Χλοοτάπητας (ή χλωροτάπης) σημαίνει επιφάνεια καλυμμένη με χλόη, ένας τάπητας από χλόη ή ένας τάπητας χλωρός και πράσινος.
Στην αρχαία ελληνική γλώσσα υπάρχει η λέξη «γράστις» που σημαίνει γρασίδι (χορτάρι, αγγλική grass) από την οποία προέρχεται και το ρήμα γραστίζω (βάζω το άλογό μου να βοσκήσει στο χορτάρι). Η αναφορά αυτή γίνεται σκόπιμα για να καταδείξει τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας και την ανάγκη να αποβληθεί από την καθημερινή ορολογία η γαλλικής προέλευσης λέξη gazon.
Η ιστορική αναφορά στις έννοιες του γρασιδιού, της χλόης και ευρύ τερα του κήπου έχει τις ρίζες της στους αρχαίους χρόνους. Ο Όμηρος στην «Οδύσσεια» περιγράφει τον κήπο του Αλκίνοου και ο Παράδεισος της χριστιανικής θρησκείας αναφέρεται ως ο Κήπος της Εδέμ.
Τα πρώτα σχέδια κήπων εμφανίζονται σε παλαιότατα περσικά χαλιά και απεικονίζουν κήπους γεωμετρικών τετραγωνικών σχημάτων, όπου η χλόη έχει χαρακτηριστική παρουσία. Ένα από τα χαλιά αυτά σχεδιάστηκαν για τον Χοσρόη της Περσίας το 531 μ.Χ. Νωρίτερα (100 π.Χ.) ο κινέζος αυτοκράτορας Βου-Τι διατηρούσε κήπους με σπάνια είδη φυτών, δέντρων και χλοοταπήτων.
Η έννοια του χλοοτάπητα αρχίζει να αναπτύσσεται όταν ο άνθρωπος μετατρέπεται από κυνηγό σε καλλιεργητή και δημιουργείται η ανάγκη ύπαρξης λιβαδιών για βοσκή. Ο χλοοτάπητας από απλό λιβάδι θα μεταβληθεί σε ουσιαστικό στοιχείο του σχεδιασμού του τοπίου και θα παίξει σημαντικό ρόλο. Περιλαμβάνει 3 αρχές :
Ο χλοοτάπητας είναι μια ανθρωπογενής φυτοκοινωνία αποτελούμενη από πληθώρα ατόμων που ανήκουν σε μία ή περισσότερες
ποικιλίες ή είδη κατά κανόνα αγρωστωδών που συμβιούν κάτω από κοινές εδαφοκλιματικές και ανθρωπογενείς συνθήκες και η λειτουργία του έχει συγκεκριμένο πρακτικό σκοπό (αθλητικό γήπεδο, διακοσμητικός κήπος, χλοοτάπης πρανών, παιδική χαρά κ.λπ.). Το περιβάλλον της ζωής του χλοοτάπητα δημιουργείται και επηρεάζεται από μια πληθώρα αλληλεξαρτώμενων και αλληλοεπηρεαζόμενων παραγόντων που συνολικά καθορίζουν τη προσαρμογή και την ανάπτυξη του χλοοτάπητα και διαχωρίζεται σε τρία τμήματα:
Είναι ανάγκη να διακριθούν τρεις βασικές κλιματολογικές έννοιες που αφορούν τη διαχείριση του χλοοτάπητα:
Δύο είναι τα προβλήματα που δημιουργεί ο άνθρωπος με την υπερβολική εντατική χρήση του χλοοτάπητα.
Η σωστή αξιολόγηση των εδαφοκλιματικών συνθηκών που επικρατούν σε μια ευρύτερη περιοχή αλλά και των μικροκλιματικών παραγόντων που επηρεάζουν το συγκεκριμένο σημείο είναι βασική προϋπόθεση για την επιτυχημένη εγκατάσταση χλοοτάπητα στην περιοχή αυτή. Η αξιολόγηση συμπληρώνεται από την εκτίμηση των μέσων που διατίθενται για τη συντήρηση του χλοοτάπητα, αλλά και των σκοπών που επιδιώκονται από τη χρήση του.
Η εγκατάσταση ενός χλοοτάπητα αποτελεί ένα από τα δύσκολα εγχειρήματα στην κηποτεχνική πρακτική διότι είναι μια εξειδικευμένη και εντατική καλλιέργεια που απαιτεί ο συνδυασμός επιστημονικής γνώσης αλλά και υψηλής τεχνικής. Ειδικότερα μάλιστα στη χώρα μας, όπου υφίσταται μεγάλη ποικιλία κλιματικών και εδαφικών συνθηκών, η εγκατάσταση και μετέπειτα η συντήρηση ενός χλοοτάπητα με απαιτήσεις υψηλής ποιότητας στηρίζεται στη συνεκτίμηση πολλών παραγόντων. Οι παράγοντες αυτοί θα πρέπει αναλυτικά να εξεταστούν και να συνεκτιμηθούν, προκειμένου να διαπιστωθεί η βιωσιμότητα και η επιτυχία χρήσης ενός χλοοτάπητα.
Οι παράγοντες αυτοί διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:
Η περίπτωση εγκατάστασης ενός απλού χλοοτάπητα χωρίς ειδικές επιπλέον απαιτήσεις παρά μόνο για διακοσμητικούς σκοπούς αποτελεί οπωσδήποτε εύκολη επιλογή. Αντίθετα εάν υπάρχουν δεσμευτικοί παράγοντες εξαιτίας εξειδικευμένης χρήσης ή που δημιουργούν προβλήματα στην ομαλή ανάπτυξή του, τότε η επιλογή είναι δυσκολότερη και απαιτούνται ειδικές γνώσεις για επιτυχημένα αποτελέσματα. Η επιλογή στηρίζεται βασικά σε μια ποικιλία αλληλεξαρτώμενων χαρακτηριστικών όπου η αντοχή επιβίωσης, η ταχύτητα αναβλάστησης αλλά και η ποιότητα εμφάνισης του χλοοτάπητα είναι πρωτεύουσας σημασίας.
Η προετοιμασία του εδάφους πρέπει να γίνεται με πολλή προσοχή διότι έτσι προετοιμάζονται οι συνθήκες και το περιβάλλον όπου θα γίνει το φύτρωμα του σπόρου
Περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια:
Οι κάμπιες είναι εξαιρετικά ζημιογόνες καθώς τρώνε τα φύλλα του χλοοτάπητα.
Συγκεκριμένα :
Το κούρεμα δεν πρέπει να αφαιρεί φυλλική επιφάνεια μεγαλύτερη του 40% του συνόλου και συνεπώς η συχνότητα του εξαρτάται από τους εξής παράγοντες :
Η χλόη γενικά ανήκει στα είδη που έχουν σημαντικές ανάγκες σε νερό που καλύπτονται κατά κύριο λόγο από τις βροχοπτώσεις και εκτός εποχής από την άρδευση. Οι ανάγκες αυτές επηρεάζονται από πολλούς κλιματικούς και μικροκλιματικούς παράγοντες και ο προσδιορισμός τους σε ποσότητα και χρόνο απαιτούν εμπειρία και γνώση. Η σωστή άρδευση εξασφαλίζει υγιή χλοοτάπητα που χαρακτηρίζεται από μεγάλη πυκνότητα, βαθύ χρωματισμό, κανονική ανάπτυξη και ικανότητα αναβλάστησης, ενώ η ανεπάρκεια νερού καταλήγει σε αναστολή της βλάστησης, αραίωμα του φυλλώματος, ασθενή χρωματισμό, σε περιόδους δε ακραίων συνθηκών (ξηρασία ή καύσων) το φύλλωμα προσλαμβάνει καφέ απόχρωση ενώ η χλόη έχει πολύ αργό, σχεδόν ανύπαρκτο ρυθμό ανάπτυξης.
Το νερό απαιτείται όχι μόνο για την ανάπτυξη του χλοοτάπητα, αλλά παράλληλα και για τη διάλυση και απορρόφηση των διαφόρων χημικών ουσιών από το έδαφος (λιπάσματα, εντομοκτόνα και μυκητοκτόνα εδάφους), φύτρωμα και ανάπτυξη των νέων σπόρων στην περίπτωση σποράς και μείωση της θερμοκρασίας του μικροπεριβάλλοντος του χλοοτάπητα κατά τις περιόδους του καύσωνα. Η συχνότητα αλλά και η ποσότητα της απαιτούμενης άρδευσης εξαρτώνται από τους εξής παράγοντες:
Με τη λίπανση προστίθενται λιπαντικά στοιχεία στο εδαφικό περιβάλλον του χλοοτάπητα για να συμπληρώσουν ή να αυξήσουν τα ήδη υπάρχοντα και να βελτιώσουν τον μεταβολισμό του χλοοτάπητα. Το έδαφος και η ποσότητα του λιπάσματος που θα χρησιμοποιηθεί, αλλά και η χρονική στιγμή που θα εφαρμοστεί, εξαρτώνται από πολλούς αλληλοεπηρεαζόμενους παράγοντες :
1. Η περιεκτικότητα του εδάφους σε θρεπτικά στοιχεία. Η σχέση που πρέπει να επικρατεί στα τρία Α. στοιχεία της θρέψης του χλοοτάπητα είναι Ν-Ρ-Κ = 3:1:2', σχέση και πιστοποιείται από την ανάλυση της συνολικής ποσότητας του χόρτου που κόβεται κατά το κούρεμα.
2. Οι λιπαντικές απαιτήσεις του χλοοτάπητα οι οποίες μεταβάλλονται ανάλογα με το βοτανικό είδος και ποικιλία και ειδικότερα για το άζωτο. Κάθε είδος χλοοτάπητα έχει μέγιστο και ελάχιστο όριο αναγκών σε άζωτο, ώστε να διατηρεί το χρώμα, την πυκνότητα και την ικανότητα αναβλάστησης, Σε περίπτωση μειγμάτων διαφόρων ειδών, το κυρίαρχο είδος ή η ποικιλία καθορίζει και το είδος της λίπανσης.
3. Το κόστος της λίπανσης, που θα πρέπει να περιλαμβάνει, εκτός από το κόστος της προμήθειας του λιπάσματος, την εργασία εφαρμογής και το κόστος πρόσθετης άρδευσης και εργασίας κουρέματος. Βέβαια η άγνοια και κυρίως η απροθυμία των περισσοτέρων διαχειριστών χλοοταπήτων συνδέο νται περισσότερο με την αποφυγή κοπιαστικού προγράμματος συντήρησης και λιγότερο με την κοστολόγησή του.
4. Σε περιπτώσεις καύσωνα, ξηρασίας ή παγετού η σωστή ισορροπία στα βασικά στοιχεία είναι απόλυτα απαραίτητη π.χ. επάρκεια καλίου σα αυξήσει την αντοχή του χλοοτάπητα σε παγετό και αντίθετα πλεόνασμα αζωτούχου λίπανσης καταλήγει σε υδαρείς ιστούς και προκαλεί ευπάθεια στις χαμηλές (παγετός) και υψηλές (καύσωνας) θερμοκρασίες.
5. Η ποιότητα του χλοοτάπητα που επιδιώκεται οπότε οι απαιτήσεις περιορίζονται εάν είναι διακοσμητικής ή γενικής χρήσης ενώ αυξάνονται εάν απαιτείται υψηλή ποιότητα για ειδική χρήση (γήπεδο bowling, greens γηπέδου γκολφ κ.λπ.).
6. Ο ρυθμός ανάπτυξης και η συχνότητα χρήσης του χλοοτάπητα. Ο ποδοσφαιρικός χλοοτάπητας μετά από καταπόνηση προπόνησης ή μια συνεχή σειρά ποδοσφαιρικών αγώνων απαιτεί υψηλά ποσοστά αζώτου για να επιτευχθεί η αναβλάστησή του. Αντίθετα ένας χλοοτάπητας διακοσμητικής φύσης είναι δυνατό να περιορίσει τις απαιτήσεις του ανάλογα με την επιθυμητή εμφάνιση.
7. Η μηχανική σύσταση του εδάφους.
8. Το πρόγραμμα συντήρησης και η έντασή του ρυθμίζουν και τις απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά.
Το κυλίνδρισμα είναι μια εργασία απαραίτητη στον χλοοτάπητα σε πολλές περιπτώσεις και ιδιαίτερα κατά την εγκατάστασή του είτε διά σποράς είτε διά τοποθετήσεως έτοιμου χλοοτάπητα. Στον ήδη εγκατεστημένο χλοοτάπητα η εφαρμογή του πρέπει να γίνει με προσοχή και επιμέλεια.
Συνήθως κυλίνδρισμα απαιτούν οι χλοοτάπητες που έχουν περάσει βαρύ χειμώνα μετά από παγετούς και λιώσιμο χιονιών οπότε προκαλείται φούσκωμα (ανασήκωμα) ή χαλάρωση του εδάφους και απαιτείται η επανασυμπίεσή του γύρω από το ριζικό σύστημα και τον «λαιμό» του χλοοτάπητα. Κυλίνδρισμα επίσης θα απαιτηθεί για την εξομάλυνση μικρών ανωμαλιών που ενδεχομένως προκαλούν προβλήματα στο κούρεμα του χλοοτάπητα. Εάν το έδαφος είναι πολύ χαλαρό μια ελαφρά συμπίεσή του με κυλίνδρισμα θα βοηθήσει στη δημιουργία τριχοειδών διόδων για την καλύτερη ενυδάτωση του ριζικού συστήματος.
Ο χλοοτάπητας πλέον συνιστά βασικό κατασκευαστικό στοιχείο των αθλητικών γηπέδων τόσο στα ομαδικά αθλήματα (ποδόσφαιρο, κρίκετ, ράγκμπι, μπέιζμπολ, πόλο) όσο και στα ατομικά (τένις, γκολφ, bowling, ιππασία κ.λπ.), δεδομένου ότι δημιουργεί επιφάνεια ελαστική, απαλή και ευχάριστη για το αγώνισμα, ενώ ταυτόχρονα εκμηδενίζει τα προβλήματα που δημιουργούσαν παλαιότερα η σκόνη, η λάσπη, οι πέτρες και τα χαλίκια. Συγχρόνως, αυξάνει κατά πολύ την προστασία, την ταχύτητα και την ασφάλεια των αθλητών από ατυχήματα και τραυματισμούς. Η χρήση του άρχισε εδώ και πενήντα περίπου χρόνια και κυρίως μετά τη δεκαετία του 1960.
Η εφαρμογή του πλαστικού τάπητα είναι μια βιομηχανική προσπάθεια να δοθεί λύση στα προβλήματα που αντιμετωπίζονται κατά τη διαχείριση των φυσικών χλοοταπήτων και ιδιαιτέρα στους Αθλητικούς χώρους όπου η καταπόνηση του χόρτου είναι πολύ μεγάλη. Χρησιμοποιείται κυρίως σε ποδοσφαιρικά γήπεδα μικρών διαστάσεων (5x5), σε κανονικά που ανήκουν σε φορείς περιορισμένων οικονομικών δυνατοτήτων ή σε περιοχές με σοβαρό έλλειμμα νερού άρδευσης. Το οικονομικό ενδιαφέρον είναι τεράστιο και για τον λόγο αυτό δαπανώνται τεράστια ποσά για τη διαφήμιση και προβολή του προϊόντος αν και παρ' όλα αυτά δεν έχει κερδίσει πολύ τον αθλητικό κόσμο. Το 85% των ερωτηθέντων ποδοσφαιριστών σε διεθνές επίπεδο και αντιστοίχως το 98% των Ελλήνων σαφώς προτιμούν τον φυσικό χλοοτάπητα.
Η ανάγκη αντικατάστασής του ανά χρονικά διαστήματα (που ποικίλλουν από 6 έως 8 χρόνια) επιβαρύνει το περιβάλλον με τεράστιες ποσότητες άχρηστου και μη ανακυκλώσιμου πλαστικού υλικού αλλά και η έστω περιορισμένη ανάγκη σε νερό (δρόσισμα, πλύσιμο κ.λπ.) δεν το καθιστούν τόσο φιλικό προς το περιβάλλον όσο διατείνονται οι κατασκευαστές του.
Οι διάφορες βελτιώσεις (εμπλουτισμός με άμμο και τρίμματα καουτσούκ) ή τα υβριδικά γήπεδα όπου χρησιμοποιείται οργανικό υλικό πλήρωσης (ίνες κοκκοφοίνικα, φελλός κ.ά.) και παρά τα διάφορα θετικά στοιχεία των τελευταίων (ανανεωσιμότητα, έλλειψη οσμών, απουσία μόλυβδου, καλή υδροπερατότητα, ασφάλεια αθλητών κ.ά.) δεν καλύπτουν την πλήρη περιβαλλοντική ανοχή που απαιτείται. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό το διαφημιστικό στοιχείο των εταιρειών που τον αποκαλούν με τον αντιφατικό χαρακτηρισμό «πλαστικό χλοοτάπητα». Κρίθηκε σκόπιμο και αναγκαίο να αναφερθούν μερικά στοιχεία για τον πλαστικό τάπητα διότι πολλοί πιστεύουν ότι είναι απλό και εύκολο θέμα η αντικατάσταση του φυσικού χλοοτάπητα λόγω μεγάλων αναγκών του σε άρδευση.
Πλεονεκτήματα
Ετήσιο κόστος συντήρησης 50% μικρότερο από τον φυσικό
Μεγαλύτερος χρόνος χρήσης ανά εβδομάδα (περίπου τετραπλάσιος, εάν φυσικά οι θερμοκρασίες το επιτρέπουν)
Μειονεκτήματα
Το συνολικό κόστος κατασκευής ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου με πλαστικό τάπητα είναι περίπου διπλάσιο του φυσικού .
Το Κόστος της ετησίας συντήρησής του και με βάση τη διάρκεια Ζωής είναι αναλογικά μεγαλύτερο σε σχέση με την αντίστοιχη του φυσικού.
Πηγή :
Βιβλίο Χλοοτάπητες Επιστήμη-Τεχνική-Διαχείριση, ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΠΑΝΤΙΔΑΚΗΣ
