησης και κατόπιν στο τέλος για να καθαρίσει και το σύστημα άρδευσης από τα άλατα. Τα μεικτά φωσφορικά λιμάσματα εφαρμόζονται καθ’ όλη την περίοδο με το νερό άρδευσης.
Στην Ελλάδα η συγκομιδή στηρίζεται σε εμπειρικά κριτήρια και συγκομίζεται Οκτώβριο – Νοέμβριο, ανάλογα από την περιοχή που καλλιεργείται και από τη χρονιά. Τα ρόδια συγκομίζονται με ειδικά ψαλίδια κόβοντας τον ποδίσκο από τη βάση έτσι ώστε οι καρποί να μην τραυματίζονται μεταξύ τους. Τοποθετούνται σε κουβάδες πλαστικούς και στη συνέχεια σε κλούβες. Μεταφέρονται όσο γίνεται το συντομότερο, στο συσκευαστήριο και εκεί χωρίζονται σε εμπορεύσιμους και μη. Οι ακατάλληλοι καρποί για εμπορία οδηγούνται στα ψυγεία ή κατευθείαν για χυμοποίηση.
Οι καρποί με βαθιά σχισίματα (φαίνονται οι σπόροι) καλό είναι να μη χυμοποιούνται, γιατί συνήθως προσβάλλονται από μύκητες που παράγουν μυκοτοξίνες, που είναι επικίνδυνες για τον άνθρωπο. Αν και δεν είναι απαραίτητο, είναι καλό οι καρποί να προψύχονται με αέρα στου 7οC το συντομότερο δυνατό μετά τη συγκομιδή. Οι καρποί που προορίζονται για νωπή χρήση πλένονται με διάλυμα χλωρίνης, ξεπλένονται με νερό, στεγνώνονται με αέρα και ταξινομούνται ανάλογα με την παρουσία ελαττωμάτων, χρώμα και βάρος.
Σε περίπτωση που οι καρποί προορίζονται για μακρά συντήρηση και υπάρχει έγκριση, εφαρμόζεται ένα μυκητοκτόνο (στην Αμερική είναι το Scholar-Sygenta). Η εφαρμογή κερώματος μπορεί επίσης να βελτιώσει την εμφάνιση των ροδιών και να αυξήσει τη διάρκεια συντήρησης μειώνοντας ταυτόχρονα την απώλεια υγρασίας.
Για περιόδους αποθήκευσης μικρότερες από 4 εβδομάδες μετά τη συγκομιδή, ο καρπός μπορεί να διατηρηθεί αυτούσιος σε αποθήκευση υπό ψύξη χωρίς οποιαδήποτε ανάγκη για τροποποιημένο περιβάλλον. Για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μέχρι 10 εβδομάδες μετά τη συγκομιδή, συνιστάται η συσκευασία των φρούτων σε σακούλες τροποποιημένης ατμόσφαιρας και υγρασίας (Xtend, πολυαιθυλενίου, κά.) έτσι ώστε η σχετική υγρασία στο εσωτερικό της σακούλας να διατηρείται σε υψηλά επίπεδα και να αποφεύγεται η αφυδάτωση και συρρίκνωση των καρπών. Για αποθήκευση περισσότερο από πέντε μήνες, συνιστάται η αποθήκευση σε θαλάμους με ελεγχόμενη ατμόσφαιρα.
Οι φυσιολογικές ανωμαλίες που παρατηρούνται είναι το εσωτερικό καφέτιασμα και το επιφανειακό έγκαυμα. Η αύξηση της ευαισθησίας των καρπών στις σήψεις αποτελεί μια επίπτωση των φυσιολογικών ζημιών.
Εσωτερικό καφέτιασμα ή κατάρρευση:
Εξωτερικά συμπτώματα της ασθένειας είναι η εμφάνιση νεκρωτικών κηλίδων (βαθουλωμάτων) και ο αποχρωματισμός του φλοιού, ενώ εσωτερικά είναι το καφέτιασμα στις λευκές μεμβράνες που διαχωρίζουν τα καρπόφυλλα και το κιτρίνισμα των σπερμάτων. Η ασθένεια εμφανίζεται μετά από μακροχρόνια συντήρηση σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 5–6°C και μεταφορά των καρπών στους 20°C.
Η ένταση των συμπτωμάτων αυξάνει όσο χαμηλότερη είναι η θερμοκρασία και όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια συντήρησης. Η ελάχιστη ασφαλής θερμοκρασία συντήρησης είναι 5-8°C και εξαρτάται από την ποικιλία και την περιοχή. Η ποικιλία Αccο είναι περισσότερο ευαίσθητη σε σύγκριση με τη Wonderful και Hicaznar και εμφανίζει έντονα συμπτώματα μετά από δυο μήνες συντήρησης.
Επιφανειακό έγκαυμα (husk scald)
Προκαλείται καφέτιασμα της επιδερμίδας το οποίο αναπτύσσεται στο παρά τον ποδίσκο άκρο του καρπού και επεκτείνεται μέχρι το άλλο άκρο του καρπού. Ανάλογα με την ένταση του φαινόμενου καλύπτει επιφάνεια 60% περίπου (όπως περίπου το επιφανειακό έγκαυμα στα μήλα) ενώ δεν επηρεάζεται το εσωτερικό του καρπού.
Η ασθένεια αυξάνει την ευαισθησία του καρπού στις σήψεις. Εκδηλώνεται γρηγορότερα και σε μεγαλύτερη ένταση σε θερμοκρασίες συντήρησης 6–10°C. Στην ποικιλία Wonderful τα συμπτώματα της ασθένειας εμφανίζονται μετά από 8 εβδομάδες συντήρησης στους 2°C ή και νωρίτερα, όταν οι καρποί συντηρούνται σε υψηλότερες θερμοκρασίες.
Η ένταση της ασθένειας επιδεινώνεται με την πρόωρη συγκομιδή. Η ποικιλία Hicaznar είναι πολύ ευαίσθητη στο επιφανειακό έγκαυμα εάν συντηρηθεί χωρίς σακούλα. Επεμβάσεις που περιορίζουν τη ζημιά από χαμηλές θερμοκρασίες έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν και την ένταση του επιφανειακού εγκαύματος. Αυτές είναι εναλλασσόμενη υψηλή με χαμηλή θερμοκρασία, οι θερμικές μετασυλλεκτικές επεμβάσεις, οι συσκευασίες τροποποιημένης ατμόσφαιρας, η ελεγχόμενη ατμόσφαιρα και η εμβάπτιση των καρπών σε διάλυμα πολυαμινών. Σε καρπούς της ποικιλίας Wonderful, που συντηρήθηκαν στους 6-10°C σε ατμόσφαιρα με χαμηλή συγκέντρωση Ο2, το επιφανειακό έγκαυμα μειώθηκε και παρατηρήθηκε πιο αργή ανάπτυξη της ασθένειας καθώς μειωνόταν η συγκέντρωση του Ο2 , όμως μετά την έξοδο των καρπών από το ψυγείο στους 20°C η εμφάνιση του επιφανειακού εγκαύματος αυξήθηκε.
Σχίσιμο των καρπών
Το φαινόμενο είναι εντονότερο κατά τη διάρκεια των τελευταίων σταδίων ανάπτυξης του καρπού και γι’ αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως ένα φυσιολογικό στάδιο ανάπτυξης του καρπού που έχει σκοπό την απελευθέρωση και τη διάχυση των σπόρων.
Όμως, το σχίσιμο των καρπών μπορεί να προκαλέσει σοβαρή οικονομική ζημιά στον παραγωγό, γιατί οι καρποί δεν είναι κατάλληλοι για νωπή κατανάλωση και έτσι όταν οι σχισμές είναι βαθιές και φαίνονται οι σπόροι, δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για παραγωγή χυμού, γιατί μπορεί να έχουν προσβληθεί από μύκητες (Penicillium sp., Aspergillus niger) που παράγουν τοξίνες και είναι επικίνδυνες για τον άνθρωπο.
Μερικές ποικιλίες είναι περισσότερο ανθεκτικές στο σχίσιμο, δείχνοντας πως η τάση για σχίσιμο είναι γενετικό χαρακτηριστικό. Το σχίσιμο μπορεί να είναι περισσότερο έντονο όταν:
Το σχίσιμο των νεαρών καρπών μπορεί να οφείλεται σε έλλειψη βορίου, ψευδαργύρου, χαλκού, μολυβδαινίου, μαγνησίου και καλίου και γι’ αυτό ψεκασμοί με ιχνοστοιχεία και μακροστοιχεία μπορεί να μειώσουν το σχίσιμο των ροδιών.
Ηλιόκαμα
Τα ρόδια που καλλιεργούνται σε περιοχές με έντονη ηλιοφάνεια κατά τους θερινούς μήνες μπορεί να παρουσιάσουν σκλήρυνση και νέκρωση-μαύρισμα φλούδας του καρπού στη μεριά που εκτίθεται περισσότερο στο φως. Η υψηλή θερμοκρασία και η χαμηλή σχετική υγρασία στο περιβάλλον μπορεί να αυξήσει το πρόβλημα, καθώς και η αλλαγή θέσης του καρπού όταν αυξάνει, βαραίνει και αλλάζει θέση, ή όποτε εκτίθεται απότομα στον ήλιο. Η ευπάθεια των καρπών επηρεάζεται από την ποικιλία.
Οι καρποί μπορεί να προστατευτούν από τα ηλιοκάματα με:
Σκουριά
Σκουριά είναι το καφέτιασμα και η σκλήρυνση του φλοιού του ροδιού που εμφανίζεται στον αναπτυσσόμενο καρπό και τον κάνει ακατάλληλο για πώληση ως νωπό φρούτο. Τα συμπτώματα περιορίζονται στο φλοιό και μοιάζουν με προσβολή από ακάρεα. Πιθανόν να σχετίζεται με την αυξημένη σχετική υγρασία του περιβάλλοντος.
Καρπόπτωση
Συχνά παρατηρείται καρπόπτωση σε δέντρα νεαρής ηλικίας (3ο-5ο έτος). Η καρπόπτωση αυξάνεται με καλλιεργητικές πρακτικές που ωθούν σε υπερβολική βλαστική ανάπτυξη, όπως η παραπανίσια λίπανση και τα υπερβολικά ποτίσματα. Τα ώριμα δέντρα συνήθως κρατούν περισσότερους καρπούς που έχουν γονιμοποιηθεί σε σύγκριση με τα νεαρά σε ηλικία δέντρα.
Ξηράνσεις δέντρων - Αποπληξία
Είναι ίσως η σοβαρότερη ασθένεια της ροδιάς που έχει εντοπιστεί σε όλες τις περιοχές της χώρας μας. Τα συμπτώματα εκδηλώνονται υπό μορφή ημιπληγίας ή αποπληξίας (κιτρίνισμα και πτώση των φύλλων, νέκρωση των βλαστών κ.λπ.). Στο λαιμό και τον κορμό του δέντρου εκδηλώνονται συμπτώματα σήψης, τα οποία όμως δεν επεκτείνονται στο ριζικό σύστημα. Παθογόνο Αίτιο: Από τις προσβεβλημένες περιοχές του λαιμού και του κορμού των δέντρων απομονώθηκαν οι μύκητες Pilidiella granati, Botryosphaeria sp., Phomopsis sp., Phoma sp., Ophiostoma sp. Και Cytospora-like fungus.
Παρόλα αυτά, η κύρια αιτία για την πρόκληση της ασθένειας δεν έχει αποσαφηνιστεί. Πιθανόν οι μολύνσεις από τα παραπάνω παθογόνα να συνδέονται με ζημιές από παγετό, ζιζανιοκτόνα, εντομολογικές προσβολές, νηματώδεις, ανωμαλίες στην άρδευση των δέντρων κ.λπ.. Αντιμετώπιση: Διατήρηση των δέντρων σε άριστη υγιεινή κατάσταση, καταπολέμηση των ξυλοφάγων εντόμων, προστασία των δέντρων από παγετούς, καταπολέμηση των νηματωδών και ορθολογική λίπανση και άρδευση.
Νέκρωση βλαστών ή και βραχιόνων
Συμπτώματα της ασθένειας παρατηρούνται σε ετήσιους και μεγαλύτερης ηλικίας βλαστούς. Στους προσβεβλημένους βλαστούς εμφανίζονται κλειστά έλκη μελανού-σκούρου χρώματος. Αργότερα, τα έλκη επεκτείνονται, περιμετρικά του βλαστού προκαλώντας την ξήρανσή του. Μύκητες του γένους Botryosphaeria και Phomopsis απομονώθηκαν από τα έλκη των προσβεβλημένων βλαστών στην Ελλάδα, ενώ στο Ιράν έχει αναφερθεί και ο μύκητας Pilidiella granati
Ανθράκωση
Τα συμπτώματα εκδηλώνονται κυρίως στους καρπούς και τα φύλλα. Εμφάνιση χαρακτηριστικών καφέ χρώματος κηλιδώσεων, σφαιρικού – ωοειδούς ή σε πολλές περιπτώσεις ακανόνιστου σχήματος. Στα φύλλα εμφανίζονται μικρές ακανόνιστου σχήματος υδατώδεις κηλίδες.
Στη χώρα μας δεν έχουν αναφερθεί συμπτώματα στα φύλλα. Το παθογόνο αίτιο είναι ο μύκητας Colletotrichum gloeosporiodes. Διαχειμάζει κυρίως με την αγενή του μορφή στους προσβεβλημένους καρπούς που παραμένουν στο δέντρο. Πηγές μολυσμάτων πιθανόν να αποτελούν και μολυσμένα φυτά άλλων καλλιεργειών που βρίσκονται περιμετρικά του αγρού.
Βακτηρίωση της ροδιάς
Η ασθένεια αυτή δεν έχει αναφερθεί στη χώρα μας. Αντίθετα, στην Ινδία σήμερα προκαλεί μείωση στην παραγωγή ροδιών από 30% μέχρι 90%, επηρεάζοντας σημαντικά τις εξαγωγές ροδιών, ενώ πριν λίγα χρόνια θεωρούνταν παθογόνο μικρής οικονομικής σημασίας.
Σήψεις των καρπών
Παθογόνο Αίτιο: Pilidiella granati.
Αποτελεί από τα σημαντικότερα παθογόνα που προκαλούν προ- και μετασυλλεκτικές σήψεις στα ρόδια. Συμπτώματα: Οι προσβεβλημένοι ιστοί αποκτούν καφέ χρωματισμό, γίνονται μαλακοί και υδατώδεις. Η σήψη επεκτείνεται στο εσωτερικό του καρπού. Η αναγνώριση του παθογόνου με βάση τα συμπτώματα είναι δύσκολη και συνήθως απαιτείται η απομόνωση του παθογόνου στο εργαστήριο. Πηγές μολυσμάτων αποτελούν κυρίως οι μολυσμένοι καρποί που παραμένουν στον αγρό, καθώς επίσης και τα μολυσμένα υλικά συσκευασίας.
Παθογόνο Αίτιο: Μύκητες του γένους Penicillium
Συμπτώματα: Προσυλλεκτικά προσβάλλουν κυρίως σχισμένους καρπούς, ενώ μετασυλλεκτικά μπορούν να μολύνουν και τους υγιείς καρπούς. Οι προσβεβλημένοι ιστοί αποκτούν καφέ χρωματισμό, γίνονται μαλακοί και υδατώδεις. Κύρια διαφορά τους με τις σήψεις που προκαλούνται από το μύκητα Pilidiella granati είναι οι πράσινες επανθίσεις που καλύπτουν τους προσβεβλημένους ιστούς.
Παθογόνο Αίτιο: Μύκητες του γένους Aspergillus
Συμπτώματα: Προσβάλλουν κυρίως τους σχισμένους καρπούς, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, ιδιαίτερα όταν επικρατούν συνθήκες υψηλής υγρασίας, μπορεί να μολύνουν και υγιείς καρπούς. Οι προσβεβλημένοι ιστοί αποκτούν σκούρο χρωματισμό, γίνονται μαλακοί και καλύπτονται από τις χαρακτηριστικές μαύρες επανθίσεις.
Παθογόνο Αίτιο: Botrytis cinerea
Συμπτώματα: Προσβάλλει τους καρπούς, κυρίως μετασυλλεκτικά. Οι προσβεβλημένοι ιστοί αποκτούν ανοικτό καφέ χρωματισμό, γίνονται μαλακοί υδατώδεις και καλύπτονται από χαρακτηριστικές τεφρού χρώματος επανθίσεις.
Παθογόνο Αίτιο: Alternaria alternata
Συμπτώματα: Τα συμπτώματα εκδηλώνονται υπό μορφή εσωτερικής σήψης. Εξωτερικά οι καρποί μπορεί να μην εκδηλώνουν ορατά συμπτώματα. Οι προσβεβλημένοι ιστοί αποκτούν χαρακτηριστικό μαύρο χρωματισμό και καλύπτονται συνήθως από τις μαύρες επανθίσεις του παθογόνου. Αντιμετώπιση: Πηγές μολυσμάτων των παθογόνων που προκαλούν σήψεις στα ρόδια αποτελούν κυρίως οι μολυσμένοι καρποί που παραμένουν στον αγρό και στους αποθηκευτικούς χώρους, καθώς επίσης και τα μολυσμένα υλικά συσκευασίας.
Γι’ αυτό συστήνεται η αποφυγή τραυματισμού των καρπών κατά τη συγκομιδή και αποθήκευσή τους, η χρήση καθαρών υλικών συσκευασίας, η απολύμανση των χώρων αποθήκευσης και η απομάκρυνση όλων των τραυματισμένων και προσβεβλημένων καρπών. Επιπλέον, συστήνεται η εφαρμογή ψεκασμού 7-10 ημέρες πριν τη συγκομιδή με τα μυκητοκτόνα thiophanate methyl και tebuconazole.
Αφίδες
Aphis punicae, Hemiptera: Aphididae
Η αφίδα αυτή προσβάλλει φύλλα όλων των ηλικιών αλλά κυρίως συγκεντρώνεται στις κορυφές των βλαστών, πάνω στα νεύρα των φύλλων. Εμφανίζεται την άνοιξη αλλά μπορεί να παραμείνει όλη τη βλαστική περίοδο. Μεγαλύτερες ζημιές προκαλούνται στα άνθη που μετατρέπονται σε καρπούς, όπου στα σημεία μύζησης προκαλούνται κηλίδες μυκητολογικών προσβολών. Ακόμη τα μελιτώδη εκκρίματα προκαλούν δευτερογενείς ζημιές από την ανάπτυξη μυκήτων.
Ξυλοφάγα
Amphicerus bimaculatus, Coleoptera: Bostrychidae
Το έντομο αυτό είναι πολυφάγο και έχει αναφερθεί ότι προσβάλλει και άλλα οπωροφόρα δέντρα όπως το αμπέλι, η συκιά, η μηλιά, η κερασιά, η αμυγδαλιά, η βερικοκιά, τα εσπεριδοειδή και καλλωπιστικά είδη όπως η ακακία και το ταμάριξ. Το έντομο έχει εντοπιστεί στη Βροντού του Ν. Πιερίας και εμφανίζει μία γενεά το έτος. Τα ακμαία δραστηριοποιούνται δύο φορές, την άνοιξη και νωρίς το φθινόπωρο. Γεννούν τα αυγά τους σε κλάδους και κλαδίσκους.
Αντιμετώπιση:
Capnodis tenebrionis, Coleoptera: Buprestidae
Πολυφάγο έντομο που συνήθως προσβάλλει πυρηνόκαρπα, γιγαρτόκαρπα, φιστικιές, φουντουκιές, αλλά στην Πιερία (Βροντού) έχουν βρεθεί σημαντικοί πληθυσμοί και σε καλλιέργεια ροδιάς. Έχει μία γενεά το έτος ή μία ανά δύο έτη. Τα ακμαία τοποθετούν τα αυγά τους κοντά στο λαιμό των ξενιστών. Οι προνύμφες μπαίνουν στο λαιμό και κατευθύνονται στις ρίζες ορύσσοντας στοές, οι οποίες έχουν μήκος από 50- 150 εκατοστά.
Αντιμετώπιση:
Αλευρώδεις
Aleurothrixus floccosus, Hemiprera: Aleurodidae
Προσβάλλει στην Ελλάδα κυρίως εσπεριδοειδή, αλλά έχει βρεθεί στην παραλία Κατερίνης σε δέντρα ροδιάς. Αναπτύσσεται και ωοτοκεί στην κάτω επιφάνεια των φύλλων και συμπληρώνει 4-5 γενεές. Διαχειμάζει ως προνύμτι αφαιρούν θρεπτικά συστατικά από τα φύλλα, ευνοούν την ανάπτυξη της καπνιάς, η οποία περιορίζει τη φωτοσύνθεση των φύλλων. Ικανοποιητική αντιμετώπιση μέσω της εξαπόλυσης του Υμενοπτέρου Cales noacki.
Βιβλιογραφία:
Βασιλακάκης, Μ., 2016. Γενική και Ειδική Δενδροκομία. Εκδόσεις Άγι – Σάββα Δ. Γαρταγάνη, Θεσσαλονίκη, Έλλας. E.U.
Εγχειρίδιο για την καλλιέργεια της ροδιάς, ΕΛΓΟ Δήμητρα, Ινστιτούτο Φυλλοβόλων δέντρων Νάουσας, 2012
