Η οικογένεια Orchidaceae περιλαμβάνει είδη με ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά διασκορπισμένα στο μεγαλύτερο μέρος της υφηλίου. Οι ορχιδέες ανήκουν στα μονοκότυλα πολυετή φυτά μικρού συνήθως μεγέθους και στην τάξη Asparagales. Οι ορχιδέες έχουν κοινά χαρακτηριστικά γνωρίσματα που διακρίνονται λόγω της ιδιομορφίας τους από όλα τα άλλα είδη του φυτικού βασιλείου.
Ορχιδέες, μία μεγάλη και ιδιαίτερα γοητευτική κατηγορία καλλωπιστικών φυτών με μοναδική εξωτική ομορφιά που συναντώνται κυρίως ως φυτά εσωτερικού χώρου σε σπίτια, γραφεία και επαγγελματικούς χώρους. Οι ορχιδέες ξεχωρίζουν για τα μεγάλα εντυπωσιακά λουλούδια τους που διατηρούνται ανθισμένα για μεγάλο χρονικό διάστημα με έντονα χρώματα σε αποχρώσεις του ροζ, μωβ και λευκού. Εκτός από τις εξωτικές ορχιδέες που βρίσκουμε σε φυτώρια και ανθοπωλεία και προέρχονται από τροπικά κλίματα, στη χώρα μας υπάρχουν πολλά είδη από άγριες και αυτοφυείς ορχιδέες οι οποίες αναπτύσσονται στο έδαφος και έχουν πολύ μικρότερα λουλούδια.
Ανήκουν σε μία μεγάλη οικογένεια φυτών (Orchidaceae), η οποία έχει πολλά είδη και ποικιλίες. Τα πιο γνωστά είδη ορχιδέας είναι η ορχιδέα φαλαίνοψις (Phalaenopsis), που είναι και η πιο διάσημη για εσωτερικό χώρο, και η ορχιδέα σιμπίντιουμ (Cymbidium), η πιο διάσημη για εξωτερικό χώρο.
Ο πολλαπλασιασμός των ορχιδεών μπορεί να γίνει με σπόρους (εγγενής πολλαπλασιασμός) ή με βλαστικά τμήματα από διάφορα μέρη του φυτού (αγενής πολλαπλασιασμός).
In vitro
Σήμερα η επικρατέστερη μέθοδος πολλαπλασιασμού των ορχιδεών για επιχειρηματική καλλιέργεια είναι η ιστοκαλλιέργεια. Οι ορχιδέες ήταν από τα πρώτα φυτά που πολλαπλασιάστηκαν με επιτυχία in vitro σε μεγάλη εμπορική κλίμακα. Τα έκφυτα μπορούν να ληφθούν από βλαστούς, φύλλα, ρίζα, οφθαλμούς ή ανθικά στελέχη ανάλογα με το είδος. Mε τον πολλαπλασιασμό in vitro παράγεται γρήγορα άφθονο ομοιόμορφο πολλαπλασιαστικό υλικό απαλλαγμένο από ιώσεις που εισέρχεται στην ανθοφορία νωρίτερα. Λόγω της μαζικής παραγωγής η μέθοδος έχει μικρότερο κόστος από τους άλλους τρόπους πολλαπλασιασμού.
Η ορχιδέα φαλαίνοψις, τοποθετείται σε φωτεινή θέση μέσα στο σπίτι χωρίς να έρχεται σε επαφή με το απευθείας με το φως του ήλιου. Το καλοκαίρι δεν πρέπει να έρχεται σε επαφή με τις ακτίνες του ήλιου γιατί καίει τα φύλλα και ξεραίνει τα λουλούδια. Κατάλληλες θερμοκρασίες για να αναπτυχθεί η ορχιδέα στους εσωτερικούς χώρους είναι μεταξύ 18-27°C. Για τις ορχιδέες εξωτερικού χώρου, όπως η ορχιδέα σιμπίντιουμ χρειάζεται φωτεινή θέση χωρίς να τη χτυπούν ακριβώς οι ακτίνες του ήλιου. Φυτεύονται σε θέσεις που δεν χτυπάει ο άνεμος.
Ο πιο σωστός και αποδοτικός τρόπος ποτίσματος, είναι η βύθιση της γλάστρας της ορχιδέας σε χλιαρό νερό. Μετά πρέπει να αφήσουμε τη γλάστρα να στραγγίξει καλά. Το πότισμα της ορχιδέας πρέπει να γίνεται με συχνότητα, ανάλογα την εποχή και τις θερμοκρασίες που επικρατούν.
Η ορχιδέα δεν έχει μεγάλες απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία και δεν χρειάζεται μεγάλες ποσότητες λιπάσματος. Στην βλάστηση βάζουμε λίπασμα περίπου κάθε 2 εβδομάδες. Χρησιμοποιούμε ειδικό λίπασμα για ορχιδέες. Στην περίοδο ανθοφορίας η λίπανση γίνεται μια φορά το μήνα. Δεν χρησιμοποιούμε λίπασμα με πολύ άζωτο. Για τη λίπανση της ορχιδέας επιλέγουμε υγρά λιπάσματα που διαλύονται στο νερό. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και λιπάσματα με διαφυλλικό ψεκασμό.
Το κλάδεμα δεν πρέπει να γίνεται μετά την πρώτη ανθοφορία επειδή ο ορχιδέα ανθίζει αρκετές φορές. Αφού τελειώσει η ανθοφορία της και πριν ξεραθεί το ανθικό στέλεχος που παραμένει πράσινο, κλαδεύεται στο πρώτο ή στο δεύτερο «γόνατο», δηλαδή τον κόμβο του βλαστού από τον οποίο βγαίνουν τα φύλλα, τα άνθη και νέοι βλαστοί.
Υψηλές θερμοκρασίες και στρες νερού μπορούν αν προκαλέσουν πτώση των β σε όλα τα είδη των ορχιδεών. Πτώση των ανθέων του Cymbidium προκαλείται όταν οι θερμοκρασίες ημέρας/νύχτας είναι 30/25οC ή υψηλότερες. Μετά το σχηματισμό των ανθοταξιών της Phalaenopsis τα φυτά μπορεί να επιστρέψουν στο βλαστικό στάδιο, αν η θερμοκρασία δε διατηρηθεί ίση ή κάτω από 25οC. Πολύ χαμηλές θερμοκρασίες οδηγούν στην ολοκληρωτική καταστροφή των τροπικών ορχιδεών.
Η προσβολή από έντομα και άλλους εχθρούς των ορχιδεών είναι ευκολότερο να ελεγχθούν στις θερμοκηπιακές παρά στις υπαίθριες καλλιέργειες, αν τηρηθούν τα απαραίτητα μέτρα υγιεινής και τοποθετηθούν προστατευτικά δίκτυα στα παράθυρα. Από τους πιο ζημιογόνους εχθρούς είναι οι θρίπες που υποβαθμίζουν τα άνθη ενώ είναι δύσκολη η καταπολέμησή τους όταν εγκατασταθούν στο θερμοκήπιο. Οι αφίδες, τα ακάρεα και ο ψευδόκοκκος μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα εάν δεν ελεγχθούν έγκαιρα. Τα σαλιγκάρια και οι γυμνοσάλιαγκες δημιουργούν προβλήματα στις υπαίθριες καλλιέργειες.
Ο καλός αερισμός του θερμοκηπίου είναι ο κυριότερος παράγοντας για τον έλεγχο των ασθενειών. Έχουν παρατηρηθεί προσβολές από την τεφρά σήψη που προκαλεί σήψη και αποχρωματισμό των πετάλων των ανθέων, από φυκομήκητες που προκαλούν σήψη του στελέχους και των φύλλων, αλλά και πολλούς άλλους μύκητες (σκωριάσεις, φουζάρια) και βακτήρια που προκαλούν κηλίδες και μαλακή σήψη στο φύλλωμα. Οι ιώσεις επίσης μπορούν να προκαλέσουν ζημιές κυρίως στις ορχιδέες για δρεπτά άνθη διότι μεταδίδονται εύκολα από το ένα φυτό στο άλλο με τα εργαλείο κοπής των ανθέων κατά τη συγκομιδή.
Πηγές:
Ανθοκομικά φυτά για Εσωτερικούς και Εξωτερικούς χώρους- Οκτώβριος 2020 Εκδόσεις Πεδίο - Άννα Αντωνιδάκη – Γιατρομανωλάκη
