Η ορτανσία κατάγεται από την Ιαπωνία. Είναι ενδημικό φυτό του νησιού Honshu στον Ειρηνικό. Από την Ιαπωνία μεταφέρθηκε στην Ευρώπη τον 18ο αιώνα. Είναι ξυλώδες φυλλοβόλο πολυετές φυτό που φθάνει το ύψος του 1.5 μέτρου. Ανήκει στην οικογένεια Saxifragaceae.
Η ορτανσία είναι ένα φυτό πολύ δημοφιλές στην Ελλάδα και άρχισε να καλλιεργείται πριν από πολλά χρόνια κυρίως σα φυτό κήπου στις περιοχές με χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα όπου είχαν καλλιεργηθεί και οι γαρδένιες (Πήλιο, κ.ά.). Αργότερα μπήκαν στα θερμοκήπια και άρχισε η παραγωγή της για τη διάθεση ανθισμένων φυτών νωρίς την άνοιξη ώστε να καλύψουν τις ανάγκες της αγοράς την άνοιξη και ιδιαίτερα τις ημέρες του Πάσχα.
Τα κυριότερα είδη ορτανσίας:
Ο πολλαπλασιασμός για την εμπορική παραγωγή φυτών ορτανσίας γίνεται με μαλακά μοσχεύματα βλαστού. Για την παραγωγή μοσχευμάτων διατηρούνται μητρικές φυτείες από τους παραγωγούς ή αγοράζονται έτοιμα μοσχεύματα από περιοχές του βορειοδυτικού Ειρηνικού. Τα μοσχεύματα αυτά κόβονται από τα μητρικά φυτά με 3-4 γόνατα και έναν επάκριο οφθαλμό, μήκους 13-18 cm περίπου. Από τα μοσχεύματα αυτά κόβεται ένα επάκριο μόσχευμα 5-10 cm με 2 ζεύγη φύλλων και το υπόλοιπο τμήμα κόβεται σε 2-3 τμήματα που περιέχουν 2 φύλλα αντίθετα και 2 μασχαλιαίους οφθαλμούς γνωστά σαν πεταλούδα (butterfly).
Καθένα από αυτά τα μοσχεύματα μοιράζεται πάλι κατά μήκος ώστε να προκύψουν 2 μοσχεύματα που περιέχουν ένα φύλλο και έναν οφθαλμό. Τα μοσχεύματα όμως αυτά είναι αδύνατα, χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να ανθίσουν και πρέπει να κορυφολογηθούν δύο ή περισσότερες φορές. Για τη ριζοβολία των μοσχευμάτων χρειάζεται υπόστρωμα που να αερίζεται και να στραγγίζει καλά με pH 6.0, χρήση συστήματος υδρονέφωσης ή ομίχλης και θερμοκρασία υποστρώματος 21-23οC.
Χρησιμοποιείται ορμόνη ριζοβολίας και ο κατάλληλος φωτισμός. Τοποθετούνται σε τραπέζια, τελάρα ή κατευθείαν σε γλάστρες 6, 8 ή 10 cm ανάλογα με το είδος του μοσχεύματος. Τα μοσχεύματα ριζώνουν σε 4-5 εβδομάδες. Η κοπή των μοσχευμάτων αρχίζει από τον Απρίλιο και διαρκεί μέχρι τέλη Ιουνίου. Είναι δυνατός επίσης ο πολλαπλασιασμός με μοσχεύματα σκληρού ή ημίσκληρου ξύλου και με in vitro καλλιέργεια.
Συνήθως τα επάκρια μοσχεύματα κορφολογούνται ώστε να παραμείνουν 3 ζεύγη φύλλων και επομένως 6 οφθαλμοί. Από το μόσχευμα αυτό θα παραχθεί ένα φυτό καλής ποιότητας με 5 ή 6 ανθοταξίες. Η ημερομηνία του τελευταίου κορφολογήματος είναι μεγάλης σημασίας. Χρειάζονται τουλάχιστον 60 ημέρες να περάσουν για την ανάπτυξη του φυλλώματος πριν πέσουν οι θερμοκρασίες στους 16οC περίπου και να μικρύνει το μήκος της ημέρας για να γίνει η διαφοροποίηση των ανθοφόρων οφθαλμών της ορτανσίας.
Στη φάση αυτή (βλαστική) θα πρέπει να σχηματιστούν 2 τουλάχιστον ώριμα φύλλα σε κάθε βλαστό για να διασφαλιστεί ο σχηματισμός των ανθοφόρων οφθαλμών. Στη Βόρεια Αμερική το τελευταίο κορφολόγημα πρέπει να γίνει από 1 έως 15 Ιουλίου για να υπάρχει ο κατάλληλος χρόνος για την ανάπτυξη των βλαστών.
Πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη οι εναλλαγές της θερμοκρασίας, του φωτισμού και του μήκους της ημέρας στις διάφορες περιοχές το φθινόπωρο. Από τις συνθήκες αυτές εξαρτάται η ταχύτητα ανάπτυξης, η ημερομηνία διαφοροποίησης των οφθαλμών, ο αριθμός των βλαστών που θα σχηματίζουν ανθοταξίες και η τελική ποιότητα των φυτών. Οι αδύνατοι βλαστοί απομακρύνονται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού ή του φορτσαρίσματος.
Για τη φυσική παραγωγή ορτανσίας ακολουθείται η εναλλαγή των θερμοκρασιών κατά τη διάρκεια του έτους. Η εμπορική παραγωγή της ορτανσίας μιμείται τη φύση στην εναλλαγή των θερμοκρασιών. Σε φυτά που αγοράζονται με τους ανθοφόρους οφθαλμούς σε λήθαργο και μεταφυτεύονται σε μεγαλύτερη γλάστρα, η θερμοκρασία του υποστρώματος πρέπει να είναι 2-3οC μεγαλύτερη (16-17οC) από του αέρα (14οC) για να αναπτύξουν γρήγορα το ριζικό τους σύστημα πριν αρχίσει να αναπτύσσεται το φύλλωμα.
Η θερμοκρασία κατά τη διάρκεια του φορτσαρίσματος και της βλαστικής ανάπτυξης δεν επηρεάζει μόνο την ταχύτητα ανάπτυξης αλλά και το τελικό ύψος, το μέγεθος της ανθοταξίας, την ένταση του χρώματος των σεπάλων και τη συνολική ποιότητα των φυτών. Η ορτανσία είναι φυτό χαμηλών θερμοκρασιών με άριστες θερμοκρασίες κάτω από 16οC, αν και η ανάπτυξη είναι ταχύτερη σε υψηλότερες θερμοκρασίες.
Νυχτερινές θερμοκρασίες γύρω στους 12οC παράγουν υψηλά στελέχη, μεγαλύτερα φύλλα και άνθη από τα φυτά που αναπτύσσονται στους 17-18οC. Η περίοδος φορτσαρίσματος διαρκεί 16 εβδομάδες στους 12οC, 12 εβδομάδες στους 16οC και 10 εβδομάδες στους 18οC. Υπερβολικά υψηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια του φορτσαρίσματος δημιουργούν μικρά φυτά και ανθοταξίες με ανοιχτό χρώμα χαμηλής ποιότητας.
Για τον πολλαπλασιασμό, την ανάπτυξη και το φορτσάρισμα για την άνθηση της ορτανσίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα υλικά όπως η τύρφη, περλίτης, φλοιοί, βερμικουλίτης, διάφορα δασοχώματα (καστανόχωμα, ερεικόχωμα, κουμαρόχωμα), κομπόστες, χώμα κ.ά., αρκεί να έχουν καλή υδατοϊκανότητα, δηλαδή να συγκρατούν αρκετό νερό που να προσλαμβάνεται εύκολα από το φυτό, αλλά και καλό αερισμό και στράγγιση.
Η τάση όμως είναι να χρησιμοποιούνται τυποποιημένα μείγματα με λίγο ή καθόλου έδαφος για πολλούς λόγους όπως η ομοιομορφία, η διαθεσιμότητα και ο εύκολος χειρισμός. Για τις ροζ ποικιλίες χρησιμοποιούνται μείγματα χωρίς έδαφος ενώ για μπλε χρώμα ανθέων γίνεται και προσθήκη εδάφους χωρίς όμως προσθήκη υπερφωσφορικών λιπασμάτων ή φωσφορικού οξέος για τη ρύθμιση του pH.
Τα στόματα του φυλλώματος της ορτανσίας αναφέρεται ότι δεν κλείνουν ποτέ. Αν ληφθεί υπόψη και το μεγάλο μέγεθος των φύλλων γίνεται φανερό ότι έχει ανάγκη συνεχούς εφοδιασμού με νερό κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης και του φορτσαρίσματος. Τα περιθώρια των φύλλων και των ανθέων νεκρώνονται εύκολα σε περίπτωση έλλειψης νερού. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η σκίαση όταν οι θερμοκρασίες είναι υψηλές για να μειωθεί μαζί με τη θερμοκρασία και η διαπνοή. Η περίσσεια όμως του νερού στη ρίζα εάν ο αερισμός δεν είναι ικανοποιητικός μπορεί να δημιουργήσει άλλα προβλήματα, ιδιαίτερα αμέσως μετά τη μεταφύτευση στην αρχή του φορτσαρίσματος όταν δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί οι νέες ρίζες.
Η ανάπτυξη της ορτανσίας στη φάση της παραγωγής και του φορτσαρίσματος απαιτεί σχετικά υψηλή αναλογία αζώτου. Προτείνεται η αναλογία 2:1:1 ή 3:1:1 για τα τρία βασικά στοιχεία N:P:K (άζωτο: φωσφόρος: κάλιο). Το καλοκαίρι πρέπει να εξασφαλιστεί η βασική θρέψη ώστε να σχηματιστούν οι ανθοφόροι οφθαλμοί χωρίς όμως να ψηλώσουν υπερβολικά τα φυτά.
Ένα μέτριο πρόγραμμα λίπανσης είναι 350ppm N από ένα λίπασμα 25-10-10 κάθε εβδομάδα ή 700 ppm N κάθε 2 εβδομάδες. Τα φυτά δε λιπαίνονται όταν βρίσκονται σε ψυχρή αποθήκευση. Μόλις βγουν όμως επιβάλλεται να γίνει αμέσως μια λίπανση με 700ppm N από την αναλογία 25-5-20 σε N-P-K. Η ίδια λίπανση συνεχίζεται κάθε εβδομάδα για τις ποικιλίες με τα ροζ λουλούδια με εναλλαγή ανά εβδομάδα με φωσφορική αμμωνία μέχρι να εμφανιστούν τα άνθη. Η λίπανση ελαττώνεται όταν τα σέπαλα χρωματιστούν πλήρως και τα φυτά γίνουν πιο σκληρά.
Κοινοί εχθροί όπως αφίδες, θρίπες, αλευρώδεις και ακάρεα μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στην ορτανσία. Κατά τη διάρκεια του φορτσαρίσματος πρέπει να γίνεται συχνός έλεγχος στην καλλιέργεια για να αποφεύγεται η εξάπλωση των παρασίτων. Καλό είναι να εξεταστεί η δυνατότητα εφαρμογής της βιολογικής ή ολοκληρωμένης αντιμετώπισης πριν εφαρμοστεί καταπολέμηση με φυτοφάρμακα. Προβλήματα επίσης μπορεί να προκαλέσουν τα σαλιγκάρια και οι γυμνοσάλιαγκες κυρίως όταν τα φυτά είναι τοποθετημένα στο ύπαιθρο.
Από τις ασθένειες το κυριότερο πρόβλημα αποτελεί το ωίδιο που προσβάλλει τα φύλλα στη διάρκεια της βλαστικής φάσης κυρίως το φθινόπωρο όταν καλλιεργούνται στο ύπαιθρο. Ο βοτρύτης επίσης προκαλεί τη σήψη των βλαστών κατά τη διάρκεια του πολλαπλασιασμού, των οφθαλμών κατά τη διάρκεια της ψυχρής αποθήκευσης αλλά και των ανθέων κατά τη διάρκεια του φορτσαρίσματος, αν η υγρασία της ατμόσφαιρας είναι πολύ υψηλή.
Άλλοι μύκητες προκαλούν κηλίδες στα φύλλα κυρίως στις υπαίθριες καλλιέργειες. Έχουν αναφερθεί επίσης μύκητες που προκαλούν σήψη του στελέχους και της ρίζας και σκωριάσεις του φυλλώματος. Ιώσεις προκαλούν ζημιές σε ευαίσθητες ποικιλίες με ασθενή ανάπτυξη με συμπτώματα που γίνονται εμφανή κυρίως το χειμώνα. Οι ιώσεις αποφεύγονται αν οι καλλιεργητές προμηθευτούν υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό.
Ο καταναλωτής πρέπει να διατηρεί την ορτανσία σε ένα περιβάλλον καλά φωτισμένο και θερμοκρασίες 18-24οC. Σε λιγότερο φωτισμό μπορεί να παρατηρηθεί πτώση των φύλλων και ξεθώριασμα των ανθέων. Ιδιαίτερη φροντίδα πρέπει να δίνεται στο πότισμα ώστε το υπόστρωμα να διατηρείται υγρό για να αποτραπεί η μάρανση των φύλλων και των ανθέων χωρίς να γίνεται υπεράρδευση που αποτελεί επίσης πρόβλημα. Τα εξωτερικά ανθίδια αποκτούν περιφερειακά σκούρο καστανό χρώμα και ξηραίνονται ένα το υπόστρωμα στεγνώσει.
Είναι πολύ πιθανό το χρώμα των ανθέων να γίνει πράσινο στα τελευταία στάδια της άνθησης. Μετά το τέλος της άνθησης κλαδεύονται χαμηλά οι απανθισμένες ταξιανθίες καθώς και οι άρρωστοι και αδύναμοι βλαστοί που δεν είχαν ανθίσει και οι γλάστρες τοποθετούνται στο ύπαιθρο κάτω από τη σκιά δένδρων ή φυτεύονται στον κήπο.
Πηγές:
Ανθοκομικά φυτά για Εσωτερικούς και Εξωτερικούς χώρους- Οκτώβριος 2020 Εκδόσεις Πεδίο - Άννα Αντωνιδάκη – Γιατρομανωλάκη
