Αρχιτεκτονική Τοπίου είναι η τέχνη και η επιστήμη η οποία, αξιολογώντας και αναλύοντας οικολογικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες, ασχολείται με τον προγραμματισμένο σχεδιασμό τοπίων κάθε κλίμακας. Είτε πρόκειται για κήπο ιδιωτικής οικίας, για διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου κτιρίου, για πάρκο ή πλατεία σε επίπεδο μικρότερης κλίμακας, για αθλητικές και λοιπές εγκαταστάσεις, για μητροπολιτικά πάρκα και πράσινα δίκτυα σε αστικό επίπεδο, είτε γενικότερα για την αειφορική διαχείριση, αναβάθμιση και προστασία του αστικού και περιαστικού τοπίου σε επίπεδο διατήρησης του οικοσυστήματος, η αρχιτεκτονική τοπίου βρίσκει εφαρμογή σε κάθε περίπτωση, με γνώμονα την διεπιστημονικότητα και την ανταλλαγή γνώσεων με άλλα επιστημονικά πεδία.
Σύγχρονα, η θεωρία και ο σχεδιασμός για το τοπίο είναι ζητήματα που απασχολούν όλο και περισσότερες τέχνες και επιστήμες, καθώς πέρα από την αρχιτεκτονική, η φιλοσοφία, η ιστορία, η ψυχολογία, η ζωγραφική, η φωτογραφία, ο κινηματογράφος, η οικολογία, η γεωγραφία είναι ορισμένες μόνο από τα πεδία που επιχειρούν την ερμηνεία των τοπίων, τροφοδοτώντας η μία την άλλη με ιδέες και νέες πρακτικές. Αναγνωρίζονται νέες διασταυρώσεις ανάμεσα στην αρχιτεκτονική, το έδαφος και το τοπίο, όπως και ανάμεσα στον παρατηρητή και το περιβάλλον.
Η κηποτεχνία και η αρχιτεκτονική τοπίου αποτελούν αντικείμενα συνυφασμένα με την ποιότητα των συνθηκών διαβίωσης, ειδικότερα στις δύσκολες εποχές που διανύουμε λόγω της πανδημίας και της ανάγκης παραμονής μεγαλύτερου χρονικού διαστήματος εντός του σπιτιού. Η επένδυση στον περιβάλλοντα χώρο των κατοικιών βοηθά στο να δημιουργηθεί ένας χώρος χαλάρωσης, περισυλλογής, ψυχαγωγίας, συνάθροισης με φίλους, παιχνιδιού για τα παιδιά και τα κατοικίδια, καλλιέργειας κηπευτικών.
Μια άρτια σχεδιασμένη πράσινη «όαση» με διαφόρων ειδών και μεγεθών φυτεύσεις, μονοπάτια, στοιχεία νερού, πέργκολες, χώρους καθιστικού κ.λπ., συνιστά ιδανικό μέρος και εξαιρετικά χαλαρωτικό τρόπο για την αφιέρωση ποιοτικού χρόνου με αγαπημένα πρόσωπα ή για προσωπική ευχαρίστηση. Πρακτικού χαρακτήρα απλές κατασκευές μπορούν να δώσουν στον κήπο σας ή στην βεράντα σας μια ξεχωριστή φινέτσα συνδυάζοντας άριστα τη λειτουργικότητα με την άνεση. Φυσικά πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας πως η διαμόρφωση του κήπου δεν περιορίζεται στην απλή επιλογή και τοποθέτηση του φυτικού υλικού και σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί μια εύκολη διαδικασία που μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς την καθοδήγηση ενός ειδικού, έναν αρχιτέκτονα τοπίου.
Όλοι οι κήποι θα πρέπει να περιλαμβάνουν μερικά βασικά δομικά στοιχεία, όπως τοιχία, φράχτες, μονοπάτια/διαδρόμους, προκειμένου να ενωθούν, να ξεχωρίσουν ή να προβληθούν περισσότερο κάποιες περιοχές ή σημεία του κήπου. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να οριστούν εξίσου μαλακά και σκληρά, φυσικά και τεχνητά υλικά, με το καθένα από αυτά να διαφέρει στο κόστος, τη στερεότητα, την αντοχή στο χρόνο, το αισθητικό και λειτουργικό αποτέλεσμα. Ταυτόχρονα όμως, κάθε κήπος θα πρέπει να αντανακλά μια μοναδική ταυτότητα, το δικό του χαρακτήρα, μακριά από απομιμήσεις και έτοιμα σχεδιαστικά πρότυπα.
Ιδανικά, ο κήπος θα πρέπει από τον αρχικό σχεδιασμό της οικίας να αποτελεί μέρος του σχεδίου, ώστε μαζί να συνιστούν ένα ολοκληρωμένο σύνολο, εναρμονισμένο στο ευρύτερο τοπίο. Ο περιβάλλοντας χώρος είναι αυτός που καθοδηγεί στο πώς να αξιοποιήσουμε καλύτερα το οίκημα εντός του οικοπέδου και λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο σπίτι και τον κήπο στον οποίο τα επίπεδα που θα διαμορφωθούν καθώς και τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν θα αποτελούν συνέχεια του εσωτερικού χώρου σε ένα ομοιόμορφο τελικό αποτέλεσμα.
Μια πρώτη ανάλυση της ευρύτερης περιοχής αλλά και της κατοικίας με τον συνοδευόμενο περιβάλλοντα χώρο από τον αρχιτέκτονα τοπίου θέτει τις βάσεις για την μετέπειτα οριστικοποίηση της πρότασης της διαμόρφωσης. Η συνολική έκταση του χώρου που μαρτυρά τις δυνατότητές του, οι βασικές ροές και κινήσεις σε αυτόν, η αποτύπωση του ανάγλυφου του εδάφους και των υψομετρικών διαφορών, καθώς επίσης θέματα καιρικών συνθηκών και προσανατολισμού καταγράφονται σε αυτό το στάδιο.
Είναι σημαντικό για τον αρχιτέκτονα τοπίου να επισκεφθεί το χώρο ώστε να αποτυπώσει τις υπάρχουσες συνθήκες συζητώντας από κοντά τις σκέψεις και επιθυμίες του πελάτη, αλλά και να καταγράψει σε φωτογραφικό υλικό ιδιαίτερα είτε προβληματικά σημεία του κήπου, αλλά και συνολικές λήψεις του χώρου που φανερώνουν τη γενικότερη αίσθηση του τοπίου.
Στη συνέχεια ετοιμάζεται η προμελέτη που αφορά τη χάραξη των πραγματικών διαστάσεων του χώρου στο αντίστοιχο σχεδιαστικό πρόγραμμα, σχέδιο στο οποίο θα αποτυπωθεί η κεντρική ιδέα της πρότασης. Αργότερα και με τη σύμφωνη γνώμη του ιδιοκτήτη, όσον αφορά τη σχεδιαστική προσέγγιση και την εκτίμηση του κόστους, συγκροτείται το επόμενο στάδιο αυτό του σχεδιασμού των λεπτομερειών της ιδέας που θα οδηγήσει στην οριστική μελέτη του έργου. Στο τελικό στάδιο αποστέλλονται πιο λεπτομερή σχέδια υπό κλίμακα, όπως σχέδιο γενικής οργάνωσης περιβάλλοντος χώρου, σχέδιο φύτευσης, σχέδιο άρδευσης - αποστράγγισης, σχέδιο φωτισμού, σχέδια κατασκευαστικών λεπτομερειών, με προαιρετική τη δημιουργία τρισδιάστατων απεικονίσεων και μακέτας.
Η επιλογή και τοποθέτηση των υλικών θα οριοθετήσει τις πρώτες χρήσεις και θα δημιουργήσει τους χώρους σύμφωνα με τις προτιμήσεις του ιδιοκτήτη. Είναι σημαντικό να αναζητηθούν τοπικά υλικά της περιοχής, ενώ ακόμα υλικά που έχουν απομείνει από την οικοδομή θα μπορούσαν κάλλιστα να διακοσμήσουν τον κήπο όπως τούβλα, σχιστόλιθος, τσιμεντόπλακες κ.ά. Σε αυτό το πλαίσιο, οι διάδρομοι και τα μονοπάτια αποτελούν το κυρίαρχο αισθητικό και λειτουργικό στοιχείο σε έναν κήπο ορίζοντας τις κατευθύνσεις και τις κινήσεις προς όλους τους χώρους και χρήσεις.
Οι τρόποι σύνδεσης μεταξύ των χώρων χρήσης, αποτελεί καίριο θέμα, τόσο για πρακτικούς λόγους όσο και από άποψη δημιουργίας μιας αίσθησης κίνησης στο έδαφος. Οι διάδρομοι που θα σχεδιαστούν θα ορίσουν τις κατευθύνσεις στο περιβάλλοντα χώρο, συνδέοντας τις διάφορες χρήσεις μεταξύ τους, οριοθετώντας πορείες και προσδιορίζοντας οπτικούς άξονες. Οι διαστάσεις τους εξαρτώνται από το πόσα άτομα προτείνεται να περνούν από εκεί.
Οι φυτεύσεις γίνονται όλες τις εποχές, εκτός περιόδους ακραίων συνθηκών (καύσωνες- χιονοπτώσεις), αρκεί τα φυτά να τοποθετηθούν στο έδαφος με τη μπάλα χώματος, στην οποία έχουν αναπτυχθεί στο φυτώριο. Προτιμώνται αυτοφυή φυτικά είδη (native plants) που εγκλιματίζονται άριστα στις επικρατούσες συνθήκες.
Τα φυσικά σχήματα των φυτών ποικίλουν ανάλογα με το ύψος, το άνοιγμα και την κατεύθυνσή της κόμης. Τα σχήματα αυτά εκ των οποίων μπορούν να διαμορφωθούν με το σωστό κλάδεμα, συμβάλουν στην αισθητική αξία των φυτών, αλλά και καθορίζουν την τελική τους χρήση για τον χώρο που προορίζονται καθώς προσφέρουν και λειτουργικές λύσεις στο χώρο δημιουργίας του τοπίου. Ως προς αυτό, δεν θα πρέπει να υποβιβάζεται η λειτουργική τους αξία στην προστασία του εδάφους, στην αντιμετώπιση οπτικών και ηχητικών ενοχλήσεων και στον έλεγχο ρύπανσης.
Επιπλέον, η μελέτη της εποχικότητας και ο ρόλος των φυτών στη δημιουργία πιο ενδιαφέρουσων ατμοσφαιρών θα ήταν εξίσου χρήσιμη με χρήση τόσο αειθαλών όσο και φυλλοβόλων ειδών, σε ένα «παιχνίδι» ανάμεσα στις υφές και τα χρώματα, την απόκρυψη και αποκάλυψη στοιχείων κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Φυσικά η διαμόρφωση μικρών κήπων δεν αφορά αποκλειστικά τους περιβάλλοντες χώρους της οικίας, αλλά επίσης τα μπαλκόνια, τις όψεις των κτιρίων με κάθετους κήπους και τα δώματα - ταρατσόκηπους. Περιπτώσεις που φέρουν πλήθος πλεονεκτημάτων όπως ιδανική εκμετάλλευση αναξιοποίητου χώρου, θερμομόνωση, εξοικονόμηση ενέργειας χειμώνα – καλοκαίρι, ηχομόνωση και ηχοαπορρόφηση, βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής, φυσικός δροσισμός, απορρόφηση σκόνης και αιωρούμενων σωματιδίων, συγκράτηση του βρόχινη νερού και προστασία από πλημμύρες. Επίσης αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος, ενίσχυση της βιοποικιλότητας στις πόλεις, ελκυστική εμφάνιση ακόμα και πριν την ανάπτυξη της βλάστησης, υψηλές αντοχές στην ηλιακή ακτινοβολία, το ψύχος και την επίδραση του ανέμου, απλή και γρήγορη τοποθέτηση, αυξημένη ικανότητα συγκράτησης νερού, μεγάλη ποικιλία κατάλληλων φυτών.
Κατά συνέπεια, υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι για να μεγιστοποιήσετε τις χρήσεις του χώρου σας, όσο μικρός και αν είναι. Σκεφτείτε κάθετα, φυτέψτε αναρριχώμενα στους τοίχους, δέστε ένα αμπέλι κατά μήκος μιας πέργκολας, φυτέψτε περιφερειακά οπωροφόρα δέντρα.
